قلم بهرام بیضائی در خلق نمایشنامه مرا وادار می‌کند که زبان به تعریف از او بچرخانم.
بیضائی حقیقتا در استفاده از جملات و کلمات در نوشتن نمایشنامه یک نابغه است.

سلطان مار، یک مجلس تقلید است.
نمایشنامه‌ای که از ابتدا تا انتها، نقدها، فکاهی‌ها، دیالوگ‌ها، نقش‌ها و همه چیز دقیقا سرجای خودشان بودند.

چقدر سفرای جابلقا و جابلصا مرا به یاد شوروی و انگلیسی انداخت که روزی مملکت را بین خودشان تقسیم کردند و تا کل مملکت را فتح نمی‌کردند رضایت نمی‌دادند.

 و چقدر این دیالوگ، تامل مرا برانگیخت:

اگر قافله سالار خطا برود یک قافله را به خطا برده‌است، پس نباید قافله را به یک تن سپرد!
          

            سلطان‌مار یک ترکیب هوشمندانه است از داستانی عامیانه، طنز، نمایش‌های روحوضی و مفاهیم اسطوره‌ای جامعه‌ی کهن کشاورزی مثل دربند شدن باروری.
به هم پیوند زدن این موارد و پدید آوردن یک مفهوم اجتماعی بی‌زمان نشانه‌ی نبوغ بیضایی و تسلطش به فرهنگ و اساطیر ایران و هنده. البته این نمایشنامه مال زمانیه که بیضایی سی‌سال هم نداشته و اگر بخوایم شیوه‌ی صحنه‌گردانی و استواری نثرش رو با نثر بیضایی سال‌های سیاوش‌خوانی و مرگ‌یزدگرد و پرده‌خانه مقایسه کنیم بی‌تردید در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گیره اما همچنان بسیار دلچسب و زیباست. زبان اگرچه استعاریه اما مفهوم واضحه و به دلیل روان بودن نثرش، برای کسانی که تجربه‌ی بیضایی‌خوانی (یا خوانش نثر شبه کهن) ندارند مناسبه.
نمایشنامه پر از گفت‌وگوهای بی‌نظیره که چندتاییش رو در گزارش پیشرفت‌هام نوشتم اما خواندن همه‌شون، یکجا و در میان داستان، خالی از لطف نیست.
پس قطعا به هرکسی که کتاب خواندن رو دوست داره پیشنهادش می‌کنم.
 و در نهایت خرده‌ای از متن که خیلی دوستش داشتم:
« از دنیای قصه‌ها کسی نخواهد آمد. آنچه این خیال را حقیقت می‌کند، دستان خود شماست.»
-------------------
تصویر از نمایش سلطان مار به کارگردانی احمد اسلامی زیرکی است که در اسفند 1396 به روی صحنه آمد.
          

            سلطان‌ْمار کاملاً به تقلید از نمایشنامه‌های روحوضی نوشته شده (نمی‌گم دلایلم چیه چون حوصله‌تون سرمی‌ره) اما موضوع داستان یه موضوع متفکرانه است که معمولاً تو نمایشنامه‌های روحوضی وجود نداشته و تو شکل کلاسیکش بیشتر قصدش تفریح و هزل بوده. البته که شناخت بیضایی از نمایش ایرانی و قلم شاعرانه‌اش (بالاخره تو یه خانواده‌ی شاعر به دنیا اومده بود و پدر و عمو... شاعران به نامی بودند) خیلی زیباست و با دایره واژگان بالایی که داره می‌تونه شما رو میخکوب کنه اما این نمایشنامه‌ها که برای اوایل کارش هست به شدت شعاریه و به تفکرات بیضایی انقلابی تو اون دوران قبل انقلاب برمی‌گرده... اما نمایشنامه‌های متأخرترش مثل مرگ یزدگرد و ندبه خیلی پخته‌تر و گسترده‌تره!