فساد میان هر جامعه‌ای رخنه می‌کند.
کارلوس خرمان بلی

شهر و سگ‌ها، عنوان نخستین رمان عالی‌جناب یوساست.
در ایران ترجمه‌ی خوبی از این کتاب با عنوان «سال‌های سگی» موجود است که توسط آقای «احمد گلشیری» به فارسی برگردان و نهایتا توسط نشر نگاه چاپ و منتشر گردیده است. با توجه به محتوای داستان، می‌توان عنوان انتخابی آقای گلشیری را انتخابی خوب دانست اما عنوان اصلی کتاب که عالیجناب برای کتابش انتخاب کرد «La ciudad y los perros» به معنای «شهر و سگ‌ها»‌ است و عنوانی که آقای «لیساندر کمپ»، مترجم انگلیسی برای کتاب انتخاب نموده و داستان را از روی آن خواندم «The Time of the Hero» است که شخصا انتخابی خوب برای این کتاب نمی‌دانم.

عالیجناب در گذر زمان قلم خود را حفظ کرده است.
من خواندن کتاب‌های ایشان را با «مرگ در آند» آغاز کرده و در ادامه «چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟»، «چرا ادبیات؟»، «سور بز» و «گفتگو در کاتدرال»‌ را مطالعه کرده بودم. حالا که به سراغ نخستین اثر او آمدم، متوجه شدم این استاد بزرگ در گذر زمان اصالت قلم خود را حفظ نموده است، البته که به مرور زمان این قلم به شدت تقویت گشته و شاهکارهایی بسیار غنی خلق کرده اما سبک ایشان همان سبکی‌ست که از ابتدا آغاز نموده است.

فرم رمان‌های استاد چند کاناله و سبک آن سیال ذهن است.
راوی داستان‌های یوسا غالبا شخصیتی سوم‌ شخص است اما در این داستان و برخی داستان‌ها، گاها قهرمان‌های داستان بسته به صلاح‌دید استاد سوم شخص را نقش بر زمین کرده و خود فرمان را به دست می‌گیرند. جابجایی اول شخص و سوم شخص در برخی رمان‌های استاد بدان معنا نیست که همانند بسیاری از نویسنده‌ها از جایی به بعد کنترل داستان از دست‌ نویسنده خارج شده، برعکس بارها در وصف و ستایش ایشان گفته‌ام که استاد یوسا اگر نگویم «تنها»، قویا می‌گویم یکی از معدود نویسنده‌هایی‌ست که از جمله‌ی نخست تا جمله‌ی انتهایی داستان در مشت اوست و همه چیز در کنترل و تسلط کامل او قرار دارد.

یوسا نویسنده‌ای نیست که از باد هوا داستان بسازد.
دانشکده نظامی لئونسیو پرادو، در دنیای واقعی وجود دارد و به واسطه‌ی داستان این کتاب که بر اساس وقایعی واقعی نگارش شده بود به حدی از رسوایی رسید که همان اوایل به صورت نمادین یکصد نسخه از این کتاب را سوزاندند. او با تخیل خود داستان خلق نمی‌کند و داستان‌هایش نتیجه‌ی سال‌ها مطالعه و تحقیق است.

شهر و سگ‌ها انتخاب خوبی برای شروع یوساخوانی نیست.
خواندن این کتاب برای خواننده‌ی ناآشنا با یوسا سخت و دشوار است، درست همان‌طور که خواننده‌ی ناآشنا با عالیجناب فاکنر در «خشم و هیاهو» ناک اوت می‌شود، قطعا در این کتاب نیز اگر شانس بیاورد و سر کارش به «اتاق شماره شش» چخوف نیفتد، در بهترین حالت با کتاب بر سر خود خواهد کوبید. تعداد شخصیت‌ها زیاد است و تغییرات مکرر راوی خواننده را سردرگم خواهد کرد.

