یادداشت‌های فرزین خاکی (13)

          گاهی فکر می‌کنم کاش هیچ رسانه (Media)یی وجود نداشت؛ یعنی هیچ واسطه‌ای میان ما و پدیده‌ها نبود. آن‌کس که روح‌الله خمینی را بی‌واسطه دریافته، با آن‌که از رسانه‌ی رسمی اسم‌ش را شنیده، دو موجود متفاوت را درک کرده‌اند. امام بی‌روش بود. امام خود خودش بود. امام بی‌خود شده بود و آن‌که از خود خالی شود، به میدان گرانشی قدرت‌مند تبدیل می‌شود.
کتاب به خود امام بسیار نزدیک است، یا جملات مستقیم ایشان است، یا روایات دسته اول از نزدیکان. از این منظر، ته‌نشین‌های دوست‌نداشتنی رسانه را از ذهن می‌شوید و ما را به امام نزدیک می‌کند.
        

          رمانِ زنانه‌ی روشن‌فکرمآب.
        

          شبیه یک کشکول است که نویسنده با جریان سیال ذهن نوشته است. یک‌باره متن کتاب عربی می‌شود، یا چند صفحه شعرهای عربی می‌آید، یا یک فصل نسب‌شناسی تخصصی می‌آید وسط کتاب.
با همه‌ی این‌ها، اینکه نویسنده خنثی و سرد نیست و ذوق و حرارت او را پشت نوشته حس می‌کنی، از جذابیت‌های این کتاب است. منتهی‌الآمال البته کتاب حوزوی‌هاست و به عموم مردم خیلی توصیه نمی‌کنم،‌ اگر کتاب امروزی‌تری را درمورد تاریخ خلاصه ائمه (ع) پیدا می‌کنند.
        

          قبل‌تر، فرد مشهور و معتبری در اینستاگرام پستی گذاشته بود. می‌گفت بچه‌ها اگر پارتی رفتید، فلان کار و فلان کار را دیگر نکنید. یا در روابط‌تان این خط قرمز را حتما داشته باشید!. به خودم گفتم تو که در ایران و فرهنگ‌ش بزرگ شدی، مگر مجبور بودی که حدودش را رد کنی و بعد برای خودت دوباره خط قرمز تعیین کنی؟ روز از نو، روزی از نو!
حالا اگر به یک‌باره بیایی این کدهای اخلاقی تازه‌تاسیس را به یک فرد مقید و چهارچوب‌دار ارائه دهی به عنوان راه‌کارهای زندگی مطلوب، هاج‌وواج نگاهت می‌کند؛ می‌گوید با کی کار داری؟. داستان کتاب‌های اخلاقی امروز غرب است. گاهی با خودم فکر می‌کنم همان حکمت‌های عملی خودمان بس‌ است. ما را با خواندن کُدهای اخلاقی عقب‌مانده‌ها چه کار؟...
به کتاب ۴ستاره دادم، در مقایسه با نمونه‌های مشابه‌ش. چون یک‌چشم در شهر کورها پادشاه است.
        

          ترجمه کتاب برای ٧٠ سال پیش، متن کتاب برای ١۵٠ سال و داستان متعلق به ٣٢٠ سال پیش است. این بُعد تاریخی و البته جغرافیایی، باعث شده تا بسیاری از اصطلاحات و القاب را نشناسیم و در بخش‌هایی از متن، عملاً نمی‌فهمیدم که نویسنده چه می‌گوید!.
با این همه، ویکتور هوگو بزرگ است، سوار ماهری است که عنان کلام را کاملاً به دست دارد. انگیزه‌ی اصلی من از تمام کردن این کتاب، حکمت‌هایی است که هوگو از فرامتن داستان و در گوشه‌گوشه‌ی آن بیرون می‌کشید.
فکر می‌کنم این اولین اثر کلاسیک تراژیکی است که خوانده‌ام. جالب است که دنیا عوض شده و اقبال به کمدی آن‌قدر غلبه پیدا کرده، که امروز برای تولید کمدی، از همین قالب‌های تراژیک چند سده قبل استفاده می‌کنند! 
        

          ایده درخشان است، درست مثل سریال دارک وقتی به فصل دوم رسید.
زندگی آلترناتیو، تاریخ آلترناتیو و نمایش هر امکان موازی همیشه جذاب است. با این داستان می‌شود اثر پروانه‌ای و سیستم‌های پیچیده را هم خیلی راحت‌تر توضیح داد.
اگر نویسنده نگاه‌های مذهبی به تقدیر را می‌شناخت، می‌توانست در این سناریوهای موازی و بی‌نهایت زندگی، شگفتی‌ و درام بیشتری خلق کند، مثل کاری که دارک کرد و قلم محتوم سرنوشت را در بسیاری چیزها نشان داد.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی کتاب هم سست و کم‌مایه بود و فضای فرهنگی داستان بیش از پیش ظرفیت‌های الهام‌بخشی آن را حرام کرد. 
        

          این کتاب رو به پیش‌نهاد و هم‌راه با علی حاجی‌اکبری خوندم، با این هدف که کمی درمورد اقتصاد بدونیم.
کتاب برای متخصص‌های اقتصاد نوشته نشده، و برای کسانی که در باغ مسائل اقتصادی نیستن هم نوشته نشده.
هرچند، نویسنده معتقده اصلا چیزی به اسم اقتصاددان یا متخصص‌ش وجود نداره! و اقتصاد موجودیه که درهر بستری یک رفتار خاص از خودش بروز میده، اما به‌هرحال اصطلاحات، تعاریف و مسائل خاص خودش رو داره و اگر با ادبیات‌ش آشنا نباشی تقریبا با بیست-سی درصد کتاب نمی‌تونی هم‌راه بشی.
حرف اصلی کتاب شبیه عنوان کتاب معروف «همه دروغ می‌گویند» هست. پیش‌فرض‌های پذیرفته شده رو رد می‌کنه و خیلی رشته‌های معروف اقتصادی-سیاسی رو پنبه می‌کنه. ادبیات صمیمی و طنازانه هم تو این مسیر به کمک نویسنده میاد. 
کتاب رو به دغدغه‌مندان سیاست‌گذاری و اقتصاد کلان پیش‌نهاد می‌کنم.
        

