داستان کلمات
رقص واژه‌ها
        

          یه داستان خیلی معمولی، شاید اگر صوتی نبود و صدای گوینده به دلم نمینشست اصلا ادامه نمیدادم خوندنش رو
اصلا هیچ چیز خوبی در داستان نبود، نه یه روایت ساده بود، نه پیچیدگیهای فکری و روانی داشت، نه تاریخ نه هیچی...
اصلا هیچی
        

          ✍🏼 این دومین کتابی بود که از آقای «بختیار علی» خوندم. کتابِ بی‌جلد و وارفتۀ امانتی از باغ کتاب ملک، که به خاطر شرایط جسمانیش، نمی‌تونستم همیشه همراهم نگه دارم و دائم بخونم. پس خوندنش فرسایشی شد.


اولین کتاب «جمشیدخان، عمویم، که باد همیشه او را با خود می‌برد» بود. که حتی اسمش هم نفس‌گیره!

✍🏼 بعد از خوندن هر دو کتاب، تا حدی با جهان‌بینی نویسنده آشنا شدم. ظاهراً زندگی در نگاه بختیار علی، یه چیز شانسی و پوچه که خیلی اتفاقی یک روح سرگردان رو به یک جسمِ بی‌صاحب مرتبط می‌کنه.
(همین برای درنظر گرفتن نقص و اهمال در کارِ خالق کفایت می‌کنه، اما قلمِ نویسنده گستاخی‌های بیشتری در حقِ خدا روا می‌داره و نشون میده که زندگی کردن و زندانی شدن در کشور عراق و مهاجرت اجباری به اروپا، معصومیت مغزش رو از بین برده!)

در جهان تاریک و تباهی که بختیار علی میسازه، انسان باید بدون هیچ دلیلی زنده باشه. جنگ و سیاست مذموم‌ترین مفاهیمیه که بهشون پرداخته. اون معتقده هیچ سیاست‌مدار درستکاری وجود نداره و هیچ جنگی، حتی اگر برای عدالت و صلح باشه، ارزش فداکاری انسان رو.

(جملات ضدِ جنگِ قشنگی که لااقل این روزها می‌فهمیم چقدر بی‌فایده و توخالیند.)

خب پس تکلیف انسان در دنیای بی‌ثباتی و سرگردانیِ بختیار علی چیه؟ وقتی که زندگی نه ارزش زیستن داره، نه ارزش فدا کردن؟

اینجاست که یه باریکه‌ای از امید می‌گذاره توی داستان و شخصیت‌هارو وادار می‌کنه به دنبال چیزی باشند؛ گمشده‌ای، معنایی، انسانی...

مظفر صبحگاهی، آدمی زخم‌خورده از جنگ و سیاست و رفاقت، بعد از بیست‌ویک سال اسارت در کویر، شروع می‌کنه به دنبال پسرش گشتن.

آخرین انار دنیا، تنها نقطۀ روشن کتاب است، فضایی بهشت‌گونه که خوابیدن در کنارش، انسان رو به درجه‌ای از آگاهی، یقین و دل‌روشنی می‌رسونه.

با وجود کلی جمله‌ و عناصر فریبنده، فاصلۀ عمیقی بین منِ مخاطب و متن بود. هیچ‌جوره نمی‌شد داستان رو باور کرد. نمی‌تونستی خودت رو جای شخصیت‌هاش بگذاری و باهاشون همذات‌پنداری کنی.

به همین دلایل «آخرین انار دنیا» رو دوست نداشتم و باهاش ارتباط نگرفتم.


#کتابخانۀ_اتاق_کناری 
@anbarivaotaghekenari
        

          این کتاب به قدری فوق العاده ست که نمی‌شه توی یک ژانر مشخصی دست بندیش کرد
کلا کتاب های بختیار علی این مدلی هست
        

          کاش این اثر گرانقدر را کسی چون پیمان خاکسار ترجمه می کرد
        

          چیزی نمونده که تمامش کنم و این غم‌انگیزم می‌کنه؛ در هرحالی که اواسط کتاب نمی‌خواستم ادامه‌اش بدم اما داستان به شکلی طراحی شده که با وجود سیر کُند و نداشتن هیجانِ عجیبی، باز تو رو درگیر خودش نگه میداره. طوری که هربار چشمت بهش میفته از خودت میپرسی "سریاس صبحدم کجاست؟"
و این سوال موجب میشه باز برگردی سراغش و بخوایی ادامه‌اش بدی.
به عنوان یک نویسنده، نوع ترتیب واژه‌ها و توصیف‌ها رو تحسین می‌کنم و اصلا یکی دیگه از دلایلم برای ادامه دادن، همین لطافت کلمات و تصویرهای زنده و ناب نویسنده بود.
پیشنهاد می‌کنم برای یک بار هم که شده مطالعه کنید... با تمام غم‌ها و غربت‌هاش.

