یادداشت‌های Boshra (78)

          عاشقش شدم. عاشق مادرش، دوستش، نگاهش، طنز تلخش. امیدوارم عمری باقی باشه که دوباره و دوباره بخونمش،و لذت ببرم و ریویوی درخور براش بنویسم.
        

          این کتاب هیچ وقت یک فیلم/ سریال نتفلیکس نخواهد شد. 
به نظرم اگر استونر رو برای یک بوک کلاب میخوندیم یکی از نقاطی که دلم میخواست بحث پوشش بدهد همینه. اینکه یک کتاب توی اون زمان، اینجوری به یک کاراکتر معلول قدرت داده ولی همچنان توی عصر کنونی این کارش محکوم میشود، به نظرم ساعت ها قابل بحثه.

اینکه داستان زندگی یک فرد معمولی رو انقدر تکان دهنده روایت کنی که بعد از تموم شدن کتاب تا مدت ها بعد باخواننده بمونه به نظرم شکلی ازهنره که خیلی بهش نیازمندیم. بعد از تمام شدن کتاب من استونر رو همه جا میبینم.توی راننده اسنپ، استادم، رئیسم، کتابفروش. هر کدومشون یه استونرن. با سرخوردگی‌ها و ناکامی های خاص خودشون قهرمان قصه ای ان که اگر جان ویلیامز برامون تعریف میکرد تا مدت ها  یادمون میموند.
        

          نپسندیدم. 
ایده ی کتاب نخ نما شده و چیز جدیدی نیست. اگر پرش‌های زمانی بیشمارش رو ازش بگیریم جذابیت و هیجان خاصی نداره. شخصیت ها خیلی زیادن و کم عمق. پر از اشیا و جزئیاتی و رلیک هایی که دلیل وجودشون رو نمیدونیم و وقتی هم میفهمیم خیلی غافلگیر نمیشیم.نمیدونم در مجموع راضی نبودم.
        

          ‘We’re all just looking for a place of safety. And if you don’t find one, then you have to learn how to pass the time.’
        

          من با این کتاب زندگی کردم. خندیدم. بغض کردم. اشک ریختم. فکر کردم. حسرت خوردم. غرق لذت شدم.
این کتاب زندگی نامه ی خودنوشت گیاهشناس زنیه که نگاهش به دنیای گیاهان با همه ی اون چیزی که تا به امروز خوندین و شنیدین متفاوته.
برای منی که دیپلم تجربی دارم و لیسانس بیوتکنولوژی و بارها و بارها و بارها به بهانه های ذرس ها و آزمایش های مختلف فیزیولوژی گیاهی رو خوندم و مرور کردم و هر بار کمتر فهمیدم، مواجهه با این کتاب خیلی عجیب بود.

مثل کسی که همه ی عمر از غذایی متنفره. به خوردش میدن و به زور میخوره ولی لحظه شماری میکنه تا زمانی که دیگه مجبور نباشه اون غذا رو بخوره. تا اینکه یک روز فرار میکنه و میره دورترین نقطه ی ممکن، جایی که دیگه ست کسی بهش نمیرسه که بخواد اون غذا رو بهش بخورونه.
و یه روز، چیزی رو مزه مزه میکنه که انقدر دوست داشتنیه که دلش نمیخواد  چیز دیگه ای بخوره. غافل از اینکه این همون غذاییه که ازش فرار کرده. و برای اولین بار میفهمه که همه ی این مدت طعم واقعی این غذا رو نمیشناخته چون آشپزهایی که تا الان دستپختشونو خورده بلد نبودن چطور اونو بپزن.
        

          بار اول 15 سالگی خواندمش. عاشقش شدم. به همه توصیه میکردمش. امسال برای بار دوم خواندمش. همچنان دوستش داشتم ولی دیگه خبری اون شاهکار بینظیر نبود. رشد شخصیت‌ها ملموس نبود. بیست سال با یک شخصیت همراه میشدی ولی حس نمیکردی که فکر و رفتار 10 سالگی و 30 سالگیش تفاوت محسوسی داشته باشند. حالا اینکه بچه ها از اول بزرگسالانه فکر میکنند یا بزرگسالان بچه گانه معلوم نیست.
        

