این کتاب به لحاظ اطلاعاتی که در اختیار مخاطب قرار می‌داد عالی بود. انتقاد من به نحوه نگارش نویسنده‌ست و نه روایت راوی. به نظر منِ مخاطب این‌جور اومد که آقای اتابک فتح‌الله‌زاده سوالاتی رو از دکتر عطاء صفوی می‌پرسیدن و ایشون در جواب اون سوالات نامه‌هایی براشون می‌نوشتن و در نهایت هم همون نامه‌ها رو پشت سر هم به ترتیب وقوع اتفاقات منتشر کردن البته بدون درج تاریخی که نامه‌ها نوشته شده‌اند. سلام و احوال پرسی‌ و خداحافظی راوی با نویسنده در ابتدا و انتهای نامه‌ها و یا درددل‌های تکراری راوی با نویسنده کمی آزاردهنده بود. به شخصه ترجیح می‌دادم روایت یک‌دست‌تر باشد.
        

          برای درک بخشی از تاریخ و فرهنگ کشورهای کمونیستی منبع بسیار خوبی است. از آنجا که راوی هم‌وطن ماست نسبت عمیق‌ و دامنه‌دار تری با او برقرار می‌کنیم.
توصیه می‌کنم کنار این کتاب، خانه دایی یوسف و زمان دست دوم را هم بخوانید.
        

          عطا صفوی مردی بود که یاد وطن را در لحظه لحظه غم‌ها و درد‌ها و حوادثی که برایش رخ داده است، می‌توان دید و حس کرد، اما افسوس که این همه سختی و اتفاق، حتی هنگامی‌ که دوباره به ایران برگشت نیز، دست از سر او برنداشتند و نگذاشتند آب خوسی از گلوی این مرد پائین برود.
کتاب شرح درد است، درد دوری از وطن، درد سختی‌ کار( شما بخوانید بیگاری) در زیر دست مشتی خدا و انسان نشناس، درد بی‌محلی هموطن به هموطن و در نهایت  درد زندگی و مرگ در غربت. البته او همچنان امیدوار بود، همچنان استوار و همچنان عاشق وطنی که شاید او را پس زده بود و دیگر نمی‌پذیرفتش.
نصیحت‌هایی که می‌کند از اعماق دل است، از اینکه می‌دید جوانانی مانند خودش، به خیالی باطل، در پی سیستم و حکومتی افتاده‌اند که چیزی جز طبل تو خالی نیست. او که خود مسیری مشابه را طی کرده بود، با دیدن این افراد درد جهل و بی‌خبری را از تک تک سلول‌ها و تک تک زخم‌های یادگاری حکومت کمونیستی حس می‌کرد.
فردی در نقد کتاب گفته بود که نویسنده نامه‌ها را نقل نکرده است، بلکه عینا آورده است؛ این البته به نظر من عیب و مشکل که نیست بلکه خوب هم هست، چرا که این کار باعث می‌شود کتاب فقط مشتی اطلاعات از یک زندان و اردوگاه کار نباشد و یا صرفا شرح حال و زندگی نامه یک فرد نباشد؛ در اثنای این نامه‌ها و در میان تک تک کلمات آن می‌توان ذره ذره احساس عطا را حس کرد، اینکه چگونه با نهایت احساس و محبتش نویسنده را خطاب می‌کند و از درد‌هایش و از اشتباهش در پیروی از کمونیسم می‌گوید و از نگرانی‌ای می‌گوید که فکرش را می‌آزارد که مبادا جوان دیگری به این راه کشیده شود و او وظیفه‌اش در اطلاع رسانی و آگاه کردن آن جوان انجام نداده باشد؛ برای همین است که می‌گویم آوردن آن نامه‌ها بهتر از نقل کردن‌شان است.

پ.ن: امتیاز کامل می‌دهم چرا که غلط‌های نگارشی آن در حداقل حالت ممکن بود، چاپ و جنس کاغذ و جلد آن بی‌نقص بود و در نهایت موضوع آن عجیب، خاص و تکرارناشدنی بود که مطمئنم نمی‌توانم آن را در جای دیگری پیدا کنم.
        