        

          شاهکارترین اثر بختیار علی
        

          «مدام به طرف مجری رو می‌کردم و می‌گفتم: فقط ما این‌طور عمل نمی‌کردیم، شما هم از ما شریف‌تر نیستید، در این جنگ کسی از کس دیگر شریف‌تر نیست.» این بخشی از حرف‌های سریاس صبحدم است، یکی از سریاس‌های «آخرین انار دنیا».
جنگ بین دو حزب کردستان‌ عراق جنگی بود از نوع برادرکُشی. مردی از یک حزب که بیست‌ویک سال زندانی بوده است پس از آزادی به جست‌و‌جوی پسرش می‌رود؛ مظفر نمی‌داند پسرش در کودکی با حمله‌ حزب مقابل تحت سرپرستی آنها قرار گرفته و بزرگ که شده سرباز و فرمانده‌ای در حزب مقابل شده است؛ پدر و پسری ندانسته رویاروی هم در جنگ بوده‌اند، جنگ قدیم پدران و پسران.
اما «آخرین انار دنیا» داستان عشقی شرقی و اساطیری نیز هست؛ قلبی که جنسش از شیشه‌ است. فضای رمان یا آن‌قدر رمانتیک است که تنه به سانتی‌مانتالیسم می‌زند تا لبه‌ ابتذال می‌رود و فرو ‌نمی‌افتد، یا آن‌قدر خشن و جنگ‌زده است که انگار خاطرات یک سرباز از دوران جنگ است، تا لبه‌ پرتگاه خاطره‌نویسی می‌رود اما فرو نمی‌افتد.
این رمان مثل اکثر متون استوار معاصر دارای فضا و زبان فردی است، به این معنا که وقتی شروع به خواندن یک رمان می‌کنیم مدتی به اندازه‌ خواندن چند صفحه یا حتی چند فصل طول می‌کشد تا با فضای آن آشنا بشویم.
بختیار علی به‌خوبی از پس فضای رئالیسم‌ جادویی با عناصر بومی که می‌شود آنها را کُردی، شرقی و حتی خاورمیانه‌ای نامید برآمده است؛ به تصویر‌کشیدن فضای بازار و دست‌فروش‌ها و جنگ و آوارگی در کوه‌های کردستان در مرز ایران و عراق و همین‌طور توصیف اساطیریِ عشق شرقی و ظاهر و آواز زنان کُرد.  اما این رمان دارای چند ضعف متوسط است که می‌توانست فارغ از آنها باشد: نویسنده زبانی توضیحی و شاعرانه به سبک شعرهای بلند شاعران کردستان عراق دارد و این زبان جاهایی کارایی‌اش منفی است. دوم، در جاهایی از مدرنیسم خارج می‌شود، اگرچه عشق قلبی شیشه‌ای پر از اسرار، افسانه و اسطوره است اما توصیف آن مدرن و نو است و برای آن باید نویسنده را تحسین کرد؛ اما پیرمردی که به‌شیوه‌ مینیاتورهای شعرهای مصور خیام و حافظ از دست معشوقه‌‌ نوشيدني می‌نوشد، یا کوری که حکمت‌های کهن را به ما درس می‌دهد، کلیشه‌هایی نامناسب برای فضای رمان محسوب می‌شوند. سوم، اکثر شخصیت‌ها و دیالوگ‌هایشان یکسان هستند، حتی در برابر پسر نابینا همه‌ به او ناسزا می‌گویند و چنین به‌نظر می‌رسد که موضعی مستقل از نویسنده ندارند. شاید تنها دیالوگ‌های سریاس صبحدم دست‌فروش است که با بقیه متفاوت می‌نماید وقتی از «ترین»ها حرف می‌زند و این‌گونه یک «شخصیت» شکل می‌گیرد. چهارم، کاش بختیار علی در این رمان در جایگاه نویسنده روشنگر به مخاطبان نگاه نمی‌کرد، تأکید بر روی حس‌هایی مثل خوشی، بیزاری، زیبایی و زشتی، گاهی از کادر بیرون می‌زند. توضیحات زیادی کار را به جایی می‌رساند که نویسنده بیان و رفتارهای متناقض از کاراکترها ارائه می‌دهد. با این حال بختیار علی در چند جا رمانش را از دفن در این ضعف‌ها نجات می‌دهد. در بخش دست‌فروش‌ها و گاریچی‌ها، توصیفات زیبا و رسا و بکر هستند. در کوچ و فرار مردم کُرد از عراق به سمت مرزهای ایران و همین‌طور در توصیف جنگ‌های داخلی موفق و کم‌نظیر عمل می‌کند، همین‌طور در تکنیک تکثیر آدم‌های رمان و غافلگیری مخاطب و لذت قصه‌گویی خوب عمل کرده است.
«آخرین انار دنیا» رمانی است نیمی اسرار و عشق، نیمی جنگ و برادرکشی. عشقی قدیم و به‌نوعی مازوخیسم و جنگی که زندان، سوختن و آوارگی به‌همراه دارد. خاورمیانه جایی است با سابقه‌ مذهبی، عرفانی، با شعرها و قصه‌های قدیمی؛ با مردمانی سرگردان در کهن‌ترین عشق‌ها و کهنه‌ترین جنگ‌ها؛ بختیار علی نویسنده‌ چنین مردمی ا‌ست.