          خیلی خوش گذشت.  از استعاره ها و کنایه هاش به جامعه ی شهرت پرست و اعتیاد به دیده شدن و کلا همه ی بخش های کتاب که فرایند اینفلوئنسر شدنو موشکافی میکرد خیلی لذت بردم. و تا یه جایی از کتاب مطمئن بودم که همه ی عناصر علمی تخیلی قراره استعاره و دست مایه باشن برای همین بحث های مهم تر... ولی الان نمیدونم هدف بالاخره کدوم بوده. نوشتن رمان علمی تخیلی یا نوشتن درباره عطش شهرت. چون هر دوشو نتونسته توی یه کتاب به صورت کامل انجام بده. بخش علمی تخیلیش که ناتمام موند و بدون جلد دو کاملا ناقص و بی معنیه، بخش دیگه اش هم که توی یک پنجم آخر کتاب خیلی روند غیرمنطقی و ماست مالی طوری طی کرد. خلاصه اینکه 80درصد اولش خوش گذشت. . 
اپریل خیلی خیلی ریلیتبل و واقعی بود. طنزش همون سبک پادکست و ولاگ هنک بود که دقیقا مثل همونا من خیلی جاهاش بلند خندیدم. ناراحت کننده اس که همه با کارهای جان مقایسه اش میکنن و اصالت کارشو نمیبینن.
        

          نثر زبان اصلیش خیلی قوی تر از ترجمه اشه. سانسور هم شده. در مجموع خوب بود. روون و هیجان انگیز و تکان دهنده. ولی توقع من از کتاب 600 صفحه ای 
بیشتر از صرفا یه روایت از زندگی مهاجرانه، کاش یه مقدار از فرایند سهمگین مهاجرت فراتر می‌رفت و علاوه بر مرثیه خوانی برای کسایی که توی این فرایند تلف می‌شن، از مصائب روانی مهاجرت هم می‌گفت. از سختی گذاشتن و رفتن. از دلتنگی برای اجزای زندگی قبلی. حداقل توقع من این بود. نمیدونم شاید من پرتوقعم.
        

          هیچ چیز این کتاب به اندازه شبانه برای من واقعی نبود. نه اینکه حس کنم خودم شبیه شبانه ام، نه اصلا. اولین بار هم نبود که شخصیتی مثل شبانه رو توی کتاب ها میدیدم، ولی هیچ جایی به اندازه این کتاب بغرنجی تضاد و شکاف عمیقی که بین فکر و عمل و ظاهر و باطنشونه نشون داده نشده بود. 
هر وقت میگن زن ایرانی، دختر ایرانی، شخصیت شبانه توی ذهن من مجسم میشه. شاید بگید کلیشه اشتباهیه، زمانه عوض شده و اصلا اینطور نیست. ولی فرهنگی که من توش بزرگ شدم، دختر و زن ایده آل این شکلی بود. آرام، کم حرف، محتاط، قانع، بی صدا، مظلوم، انعطاف پذیر، از خود گذشته، به دور از هر گونه بلندپروازی. و خیلی برای من تلخ بود که یک بار هم که شده تناقضی که شبانه ها باهاش دست و پنجه نرم میکنن رو لمس کنم و برای یک بار هم که شده به جای این که حسرت بخورم که چرا من به ایده آل شبیه نیستم، ایده آل رو در رقت انگیزترین شکل ممکنش ببینم و به حالش زار بزنم.
خیلی تلخ بود.
وقتی بخونید که میخواهید گریه کنید.
        

          فکر نمیکردم بتونم با یه کتاب درباره ی پیچیدگی انگیزه انسان گریه کنم ولی با بخش اولش که تجربه شخصیشو توضیح میداد اشک ریختم :) خوب و مختصر و مفید بود. ترجمه هم خوب بود. 
چیزی که برام جالب بود این بود که چطور بین این مجموعه آزمایشات وداستان های شخصی که تعریف میکنه ارتباط برقرار می‌کنه. الان که از بیرون به کتاب نگاه می‌کنم و هر کدوم جداگانه یادم میاد باورم نمیشه چطور در طی کتاب ارتباط بین این موارد 
 بیربطو حفظ کرده و تازه تهش نتیجه گیری هم کرده. احتمالا از توانمندی نویسنده اس.
        

