یادداشت

        اگر «جنگ و صلح» را جاه‌طلبانه‌ترین اثر «تولستوی» قلمداد کنیم، «برادران کارامازوف» نیز جاه‌طلبانه‌ترین اثر «داستایفسکی» است. در «برادران کارامازوف» شخصیت‌هایی شبیه به رمان‌های دیگر «داستایفسکی» حضور دارند و البته مفاهیم مورد نظر نویسنده مجموعه‌ای از آن‌چیزی است که قبلاً از او خوانده‌ایم. بین برادران، دل نویسنده بیشتر با «آلیوشا» است ولی شاید «ایوان» بیشترین قابلیت همذات‌پنداری را برای مخاطب فراهم کند. خواندن این اثر بیشتر از رمان‌های دیگر این نویسنده به حضور در مطب یک روان‌کاو شباهت دارد و در عین حال بیشتر شبیه به حضور در مکانی مقدس است که شکاکین و مؤمنین در آن به مباحثه مشغولند. در کلِ رمان، به‌جز یک یا دو جا همه‌ی برادران کارامازوف کنار یکدیگر نیستند و در همین بخش‌ها هم گسستی آشکار میانشان وجود دارد. رمان در فصل‌های ابتدایی چندان جذاب نیست و تقریباً تا نیمه‌ها پر از خرده‌داستان‌ها و جملات قصاری است که حذف کردنشان خوراک کسانی است که می‌خواهند خلاصه‌ی این رمان را به بازار عرضه کنند ولی این بخش‌ها در درک اثر کارکردی بنیادین دارند. اما از نیمه‌ها به بعد داستان بسیار جذاب می‌شود که اگر گرفتاری‌های بی‌امان زندگی اجازه بدهد نمی‌توان کتاب را کنار گذاشت و بی‌خیال ادامه دادن آن شد. البته من «جنایت و مکافات» را بیشتر دوست دارم ولی از نظر فنون داستان‌نویسی «برادران کارامازوف» بهترین رمان داستایفسکی است.
*************
تا جایی که می‌دانم، هنوز از این رمان ترجمه‌ای از متن اصلی به بازار کتاب ایران عرضه نشده است. بنده ترجمه جناب «احد علیقلیان» را خواندم که از ترجمه انگلیسی به فارسی برگردانده شده است. جناب «علیقلیان» از مترجمان خوب و محترم ادبیات انگلیسی‌زبان هستند و به عقیده‌ی خیلی‌ها، یکی از بهترین ترجمه‌های «جنایت و مکافات» را ایشان انجام داده‌اند ولی به‌نظرم در ترجمه این کتاب به اندازه آثاری که زبان مبدأشان انگلیسی است موفق ظاهر نشده‌اند. از طرفی «نشر مرکز» کتاب را در قطعی چاپ کرده که در دست گرفتنش چندان ساده نیست و قطور بودنش آن را به وزنه‌ای تبدیل کرده که بسیار برای جلو بازو کار کردن مناسب است! فونت ریز و فاصله کم خطوط از یکدیگر نیز بر دشواری خواندن کتاب افزوده است. به نظرم اگر اشتیاق خواندن این کتاب را دارید، ترجمهٔ اصغر رستگار، که در دو مجلد عرضه شده و نثر بهتری دارد، انتخاب مناسب‌تری برای مواجهه با این اثر برجسته است.