نوشته از علی کاکاوند
        

          من همیشه دنبال کسی بودم که زیر آخرین درخت انار دنیا، باهاش پیمان ببندم. پیمان ماندن‌. همراهی و هم مسیری.
 ولی خب نشد.
 نبود‌.
نخواست.
حالا فهمیدم که باید تنها زیر آخرین انار دنیا بایستم و با خودم پیمان ببندم که این راه رو تا آخر برم، نترسم و چیزی که صدام می کنه رو دریابم.
تنها
        

          کتاب حکیمانه، زیبا و خوبی بود در سبک رئالیسم جادویی. با رئالیسم جادویی مهمل مارکز خیلی تفاوت می‌کرد. کتابی است که می‌شود باز خواندش. نویسنده‌ی آن منکوب زمانه شده و تنها حسرت‌هایش را در غالب این داستان واگویه می‌کند. گویی زمانه و جنگ و قدرت‌طلبی و فقر و… ماجرایی لامحیص و مکرر است که هر معترضی را به دریایی بی‌پایان یا بیابانی بی‌نهایت تبعید می‌کند.
        

          با رمانی روبرو هستیم که تصاویر بسیار پر قدرتی دارد و اساسا نویسنده در تصویرسازی خیلی قوی عمل میکند:
"باران شروع میشود. "محمد دل شیشه" بازی اش را ادامه میدهد. مردم با عجله و چتر به دست میدوند. اما او نه به آسمان نگاه میکند و نه به باران اهمیت میدهد. کم کم باران تندتر میشود. سیلاب بزرگی به راه می افتد و آهسته آهسته اشیا روی آب شناور میشوند.
هیچ کس در خیابان و پیاده روها نمی ماند
مردم همه به ساختمان های بلند رو می آورند و از طبقات فوقانی ساختمان های بلند نگاه میکنند
 
انگار داره درباره سیل اخیر ایران حرف میزنه!"
شخصیت اصلی و راوی رمان مظفر صبحدم است که 21 سال حبس در یک زندان مناطق صحرایی او را به یک حکیم تبدیل کرده. مثلا این مرواریدهای حکمت را از خود صادر میکند:
 "بیابان و سیاست هر دو مثل یکدیگرند: دو زمین که چیزی از آن ها نمیروید!"
"هیچ خلوتی انسان را از جهان نمی رهاند" 

 "شما بگویید زندگی چیست جز چرخشی عظیم حول چیزهایی عادی؟! چرخشی عظیم حول آن چیزهایی که می‌توانیم در مکان دیگری و طور دیگری به آنها برسیم و از منظر دیگری نگاهشان کنیم!"