شخصیت‌ها آن‌گونه که در ظاهر می‌نمایند نیستند.
استاد گرانقدر، به شکل کاملا موازی در کنار داستان اصلی کتاب که به زندگی تعدادی نوجوان کم سن و سال در یک دانشکده‌ی نظامی می‌پردازد، به زندگی پیش از ورود برخی شخصیت‌ها به این دانشکده هم سرکی می‌کشد تا ما را با چگونگی شکل‌گیری شخصیت‌ آن‌ها و چرایی ورود آن‌ها به این دانشکده آشنا نماید، که از این بعد ماجرای کتاب من را به یاد دکتر سلین انداخت که البته ایشان در «سفر به انتهای شب» داستانش را روایت و در «مرگ قسطی» به سراغ کودکی قهرمانش رفت.

حرف آخر
یوسا به تعریف، تمجید و ستایش اشخاصی همچون من نیاز ندارد. اگر در ریویوهایم مکررا از القابی همچون استاد و عالیجناب استفاده می‌کنم صرفا برای معرفی ایشان به خواننده‌هایی‌ست که او را نمی‌شناسند. به سراغ آثار عالیجناب بروید و به خود ببالید که آثار یکی از سلاطین به حق ادبیات جهان را به دست می‌گیرید.
        

          کتاب سال‌های سگی روایتگر زندگی چند نوجوان در مدرسه-پادگان لئونسیو پرادو در پرو هست. ماریو بارگاس یوسا در سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی در همین مدرسه بوده و از اتفاقات اونجا وام گرفته تا این رمان رو بنویسه و اتفاق جالب اینه که پس از انتشار این رمان هزاران جلد از اون در حیاط مدرسه‌ی لئونسیو پرادو به آتش کشیده شد. رمان دارای ترتیب زمانی غیر خطیه و در بین روایت‌هایی از مدرسه، گذشته‌ی یک سری از این نوجوان‌ها هم بیان میشه و کتاب دارای راوی واحد هم نیست. داستان با تلاش یک گروه به نام حلقه برای ربودن برگه‌های امتحان شیمی شروع میشه و حین انجام این کار به خاطر شکسته شدن یک شیشه عملیات لو میره اما فرد خاطی شناسایی نمیشه. این اتفاق باعث میشه همه‌ی مرخصی های بچه‌ها لغو بشه و فشار روشون زیاد بشه. این اتفاق به علاوه‌ی یک سری مسائل عشقی نوجوانانه باعث بوجود اومدن ماجراهایی میشه که در ادامه‌ی کتاب می‌خونیم و نکته‌ی قابل توجه اینه که نویسنده تا انتهای کتاب دستش رو برای خواننده باز نمیکنه و تا آخر چیزهای تازه‌ای رو می‌کنه. توصیف وضعیت مدرسه‌-پادگان و نوع نگرش نیروهای درجه‌دار به اتفاقات و قوانین نانوشته‌ی حاکم بر اونجا از جمله چیزی شبیه قانون «بکش تا کشته نشی» از جمله مسائلی هست که نویسنده در طول کتاب در موردش حرف زده. کتاب سخت‌خوان اما بسیار با ارزشی هست.ه
        

          یک رمان روانشناسانه-جناییِ درجه‌یِ یک.
برایِ منی که آمریکایِ لاتین را با مارکز شناختم و تقریبا تمام کارهای مهمش را خواندم. ماریو بارگاس یوسا یک غافلگیری اساسیه من پیش از این رمان فوق العاده تنها چند داستان کوتاه از او خوانده بودم. ولی سالهای سگی چیز دیگری بود. باز هم از یوسا خواهم خواند و احتمالا بسیار خواهم خواند
        

          «سال‌های سگی» اولین رمانی بود که از «ماریو بارگاس یوسا» خواندم و از همان زمان، هم خود اثر و هم نام نویسنده‌اش، در دل و جان خانه کردند، هر دو را دیوانه کردند! بخشی از جذابیت «سال‌های سگی» برای من به این بازمی‌گردد که تا حد زیادی خاطره‌های خدمت سربازیم را زنده می‌کند. همان جنگلی که به هر حال قانون خودش را داشت! همچنین «سال‌های سگی» آثار «ارنست همینگوی» را به یادم می‌آورد: داستانی جذاب روایت می‌شود بدون آن‌که شخصیت‌ها یا نویسنده‌ی محترم دائماً کلمات قصار و فلسفی مزخرف و به‌درد نخور را به‌خورد مخاطب بخت برگشته بدهند! در عوض نویسنده اگر حرفی داشته باشد، با روایت و شخصیت‌ها به خواننده القاء می‌کند.
«سال‌های سگی» از آن رمان‌هایی است که احتمالاً مردان بیشتر می‌پسندند چون اغلب شخصیت‌هایش مذکر هستند و خشونت کلامی و روایت بی‌تعارفش از برخی مسائل، برای مردان غرابت کمتری دارد.
        