          کلا 12 ساعت طول کشید. اولش حس می‌کردم وسط یه روستایی گم شدم که گویش و زبانشون برام ناآشناس و برای کسی هم مهم نیست که من هیچی نمیفهمم :))  40 صفحه که گذشت به گویششون عادت کردم ولی همچنان 20 درصد اصطلاحات و کلمات و حتی دیالوگ‌ها برام نامفهوم بود. ولی با وجود همه این ها کلا 12 ساعت طول کشید. هنوز هم نمیدونم چه چیزیش انقدر جذاب بود که دلم می‌خواست ادامه بدم. چه قدر اسم های قشنگ زیاد داشت (لازم به ذکره که خود قشنگ هم یکی از این اسم‌ها بود). و چه قدر تلخ بود و تلخ تر و تلخ تر شد. وقتی می‌خواستم شروعش کنم فکر می‌کردم قراره یه رمان در نکوهش سنت و رسم و رسوم های تحمیلی بخونم و دلم برای همه ی زنان روستایی به رحم بیاد و به این جبر لعنت بفرستم و ... و خلاصه خیلی کتاب رو دست کم گرفته بودم. راضی بودم از اینکه غافلگیرم کرد. ممنونم از یوسف علیخانی که بلده فارغ از کلیشه ها از دید زنان و درباره زنان بنویسه
        

          دروغ چرا، به خاطر اسمش خریدمش، غافل از اینکه همین دلیل بعدا قانعم نمیکنه بخونمش، نتیجه ی این غفلت این بود که نزدیک 3 سال گوشه ی کتابخونه خاک خورد.
دروغ چرا وقتی خریدمش و حتی وقتی شروعش کردیم نمی‌دونستم مجموعه داستانه، وقتی هم فهمیدم دیگه خیلی دیر شده .بود و عمیقا دلم میخواست بدونم توی داستان بعدی قراره بدبختی کدوم ایرانی ساکن آمریکا رو بخونم
کشش داشت. طعم و مزه داشت بعض صفحه ها. عطر داشت. خلاصه اینکه این حجم عظیم نوستالژی باعث شد توی عمق ایران دلم برای ایران تنگ شه.
هفته ی پیش خاک آمریکا رو تموم کردم و میدونستم یه چیزی کم داره. این کتاب همون چیزی بود که کم داشت. حسی که اون نویسنده غیرمهاجر نمی‌شناخت رو توی این کتاب چندین و چند بار در قالب آدمهای مختلف تجربه می‌کنیم.
و این گونه بود که به جای 3 بهش 4 دادم. 
تنها نکته ای که خیلی عجیب بود این بود که تشخیص جنسیت شخصیت ها (قبل از اینکه مشخصا یه سرنخی بده که دیگه متوجه بشی چه خبره) برام سخت بود. داستان شروع میشد و من تصور میکردم راوی مَرده و 4 صفحه بعد میفهمیدم زنه ویا برعکس. نمیدونم ذهن من جنسیت زده اس یا شخصیت ها و نحوه روایتشون خیلی ساختارشکن بودن.
ولی باز هم معمای اینکه بالاخره با کی طرفم باعث نشد ازش لذت نبرم.
        

          راضی بودم. به خصوص جاهایی که از رمان و فیلم و آهنگ شاهد مثال میاورد. ایرادی که بشه بهش گرفت شاید این باشه که خیلی پرکتیکال نبود، اینکه "ما مسئول احساسات خودمون هستیم و تنهایی هم یکی از این احساساته" و این که " به این دلیل احساس تنهایی نمیکنیم که تنها هستیم بلکه تنها هستیم به خاطر اینکه احساس تنهایی میکنیم" هر دو درست. ولی باید درباره رهایی از همین احساس تنهایی بیشتر میگفت. حتی یک فصل بهش اختصاص میداد (چون گوشه و کنار یه اشاره هایی به ریشه ی تنهایی و رهایی ازش زده بود). خلاصه اینکه بعنوان یک مطالعه جامعه شناختی بیشتر بهش نگاه کنید که میخواد یه سری کلیشه هایی که در مورد تنهایی وجود داره از بین ببره.
        