 "آدمی رازهای خود را به گور می‌برد. اگر رازی نباشد دنیا به قصاب‌خانه ای بزرگ بدل خواهدشد. خانواده‌ها از هم می‌پاشند، لشکر ها شکست می‌خورند، آدم ها رسوا می‌شوند. من همیشه ستایشگر راز بوده ام، همیشه همیشه."

 "کسی که بخواهد اعتنایی به مرگ نکند باید تا به آخر دنبال زنده هایی بگردد که آنها را از دست داده. راه آنهایی که اعتنایی به مرگ ندارند فرق میکند. راه درازتر و پیچیده‌تری است. آنهایی که به مرگ اعتنایی ندارند محکوم اند با زندگی بازی سنگینی را شروع کنند. محکوم اند دنبال تمام دوستان و هم مسلکان شان بگردند و مطمئن باشند یک بار دیگر آنها را در جای دیگر پیدا می‌کنند."

.وقتی رمان «عمویم جمشید خان» را می‌خواندم این حس را نداشتم اما الآن فکر می‌کنم دارم رمانی از یک کافکای عراقی را می‌خوانم! همان گونه که "قصر" کافکا مثل ماز تودرتویی جلوه میکند که انسان به راحتی نمیتواند به آن نفوذ کند در اینجا نیز طبیعت و صحرا همین نقش را دارند.
در توضیح این رویکرد اکسپرسیونیستی چه میتوانم بگویم؟ تابلوی جیغ ادوارد مونک را دیده اید؟ خواندن این رمان مثل قدم زدن در فضای همان تابلو است. 
راوی غرق در تردیدهای یک عمر از دست رفته است. 21 سال اسارت در صحرا
و هر شخصیتی که می بیند برایش عجیب و ناشناخته است و مثل همان دو شخصیت قد بلند تیره رنگی است که از انتهای پل به سمت مرد جیغ کشان تابلوی مونک می آیند
پرداخت رمان به شدت اکسپرسیونیستی است و همه عناصر اعم از صحرا و قصر و سیل رنگ آمیزی تندی دارند"
 <img src="http://www.naqderooz.com/wp-content/uploads/2016/09/meaning-of-the-scream-painting-by-edvard-munch-art-420x500.jpg" width="222" height="333" alt="description"/>


 "ببینید آن جنبه پرداخت اکسپرسیونیستی که میگویم در این رمان چطور معنا پیدا میکند. فکر کنم در تمام اثر سیصد چهارصد بار تکرار میشود که راوی بیست و یک سال در زندان بوده. در حالی که میدانیم برای بستن این قرارداد با مخاطب یک بار ذکر کردن این مطلب کافی است. در مقابل این تجربه دردناک راوی مثلا خواهران سپید هستند که در فضایی خیلی روشن و قدیس گونه سیر میکنند تا مثل یک تابلوی اکسپرسیونیستی کنتراست رنگ ها در بیشترین حد خودش باشد"
اما به نظرم
اکسپرسیونیسم شرقی با اکسپرسیونیسم غربی خیلی تفاوت دارد. انسان شرقی وقتی احساسات مهارنشده ش را بیرون میریزد سیلاب پر قدرتی به راه می افتد که نیروی محرکه آن عشق است بر خلاف انسان غربی که ظاهرا محرک احساسات مهارنشده ش وحشت است"

 "دمدمه های صبح به قله بسیار بلندی رسیدند. قله ای که بالاتر از ابرها قرار داشت. مثل جزیره ای بود در دریایی که امواج نقره ای ابر آن را پوشیده باشد. اولین شعاع آفتاب بر آنها و دریای بی کرانه سفید می تابید. زیباترین تصاویری بود که تا آن زمان آن دو بچه دیده بودند. دنیا آن قدر زلال وخنک و سپید بود که گویی به سیاره دیگری پرواز کرده بودند. دنیای اندوهناک زیر ابر هیچ شبیه آن نبود.

دارند میروند به طرف آخرین انار دنیا"
اگرچه نویسنده واقعا قلم گیرایی دارد اما کثرت توصیفات بالاخره باعث میشود که شما احساس دلزدگی کنید و گمان ببرید که نویسنده مشغول روده درازی است. کوچک ترین احساس درونی شخصیت ها لااقل با شش هفت جمله توصیف میشود.