          🖋️در ماگادان کسی پیر نمی‌شود، واژه‌ها از زیر برف بیرون می‌آیند و خاطره‌ها در تبعید جوان می‌مانند. فتح‌الله‌زاده با زبانی شاعرانه، ردّ درد را در دل تاریخ دنبال می‌کند؛ نه برای سوگ، که برای سرودن. این کتاب، زمستانی‌ست که در دلش آتش روشن است.
        

          بدون شک این کتاب یکی از تکان دهنده ترین سرگذشتهایی بود که خواندم.عطا صفوی یکی از اعضای حزب توده در جوانی با دوستانش به دلایلی راهی قبله آمالشون یعنی شوروی میشند.این ابتدای جهنمی است که صفوی وارد اون میشه.پس از خروج کشور از طریق مرز و دستگیر شدنشون ابتدا به دو سال و سپس به ده سال زندان محکوم میشند.اون دوره هم دوره اردوگاهای کار اجباری بوده و مرحوم صفوی راهی استان ماگادن که نزدیکی قطب شمال است میشه.ماگادان چطور جایی است؟ خودش خیلی کوتاه اینطور معرفی میکنه : " در ماگادان زندانیان هرگز پیر نمیشوند.زندانیان ماگادان سرود الوداع با عزیزان خود می خواندند و می دانستند که دیگر نخواهند توانست همسر،کودکان،والدین و عزیزان خود را در آغوش بگیرند"
ناگفته نماند که قبل از ماگادان هم زندانها و جاهای دیگری هم تجربه میکنه و ماگادان محل آخری هست که به اونجا تبعید میشه که پس از هفته ها به اون میرسه.شرح حال حضور در این اردوگاه به قدری تکان دهنده است که خواندن اونها باعث میشه یکی از متاثر کننده ترین متونی باشه که تا به حال تجربه اش کردیم.کار کردن در دمای منفی پنجاه درجه،شرایط اسکان وحشتناک،دیدن خودکشی هم بندی ها و هر چیزی بدی که فکرشو بکنید.شوربختانه تمام درد مرحوم صفوی این نبود.بارها و بارها در قسمت های مختلف کتاب ، میگه که چقدر ساده لوح بودیم که به حزب توده دل بستیم و شوروی برامون قبله آمال بود(نقل به مضمون) این مدینه فاضله ای که در ذهنشون داشتند و در واقعیت با جهنم وحشتناکی که مواجه شدند،از اون زجرها و دردهای بزرگی بود که در جملات و نوشته های مرحوم صفوی به وضوح دیده میشد.گاهی امثال کیانوری رو خطاب قرار میداد و میگفت کجایید که ببینید این همه زجر و بدختی رو! در ادامه استالین فوت میکنه و همین باعث میشه گشایش هایی در وضعیت او و سایر زندانیان رخ بده و مسیر زندگی او تغییر کنه.
درسته که با آزاد شدن از زندان و شروع دوره جدید زندگی و تحصیل در رشته پزشکی به نظر میرسید که بالاخره زندگی قراره روی خوشی به او نشون بده،اما این پایان ماجرای زندگی دکتر صفوی نبود و یکی از تلخ ترین دوره های زندگی او مربوط میشه به سال 67 که با کلی دوندگی و جون کندن بالاخره میتونه برگرده ایران.شرح آنچه در ایران چه بر او گذشت،در کتاب آمده و برای جلوگیری از اسپویل اشاره ای به محتوا نمیکنم.
یه نکته حاشیه ای کوچک هم بگم که جایی در کتاب مرحوم صفوی به محمود دولت آبادی و اثر معروفش کلیدر اشاره میکنه. او دولت آبادی رو به داشتن نگاه پوپولیستی نسبت به خلق شخصیت قربان بلوچ متهم میکنه و معتقده قربان بلوچ در واقعیت شخصیتی بی سواد با روحیه مزدوری و خبرکشی داشت.

فکر میکنم معروف ترین کتاب در این موضوع، کتاب مجمع الجزایر گولاک باشه.به طور کلی کتابهای مختلفی چاپ شده.من اونها رو نخوندم و الان در جایگاه قیاس این اثر نیستم اما فارغ از مقایسه،باید بگم این سرگذشت واقعا تکان دهنده،خواندنی و عجیب و پر ماجرا بود.