یادداشت‌های مهدی اسماعیلی (9)

          در ایام سالگرد مبارزه‌ی صدیقه‌ی‌کبری علیه جبهه نفاق و کفر و شیطان، توفیق مطالعه‌ی شرح الف خمیده دست داد.

این کتاب، در کنار سایر آثار این گونه‌ی داستانی، شریف، معتبر و قابل تحسین است.

در چنین آثاری که از گونه‌ی مستند داستانی هستند، سعی می‌شود که اکثر منابع تاریخی بررسی شود، اما قطعا روایت غالب موثر بر قلم نگارنده، روایتی که تواتر بیشتری نسبت به سایرین دارد، خواهد بود. بنابراین توقع یک اثر جامع تاریخی نباید داشت.

یکی از نکات مثبتی که این اثر داشت، کاهش شرح زبان حال اشخاص بود؛ به این جهت که زبان حال نویسی پایبندی به تاریخ را نادیده می‌گیرد و اعتبار یک متن را کاهش می‌دهد.


شرح هجده سال نوری از زندگی حضرت نور را در چند صفحه نمی‌شود گنجاند اما برای پیدا کردن شناخت نسبی به مقام والای حضرت مادر، مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند مفید واقع شود.
        

          هشت ماه و ۱۲ روز سفر به کلیدر طول کشید. هرچه بیشتر از عمر این سفر گذشت، متوجه شدم که میزبان می‌خواهد به‌زور ما را نگه دارد؛ هرچند می‌شد این سفر یک روزه به پایان برسد. به این می‌مانست که کارگردان ایده‌ی یک فیلم‌سینمایی را آب‌بندی کرده تا سریالی به مخاطب تقدیم کند. 

جناب دولت آبادی فوق تخصص هدر دادن کلمات است. حیف واژه‌های پرمعنایی که در این کتاب اسراف شدند و خط به خط، آن‌ها را ردیف کردند تا جلدی به جلد دیگر اضافه شود. 

نویسنده حتی در ساخت شخصیت‌ها آنچنان موفق عمل نکرده بود. شخصیت اصلی داستان مبارزی بود که حتی نمی‌دانست برای مقابله با چه و برای به‌دست‌آوردن چه مواردی، مبارزه می‌کند. 

پایان داستان هم که انگار پایان مبارزه با ظلم است و گویا ظالم پابرجا می‌ماند. 

اگر کلیدر را نخواندید، چیزی از دست نداده‌اید ولی حتما آتش بدون دود را مطالعه کنید.


        

          پس از سال‌ها که موفق به مطالعه این کتاب نمی‌شدم، بالاخره در چند روز مانده به عاشورای ۱۴۴۵ هجری قمری، توفیق شد در لابلای امواج این صفحات، غرق شوم، به امید آنکه ناجی، حسین علیه‌السلام باشد. 

راجع‌به نکته کلی به‌دست‌آمده از مطالعه‌ی حماسه حسینی، درحد اختصار می‌توان گفت که: 

در بخش اصلی، کتاب به این می‌پردازد که نهضت امام حسین علیه‌السلام، یک نهضت چندماهیتی است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است.
عوامل موثر عبارتند از:
۱. عامل بیعت ۲. عامل دعوت ۳. عامل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
امام علیه‌السلام، نسبت به هر عامل، وظیفه‌ی خاصی دارد. در عامل اول، یک مدافع است؛ در برابر بیعت. در عامل دوم، متعاون است. در عامل سوم، یک مرد انقلابی است.
نکته‌ی دیگر اینکه ارزش این سه عامل در یک درجه نیست. به موجب عامل سوم است که این نهضت شایستگی پیدا کرده است که برای همیشه زنده بماند و تا ابد آموزنده باشد؛ زیرا این عامل نه متکی به دعوت است و نه متکی به تقاضای بیعت. 

حرف مهم دیگر کتاب، این است که روح حسین بن علی دارای حماسه است و او یک قهرمان است و استاد مطهری در بخشی می‌گوید: من مخالف رثاء و مرثیه نیستم، ولی می‌گویم این مرثیه باید به شکلی باشد که در عین حال آن حس قهرمانی حسینی را در وجود ما تحریک و احیا کند. 

چه خوب است این اثر را همه آنان که عشق حسین علیه‌السلام را در دل دارند، بخوانند تا او را بفهمند.
در درجه‌ی بعد همه کسانی که خود را پرچمدار عرصه‌ی تبلیغ می‌دانند و می‌خواهند حضرت حسین علیه‌السلام را به همه‌ی جهان معرفی کنند، حتما یکی از مقدمات ضروری، مطالعه‌ی عمیق و دقیق این کتاب است.