 ""سریاس صبحدم" آرزو دارد زیر آخرین انار دنیا بمیرد:

سریاس میخواست در مرگی زیبا بمیرد. سریاس تلاش میکرد برخیزد. ما خیلی اصرار داشتیم استراحت کند اما بی فایده بود.
با صدایی گنگ و ضعیف مانند آن که نتواند از درد چشمانش را باز کند گفت: اگر با من نیایید میروم، تک و تنها
این آخرین آرزویش بود. آخرین امیدش
لحظه به لحظه مرگش را تاخیر می انداخت تا به "آخرین انار دنیا" برسد"
گمان میکنم این رمان هم نهایتا از نوعی نیهیلیسم حرف میزند همان طور که رمان "عمویم جمشیدخان" به نظرم با نیهیلیسم تمام شد: 
 "بنگرید: پدری با دست خالی و پسری که به مرگی پوچ مرده در دشتی از خار و خس به هم میرسند.
نگاه کنید: تا چشم کار میکند قبایی از پوچی روی سر ما قرار گرفته. قبه ای بزرگ از پوچی. گنبدی عظیم از هیچی. چتری بزرگ از بی معنایی. 
آن لحظه این گونه فکر میکردم که من و سریاس نه گذشته ای داریم و نه حال و آینده ای
آن شب در آن روشنی کمرنگ و بی فروغ به هم رسیدیدم اما حرفی برای گفتن نداشتیم
پوچی بزرگی من و او را احاطه کرده بود"
و بالاخره این که این رمان قدرت فراوانی در نمایش تصاویر خشن دارد:
"غروب دیر وقت بود که کریم از غفلت ما استفاده کرد و آن بچه را سر سفره شام کشت. منظره عجیبی بود. قبلا سفره ای چنین خونین ندیده بودم. پلو پر از خون شد. خرده های نان در خون شناور بود. سر کوچک آن بچه روی زانوهای من افتاد. خون و خرده استخوان های جمجمه ش توی بغلم ریخت. مثل این که مرا بغل کرده باشد یا چیزی شبیه آن.
بلند شدم و پلو را ریختم. به کریم گفتم: نمیگذاری غذایمان را بخوریم؟
میدانستم حرف چرتی میزنم
اعترافات سومین سریاس"
        

          کش دار و ملال آور. نتونست چیزیو منتقل کنه. هیچی. نا امید کننده بود. قلم نویسنده آزرده کننده بود.

Merged review:

کش دار و ملال آور. نتونست چیزیو منتقل کنه. هیچی. نا امید کننده بود. قلم نویسنده آزرده کننده بود.
        

          رئالیسم جادویی بی‌نظیر از دل خاورمیانه
توصیه می‌شود با ترجمه‌ی شاهکار مریوان حلبچه‌‌ای مطالعه شود.
        

          یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این کتاب، سفر قهرمان اصلی به دنبال یافتن پسرش است، که سال‌هاست از او دور مانده. این جستجو نه‌تنها برای پیدا کردن فرزندش بلکه برای یافتن معنای زندگی و مواجهه با خود واقعی‌اش است.

کتاب با سمبولیسم خاصی از "انار" و مفهوم آخرین انار دنیا پیش می‌رود. این انار نماد دنیایی پاک، بدون جنگ و خشونت است؛ دنیایی که شاید دور از دسترس به نظر برسد اما همچنان ارزش جستجو و تلاش برای یافتن آن را دارد. نویسنده با زبان شاعرانه و تفکری فلسفی، از دردها و آرزوهای شخصیت‌ها می‌گوید و تصویری از انسان‌هایی ارائه می‌دهد که با وجود تلخی‌های فراوان، همچنان امید خود را به زندگی حفظ کرده‌اند.

در کتاب آخرین انار دنیا، "لاولی سپید" و "شادری سپید" نمادهایی عمیق از دو نوع شخصیت و دیدگاه نسبت به زندگی هستند که بختیار علی از آن‌ها برای بیان تقابل‌های فلسفی و روان‌شناختی بهره می‌برد.