          با شروع مطالعه فهمیدم که با کتاب شلوغی طرف‌م؛ ترجمه‌ و حاشیه‌نویسی همراه با وسواس هم مزید برعلت شد.
کتاب از اصطلاحات، نام‌ها‌ و ارجاعات پر است و برای مخاطب غیر امریکایی متن را ناآشنا می‌کند، هرچقدر هم که مترجمان در رفع این خلاء کوشا باشند.
جامعیت کتاب و اینکه موضوع خنده و طنز را از زاویه دین، فلسفه، روان‌شناسی، فیزیولوژی، تکاملی، اجتماعی و فرهنگی بررسی می‌کند، برای من بسیار جذاب بود. کتاب پُر و کامل است.
این متن سخت‌خوان و نا‌آشنا را من با مرور دوباره توانستم در ذهنم منسجم کنم، و اگر نسخه‌ی اصلی کتاب را می‌خواندم به آن ۴ ستاره می‌دادم.
نکته‌ی محتوایی:
ایده‌ی محوری اتفاقی بودن خلقت، جوهر نداشتن وقایع و اشیاء، و ذات نداشتن هستی، در این کتاب هم جاری است. به همین دلیل، نویسنده طنز را به جای همه‌ی نسخه‌های حیات‌بخش ادیان هم می‌نشاند، و آن را از چیزی که هست بزرگ‌تر می‌کند. غیر از این، کارکرد مثبت و منفی طنز با جزئیات و مثال‌های فراوان به خوبی در کتاب بیان شده است.
        

          انتظارم چیز دیگه‌ای بود، چیزی شبیه کتاب  «اشوزدنگهه» آرمان آرین که عملاً شخصیت منجی رو توی تاریخ تطور می‌داد و درام زندگی‌ش رو بیان می‌کرد. شاید معرفی درستی بهم نشده بود.
من خیلی نتونستم با زاویه دید و حالات و احساسات نویسنده نسبت به شخصیت امام که موضوع اصلی کتاب بود هم‌راه بشم. این میزان از مبادی آداب و سرسپرده بودن در نسبت با شخصیت داستان برام قابل هضم نبود (که البته در نسبت با امام معصوم طبیعیه). شاید به قول رضا امیرخانی، اصلا نباید درمورد زندگی معصومان داستان نوشت، چون اولا ما به شخصیت مسلط نیستیم، و دوما اجازه نداریم مسلط‌نمایی بکنیم!
ولی در کل چیز ارزش‌مند این کتاب برای من، آشنایی با جزئیاتی از روزهای پس از شهادت امام حسن عسکری (ع) بود که از این کتاب یادگاری موند برام.
        

          طبق معمول، خرید از روی عنوان کتاب نتیجه‌بخش نبود و تقریباً نا امیدم کرد. 
کتاب به نظر یک پژوهش دانش‌گاهی است و فصل‌بندی و عنوان‌بندی آن هم همین حال و هوا را دارد. نویسندگان محترم حتی در فصل‌هایی مستقیما متن را از منابع، کپی پیست کرده‌اند و تغییر لحن کتاب در این بخش‌ها توهین‌آمیز است!
با وجود این‌ها، این کتاب با عینک جدیدی سعی داشته متن دین را مرور کند و از این منظر حرف‌های جدیدی شنیدم.
اگر در زمان به عقب برگردم، این کتاب را نمی‌خرم.
        

          می‌تونم حس کنم که چه رمان قوی‌ای بوده، در زمان خودش. خیلی دل‌م می‌خواست به جای یک آلمانی در دهه شصت میلادی بودم و این رمان رو می‌خوندم و لذت می‌بردم. اما من یک ایرانی‌ام در سال ۲۰۲۲، که هیچ از زمینه‌ی بحث‌های داخل رمان،‌ اسامی و اصطاحات و غیره نمی‌دونه و تازه داره ترجمه‌ی کتاب رو می‌خونه! که گاهی به نظر میاد فقط تحت‌اللفظی منتقل شده.
اگرچه طنز قوی کتاب از دل این‌همه زمان و تبدیل‌های فرهنگی-زبانی عبور و خودنمایی می‌کنه و جزو جذابیت‌هاش هست، ولی هنوز نمی‌دونم که چرا باید یک نفر مثل من این کتاب رو بخونه.
        

          می‌تونم حس کنم که چه رمان قوی‌ای بوده، در زمان خودش. خیلی دل‌م می‌خواست به جای یک آلمانی در دهه شصت میلادی بودم و این رمان رو می‌خوندم و لذت می‌بردم. اما من یک ایرانی‌ام در سال ۲۰۲۲، که هیچ از زمینه‌ی بحث‌های داخل رمان،‌ اسامی و اصطلاحات و غیره نمی‌دونه و تازه داره ترجمه‌ی کتاب رو می‌خونه! که گاهی به نظر میاد فقط تحت‌اللفظی منتقل شده.
اگرچه طنز قوی کتاب از دل این‌همه زمان و تبدیل‌های فرهنگی-زبانی عبور و خودنمایی می‌کنه و جزو جذابیت‌هاش هست، ولی هنوز نمی‌دونم که چرا باید یک نفر مثل من این کتاب رو بخونه.