          سالهای سگی رمانی است پیچیده، سخت خوان و در عین حال  بسیار جذاب و پر کشش که برگرفته از خاطرات دوران تحصیل یوسا در مدرسه نظامی است. تلفیق تجربه واقعی نویسنده از بخشی از دوران زندگی به علاوه قدرت قلم بالای او باعث تشکیل یک کار خواندنی و فوق العاده شده. 

سالهای سگی سخت خوانه چون پرش‌های زمانی متعددی داره. راویان مختلفی داره و گاهی به ویژه در یک سوم ابتدایی تشخیص اینکه راوی ماجرا کیست، مشکل میشه که همه این مسائل با صبر و تمرکز مخاطب به مرور بهتر و بهتر میشه. نوجوان های در حال تحصیل مدرسه نظامی لئونیسو پرادو شخصیت های اصلی رمان یوسا رو تشکیل میدند. شخصیت های مختلف القابی هم دارند که این هم مزید علتی میشه بر سخت تر شدن کتاب چون باید ابتدا بفهمیم کدوم لقب مال کدوم شخصیته... چند نفر از این نوجوانان پر شر و شور که هر کدوم با یک عقبه خانوادگی راهی مدرسه شدند و ما در فلش بک های متعدد داستان با اوضاع خانوادگی برخی از اینها آشنا میشیم، در مدرسه گروهی تحت عنوان حلقه تشکیل میدند. سوال امتحانی می‌دزدند، سیگار و مشروب می‌فروشند و سعی می‌کنند در اون فضای عاری از عدالت و پر از خشونت مدرسه، راهی برای بقا و پیشرفت برای خودشون پیدا کنند. طی فعل و انفعالاتی یک بار که قصد دزدیدن و فروختن سوالات امتحان شیمی رو دارند، یکی از اعضا، عامل این کار رو لو میده.علت لو دادن هم مرخصی نرفتنی است که دچارش شده و پی راهی میگرده که یک مرخصی جور کنه و به دیدار معشوقه‌اش بره. پس از این ماجرا و پیش رفتن داستان یکی از شخصیت ها در حین تمرین نظامی کشته میشه. ابتدا فرض بر این گذاشته میشه که علت این امر کاهلی خودش نسبت به اسلحه‌اش بوده اما دانش آموز دیگری ادعای دیگه ای رو مطرح میکنه و یکی از شخصیت های اصلی حلقه رو به عنوان قاتل به ماموران مدرسه معرفی می‌کنه. حالا و در تقریبا یک سوم پایانی داستان ، موضوع اصلی اینه که آیا دانش آموز خودش کشته شده یا به قتل رسیده...