لاولی سپید نماد فردی است که در جستجوی حقیقت مطلق است. او به ایده‌آل‌ها و ارزش‌های اخلاقی بسیار پایبند است و زندگی را به شکلی آرمان‌گرایانه و همراه با معنای عمیق دنبال می‌کند. این شخصیت نشان‌دهنده کسانی است که هدفشان یافتن عدالت و حقیقتی ناب است و برای این مسیر حاضرند سختی‌های زیادی را تحمل کنند.

شادری سپید در مقابل، نماد فردی است که به دنبال خوشی‌های زودگذر و مادیات است. او نماد کسانی است که از رنج و پیچیدگی‌های زندگی فرار می‌کنند و سعی می‌کنند با لذت‌های ساده و بدون تعهد زندگی کنند. شادری سپید نمایانگر افرادی است که بیشتر به لذت‌های سطحی و گذرا توجه دارند و شاید به معنای عمیق زندگی بی‌توجه‌اند.


این دو شخصیت، در کنار هم تقابل میان آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی، معنویت و مادی‌گرایی، و پیگیری حقیقت یا گریز از آن را در زندگی انسان‌ها نشان می‌دهند.



        

          دلم میخواد که برگردم و در زمانی بهتر این کتاب رو بخونم. زمان مناسبی رو برای شروعش پیدا نکرده بودم..
        

          چند روزه که دارم با این کتاب زندگی می‌کنم و جدا شدن ازش برام سخته. لطیف‌ترین و زیباترین کتابیه که در وصف چیزی به خشنی جنگ نوشته شده.  داستان درباره‌ی مردی به نام مظفر صبحدمه که در دفاع از دوستش که فرمانده‌اش هم هست خودش رو قربانی می‌کنه و جای اون به مدت ۲۱ سال به زندان میره. بعد از آزادی، به دنبال پسرش می‌گرده که سریاس صبحدم نام داره. مرد بیچاره، خبر نداره که در این ۲۱ سال اوضاع دنیای بیرون چقدر تغییر کرده و علاوه‌بر این، پیدا کردن پسرش به اون سادگی‌ها که خیال می‌کنه پیش نمیره. واقعا قشنگ نوشته شده بود. خیلی خیلی کتاب رو دوست داشتم. اوایل کتاب ممکنه یکم سخت پیش بره؛ ولی پا پس نکشید. ادامه بدید. پشیمون نمیشید. 
        

          ابتدای کار گیج بودم از خط داستانی، اواسط یکم عصبی که چخبره و حوصلم سر رفت، پایان رو دوست داشتم. 
من نسخه صوتی رو گوش دادم و فصل دهم به بعد با تغییر لحن و بغض های ناگهانی گوینده، من هم بغض می‌کردم. داستان آخرین سریاس  واقعا غم انگیز و دردآور بود ...

پیام داستان ستودنی هست و چیز های زیادی برای گفتن دارد (هر چند که ما انسان ها گوش شنوای خوبی نداریم) .... ولی خیلی با قلم این نویسنده و سبکش حال نکردم! شایدم چون صوتی گوش دادم اینجوری شد. قلم خاصی داره فقط خیلی مطابق سلیقه شخصی من نیست.
        

          باید سر حوصله و جرعه‌جرعه نوشیدش. داستانی از جنگ و انقلاب و قربانی‌هایی که می‌گیره. 
سبک کتاب رئال جادویی بود (که من خیلی باهاش ارتباط نگرفتم) و خیلی خیلی اطناب داشت.
موقع مطالعه‌اش، یه کاغذ و قلم بذارید کنار دستتون؛ اسم و ویژگی بارز هر شخصیت رو بنویسید تا یادتون نره.
        

          بگذار سرنوشت حقیر خود را به موسیقی شکوهمند جهان مرتبط نکنیم. اگر زندگی ما نغمه ناجوری است به این معنی نیست که در عمق این جهان، بین همه قوانین هستی نیروی زیبا و عظیمی وجود ندارد. من در زندان به نغمه ناجور زندگیم گوش ندادم بلکه به آوازهای عمیقی اندیشیدم که از اکناف گردون می‌جوشد.

آخرین انار دنیا-بختیار علی
        

          سریاس صبحدم ، تو کجایی؟ ، تو کجایی ، تو کجایی؟ ، کجایی؟