        

          در رسانه‌های سنتی و مدرن و از تریبون‌های مختلف، دائما معایب و مضرات دیکتاتور بودن و نظام توتالیتر را خوانده و شنیده‌ایم؛ اما در مکتب دیکتاتورها، اینیاتسیو سیلونه علاوه بر جنبه‌های منفی، از کارکرد غیر منفی دیکتاتوری هم می‌گوید و از دوزاویه نسبت به جناب دیکتاتور شناخت پیدا می‌کنیم.
دنیا تمام نسخه‌های حکمرانی را تجربه کرده و حالا باید آن‌ها را سنجید و به‌گزین کرد. دموکراسی ماسک زیبایی است برای جلب اعتماد ملت‌ها و بعد از آن سوء‌استفاده از آن جایگاه که تصاحب شده است. در قسمتی از کتاب آمده: روشن‌ است که دوران دموکراسی به سر رسیده ... حکومت، حکومت است و نمی‌تواند حکومت نباشد.
البته این کتاب، کاملا سکولار به بحث حکمرانی پرداخته و طبیعتا با دیدگاه توحیدی به این مقوله نپرداخته است اما برای حاکمیت ما که دچار چالش‌هایی هم هست، حرف‌هایی دارد. هرکس که انحطاط عالم سیاست را در دنیا احساس می‌کند، به این کتاب نگاهی عمیق بیندازد.
        

          در میان اوراق این کتاب، گنجی نهفته که هرچه از آن برداشت کنی تمام نمی‌شود. فاطمه سلام‌الله‌علیها همان گوهر ناشناخته‌ای است که نگارنده ابتدای این سیر می‌گوید ما به حق حضرت فاطمه زهرا خدمت نکردیم و در پی احقاق حق او قدمی برنداشتیم و باید در دو دنیا پاسخگوی کوتاهی‌مان باشیم. 
از رحلت پیامبر تا میلاد دختر پیامبر، فرصتی است برای شناخت ابعاد صدیقه کبری؛ اما هر میزان از او بخوانی باز هم قطره‌ای است از دریا. همانطور که در بخشی از کتاب آمده که این مظلومه مجهول‌القدر، هم‌ بر عوام قدرش مجهول است و هم بر خواص. 
رویکرد کتاب حلقه وصل رسالت و امامت خطابی نیست، بلکه برهانی است؛ چون طبق گفته‌ی خود کتاب، مسأله در شناخت زهرا سلام‌الله‌علیها باید به برهان منتهی شود.
نهایت کلام در این گنجینه، همین کلام امام صادق علیه‌السلام است که فرمود: «به راستی او فاطمه نامیده شده است، چون خلایق از معرفت او منقطع و عاجزند.»
        

          کتابی برای آنان که هر روز با دروغی تازه از سیاستمداران مواجه می‌شوند و این سوال همواره در ذهنشان وجود دارد چرا سیاستمداران دروغ می‌گویند.
تقریبا زندگی همه‌ی ما در دنیای به اصطلاح مدرن، تحت تاثیر سخنانی است که اهالی سیاست می‌گویند. گاهی دروغی که یک سیاستمدار در آن سر دنیا می‌گوید، جان هزاران نفر را در این سر دنیا می‌گیرد.
مِرشایمِر در این کتاب، با دسته‌بندی فریب در قالب ۳ عنوان (دروغگویی، سیاهکاری و کتمان)، با اشاره‌ای به دو مورد دیگر، در اصل، به سراغ بررسی انواع دروغ پردازی و جنبه‌های مثبت و منفی آن در سیاست بین‌الملل می‌رود. 
نویسنده معتقد است، "رهبرانی که به دروغ‌پردازی بین‌المللی مبادرت می‌ورزند نهایتا مردم خود را نیز فریب می‌دهند، هرچند آن‌ها هدف مورد نظر نیستند.
رهبران نه تنها به دیگر کشورها که به ملت خود نیز دروغ می‌گویند چرا که باور دارند به سود مصالح کشورشان است. و البته گاهی حق با آن‌هاست. در مقابله با دشمنی خطرناک، چنانچه استفاده از فریب حامل مزیت‌های استراتژیک باشد، گفتگو ندارد که سیاستمداران و دیپلمات‌ها در به‌کارگیری دروغ لحظه‌ای نباید از خود تردیدی نشان دهند."
نکته قابل توجه این کتاب این است که در کل، مزیت‌های دروغ‌پردازی در سیاست بین‌الملل را بیش‌تر از معایب آن می‌داند.
        