چند ویژگی در مورد داستان در نظرم پر رنگ تر اومد که سعی می‌کنم در ادامه بهشون اشاراتی داشته باشم:
 1-داستان بسیار پر کشش بود و تا صفحه آخر برای مخاطب مطلب تازه ای داشت که ارائه کنه. یوسا به طور کلی نویسنده ایست که از خواننده‌اش تمرکز و دقت طلب می‌کنه و در قبال اون هم داستانی به غایت جذاب به خواننده اثرش تقدیم می‌کنه. اگر آثار یوسا با حوصله و تمرکز خونده بشه، این گره افکنی‌های متعددی که در داستانش میبینیم به گره گشایی میشه و اینجاست که لبخند لذت بر لبان مخاطب میشینه و دست مریزاد میگه به نویسنده ای که چنین دقیق و کاربلد داستان خودش رو روایت می‌کنه.
2-در داستان صفحاتی است که چهار شخصیت اصلی تر  داستان روایات ذهنیشون رو به صورت اول شخص ارائه میدند. این صفحات با  فونت متفاوت مشخص شده و همانطور که بالا گفتم گاهی تشخیص اینکه راوی کیه مشکله اما همین قضیه به شناخت بیشتر و عمیق تر شخصیت ها کمک شایانی کرده و یکی از روشهایی است که یوسا برای پرداخت شخصیت های خودش ازشون استفاده کرده. 
3-میشه مدرسه نظامی که دانش اموزان در اون مشغول به تحصیل بودند رو نمادی از جامعه دانست. جایی که عدالتی وجود نداره. مشکلات لاپوشانی میشه و مثل آشغالی به زیر فرش فرستاده میشه.اگر هم کسی هوس کنه به دنبال واقعیت ماجرایی بگرده، سرنوشت بهتری جز تبعید به منطقه سخت تر نصیبش نمیشه. با توجه به نگاه انتقادی که یوسا داشته احتمالا میشه این فرضیه رو محتمل دونست.
4- یکی از شخصیت‌های اصلی داستان آلبرتو با لقب شاعر از شخصیت های مرموز و پیچیده داستان بود که حضور پر رنگی در داستان داشت. میشه بخشی از وجود یوسا رو در این شخصیت دید. در کتاب ماهی در آب که اثری است اتوبیوگرافی از یوسا به خاطرات خودش در دوران تحصیل اشاره می‌کنه که گاهی برای دوستانش که قصد داشتند به معشوقه‌هاشون نامه بنویسند، پولی ازشون میگرفته به جاشون نامه مینوشته..آلبرتو هم لقبش در داستان شاعر بود و از این کارها هم می‌کرد و شخصیت چند بعدی و پیچیده ای هم داشت. از طرفی هم پدرش با مادرش مشکل داشتند و این قضیه هم فکر میکنم یوسا در خاطراتش آورده و میشه با این اوصاف گفت که یوسا بخشی از خودش رو در آلبرتو نشون داده.
5-داستان خشن و سیاه یوسا اینطور نبود که با سیاهی تمام بشه.بالاخره از این گروه حلقه و راویان اصلی داستان دو نفری با پشت سر گذاشتن چالش های فراوان و سختی های زیادی که متحمل شدند، در نهایت از اون دوران تاریک و سیاه مدرسه نظامی با موفقیت خارج شدند و شاید یوسا میخواد در نهایت همین رو بگه که : 
 گرچه شب تاریک است/ دل قوی دار، سحر نزدیک است(حمید مصدق) 

پ.ن1: یوسا نویسنده مورد علاقمه و هر اثری که ازش میخونم، بیشتر به این علاقه مطمئن میشم. بی صبرانه منتظرم تا برم به جدال  جنگ آخرالزمان و در نهایت غول مرحله آخر یعنی گفت و گو در کاتدرال.
پ.ن2: اسامی و القاب شخصیت ها به صورت  بولد شده تایپ شدند. لقب یکی از شخصیت ها  برده بود چون تو سری خور بود و همه بهش زور میگفتند...هر جایی در کتاب کلمه برده آورده شده، بدون در نظر گرفتن معنی باز هم بولد شده...مثلا اگر جمله ای بود که پسر کیفش را به مدرسه برده بود، اینجا هم برده بولد شده نوشته شده.
پ.ن3: اگر خدمت سربازی رفته باشید، بهتر و راحت تر فضای تلخ و تیره داستان قابل درک میشه.
پ.ن4: کتاب عصر قهرمان که نشر ثالث چاپ کرده همین کتابه!!
        

          روز هایی که این کتاب دستم بود ، هر که می گفت چه می خوانی ، می گفتم : سال های ..اممم...با عرض معذرت ، ...سگی !
 وقتی تمام شد فهمیدم واقعا این اسم برازنده رمان است. البته ظاهرا اسم اصلیِ کتاب را دو جور نوشته اند "شهر ها و سگ ها" و  "عصر قهرمان" ( که نشر ثالث هم به این اسم چاپ کرده ) یعنی 
 "سال های سگی" را مرحوم گلشیری از خودش در آورده و اتفاقاً بهترین کار را کرده، این عنوان بیشتر با مفهوم رمان می خواند.


این کتاب اولین رمان یوسا است و برعکس کارهای اول خیلی از نویسندگان ، اثر قوی و قابل دفاعی ست . حقیقتا اول توی کتم نمی رفت که خواندن از یوسا را شروع کنم چون هم قیمت آثارش سر به فلک می زند هم ماشاالله تعدادشان خیلی زیاد است . اما دیگر نتوانستم در برابر کنجکاوی ام مقاومت کنم و سال های سگی را از کتابخانه گرفتم  و شروع کردم به خواندن. 
خواندن همان و گرفتار یوسا شدن همان ، حالا تمام کتاب های جنابشان رفته توی پاچه مان!.

ویژگی عمده داستان های آمریکای لاتین ، رئالیسم جادویی ست  اما هنر یوسا این است که با اینکه هم عصر بزرگانی چون فوئنتس و مارکز بوده  ، سبک خودش را در نوشتن دارد و ابداً زیر سایه آن ها نرفته. یعنی یوسا به جای وارد کردن جادو در داستان ، همان واقعیتی که هست را با پیچیدگی  های روایی و واکاوی  روان شخصیت هایش عمق می بخشد و جوری تو را در همان واقعیت غرق می کند که انگار جادویت کرده. 

"سال های سگی"  ساختار ساده ای ندارد ، راوی اصلی که همان نویسنده باشد دانای کل محدود به ذهن شخصیت اصلی است اما خیلی از بخش های رمان توسط  راویان دیگری جلو برده می شود که حداقل سه نفر هستند، اگر بیشتر نباشند.  همین مسئله کار را پیچیده می کند. روایت راویانِ دیگر ، معمولا از  زمان گذشته است ، نوعی  بازیابی خاطرات ، واگویه های شخصی ، بنابراین سیر مشخصی ندارد. مثلا راوی درباره ی دانش آموزی صحبت می کند ، بعد یادش می آید این دانش آموز با فلان معلم زیاد درگیر بوده ، بعد درباره آن معلم یکی دو صفحه حرف می زند . البته این روند اصلا آزار دهنده نیست و باعث می شود در کنار خط اصلی داستان ، ما تعداد زیادی ماجرای فرعی داشته باشیم که خودش یکجور تنوع است. همچنین این ماجراهای فرعی با مفهوم کلی رمان مرتبط اند و  باعث می شوند ما بیشتر در فضای داستان فرو برویم .

داستان درباره زندگی چند دانش آموز در مدرسه نظامی لئونسیو پرادو است که فضای حاکم بر آن جا را توصیف می کند و در این میان چندین بار به کودکی دانش آموزان هم گریز می زند و علت ورودشان به همچین جایی را بیان می کند. 

 "سال های سگی" می خواهد بگوید خیلی وقت ها این جامعه است که فساد را به فرد تحمیل می کند ، از پدری که هرزه است پسر طیب و طاهری عمل نمی آید. 
 همچنین او معتقد است که وقتی همه خشن و وحشی هستند نمی شود در چنین فضایی زیست سالمی داشت  یا حتی زنده ماند، باید به قدرت مجهز شد و به زبان زور سخن گفت . یا به زبان ساده تر : تو دنیای شغالا فشنگ لازمه !
روایت یوسا از همچین جامعه ای تک بعدی نیست ، شخصیت های او در این رمان هر کدام برخورد متفاوتی با این جامعه فاسد دارد : یکی در آن غرق می شود ، یکی کاملا کنار می کشد و دیگری یکی به نعل و یکی به میخ می زند .

"سال های سگی" رمانی به واقع سگی ست ! . این رمان پر از  فحش های جورواجور  ، خشونت بی حد و مرز و فساد اخلاقی فراوان است ، یوسا مدرسه نظامی ای  را پیش رویمان می گذارد که فساد و خشونت در آن تبدیل به عادت شده و از کادر مدرسه تا محصلان را در  بر گرفته.

پ.ن 1: سن دانش آموزان مدرسه نظامی لئونسیو پرادو  فقط 13 تا 16 سال است، خودتان عمق فاجعه را درک کنید .
پ.ن2: ترجمه گلشیری عالی بود .
پ.ن3: آن قدر این رمان خوب بود که با اینکه یادداشتم طولانی شد هنوز نکته ی ناگفته درباره اش هست .