          نامه‌هایی به یک بسیجی، سه‌گانه‌ی بسیجی تاریخ مصرف گذشته، بسیجی پشیمان و بسیجی کارآمد را برای مخاطب مطرح می‌کند. نگارنده، بسیجی بودن را به عنوان یک تفکر تبیین می‌دارد و از اینکه بسیج به یک منصب و جایگاه تبدیل شود انزجار خود را ابراز می‌دارد.

این کتاب، درد دل است که جناب یوسفعلی میرشکاک بر صفحه جاری کرده. از ریشه‌های مشکلات گفته‌ و اینکه چه شد به اینجا رسیدیم.
با اینکه تمام نامه‌ها به جز واپسین آن، از لحاظ تاریخ نگارش، به ۲۴ سال قبل برمی‌گردد، اما تمام سخن، هنوز درد امروز ماست. 

جمله‌ای، چه خوش در بین ورق‌های این کتاب می‌درخشد:
"خودم را به بسیجی‌ها بسته‌ام که شاید خدای بسیجی‌ها و جان تابناک بی‌آلایش بسیجی‌ها در خرمن گناهان بی حد و حصرم، آتشی برافروزد و از نکبت این نفس فرعونی خلاصم کند."
        

          همزمان شدن مطالعه این کتاب با اتفاقات و حوادثی که در جامعه ایران این روزها رخ داده، برایم جالب بود.
کتاب، کلان مسئله‌ای را مطرح می‌کند که در حکومت جمهوری اسلامی ایران ظاهرا  برای قوه‌ی حکمران بی‌اهمیت جلوه می‌کند؛ در حالی که بیش از پیش عمق فاجعه بی‌اعتمادی عمومی را با چشم غیر مسلح هم می‌توان رویت کرد.
اگر شعارهایی که هر لحظه از بلندگوهای رسانه‌های مختلف حاکمیت پخش می‌شود، اگر آرمان‌های انقلاب اسلامی هنوز برایتان زنده‌است و اگر می‌خواهید جمهوری اسلامی، تمدن نوین اسلامی را رقم بزند و استوار و پابرجا تا ظهور منجی، باقی بماند و... باید حاکمیت مردم را در کنار خود داشته باشد و این مهم به‌دست نمی‌آید مگر با حفظ اعتماد بین مردم و حاکمیت.
می‌خواستم از کتاب بنویسم، اما دردها و دغدغه‌ها لحظه‌ای مسیر قلم را به سمت دیگری کشاند.
به اصل ماجرا برگردیم.

دونالد اف. کتل در "حکومت و اعتماد عمومی" یک نسخه مختصر و مفید برای کسب و مدیریت اعتماد عمومی، پیچیده است. ابتدا معمای پیچیده اعتماد را مطرح می‌کند و بعد راه‌های کسب اعتماد و سپس علل سلب اعتماد را بیان می‌کند. 
جمله‌ای در کتاب گفته شده که: 《بی‌اعتمادی در تمام واکنش‌های متقابل انسان‌ها، مخصوصا در حکومت‌ها ریشه دارد. همه‌ی حکومت‌ها باید همیشه به مشکلات بی‌اعتمادی  بپردازند و هیچ حکومتی نتوانسته به طور دائمی، کسب اعتماد را مدیریت کند. بعضی شهروندان به رهبران خود بیش از دیگران اعتماد می‌کنند. اما در اثر وجود شکاف‌های اجتماعی زیر، اعتماد به حکومت آسیب می‌بیند: جهانی شدن ، نابرابری درآمد، سن، تحصیلات، و مخصوصا ایدئولوژی.》
        

          اگر می‌خواهید سفری به آینده‌ای تلخ و دشوار داشته باشید و نتیجه تمام اتفاقاتی که در این روزگار می‌گذرد و گاهی به سادگی از کنار آن رد می‌شویم را با تمام وجود حس کنید؛ زیر آوارهای این زلزله ویران کننده قرار بگیرید تا جنگ و تجزیه و کشتار جمعی را در یک لحظه حس کنید.
زلزله ده ریشتری، کتابی است که تمام آنان که نقشی در قوه‌ی حکمرانی ایران دارند باید یک نسخه از آن را در کتابخانه داشته باشند و هر روز داستان آن را مرور کنند. 
جدا از محتوای مهم کتاب، داستان، هرچند ایده‌ی ارزشمندی دارد و  با ریتم بسیار خوبی شروع می‌شود، اما بعد از گذشت نیمه‌ی اول کتاب، کاملا کسل کننده و تکراری می‌شود.