          آره. به همون بدی ای بود که میگفتن. و حتی بدتر.

سال 96 توی نمایشگاه کتاب خریدمش ده تومان(کاش به جای این کتاب باهاش آدامس خریده بودم). توی کتاب خونه خاک خورد تا امسال که بحثش داغ شد و از چند نفر که فکرشو هم نمیکردم (کسایی که توقع داشتم عاشق کتابی با این موضوع باشن) شنیدم که چه کتاب ضعیفیه. از اونجایی که احتمال نمیدادم من با اون افراد سلیقه مشترکی داشته باشم، خوندمش که به خودم ثابت کنم اونها اشتباه میکنن و انقدرام فاجعه نیست. ولی من از همون نقطه ای که فکر کردم امکان نداره من با این آدمها سلیقه ی مشترک داشته باشم در اشتباه بودم. 

کتاب سطحی و بدون شخصیت پردازی، که با وجود اینکه به خیال خودش سنت شکنی کرده و شخصیت زن قدرتمند به تصویر کشیده، جز مردسالاری کثیفی که توش همه ی زن‌ از اینکه ابزار و بازیچه ان کاملا راضی و خشنودن، چیز دیگه ای به تصویر نکشیده. کلا بیشتر حس شست و شوی مغزی داشت تا مطالعه.
        

          چه قدر ملموس‌تر و عزیزتر از جلد یک بود. انقدر که دارم در مقابل وسوسه اینکه برم یه ستاره از جلد یک کم کنم مقاومت می‌کنم. همه چیز جلد دو رو بیشتر دوست داشتم. شخصیت‌ها، روابطشون، جریان داستان. 
چطور میتونه انقدر شاهکارباشه؟
 آق اویلر واقعی ترین شخصیت تخیلی ایه که به عمرم شناختم. احتمالا تا جلد هفت این حرفمو پس می‌گیرم.
        

          بینظیر بود. فوق العاده بود. محشر بود. اصلا زبان قاصره در توصیف. 
انقدر با دیالوگ‌ها و کنایه هاشون خندیدم که لپ هام درد گرفت. اصلا شاید انقدر هم خنده دار نبود ولی لذت بردن من باید بروز فیزیکی پیدا میکرد به خاطر همین همش لبام کش میومد :) باورم نمیشه چه قدر بهم خوش گذشت موقع خوندنش. امیدوارم جلدهای بعدی هم همین قدر عالی باشه.
        

          معلم نگارش به بچه ها میگه درباره اینکه بزرگ شدید میخواهید چه کاره بشید و چرا انشا بنویسید. و دانش آموزی که میخواهد مطمئن باشه که بالاترین نمره رو میگیره، با آب و تاب صفحه ها راجع به این مینویسه که معلمی چه شغل شرافتمندانه و موثر و مهمیه و بدون شک میخواد که معلم بشه... نه اینکه دروغ نوشته باشه ها.  بر منکرش لعنت که معلمی شغل شرافتمندانه و مهم و موثریه. ولی اینکه موقع نوشتن انشا هدف اصلیش این بوده که چیزی بنویسه که معلمش بیشتر از همه تحت تاثیر قرار بگیره باعث میشه انشاش بی‌نهایت تصنعی و شعاری به نظر بیاد.

فارنهایت 451 دقیقا همون انشاییه که بچه به اصطلاح زرنگ در ستایش معلمش نوشته بود. کتابی که با هدف تحت تاثیر قرار دادن کتابخوان‌ها و کتابدوست‌ها نوشته شده و به خیال خودش حتما نمره کاملو میگیره چون چیزی جز حقیقت ننوشته. ولی انقدر شعاری و تصنعی و ضعیفه که آدم دلش به حال این خوش خیالی میسوزه.

جامعه ای که کتاب خوندن توش ممنوعه، کتابخوان‌ها قهرمانند و همه ی آدم‌هایی که توی تلویزیون غرق شدن ابله. کتاب‌ها 
ناجی ان، کتاب نخوان‌ها وحشی ان و زندگی بی کتاب، سیاه و سفید و سراسر افسرده اس. انگار بردبری با خودش گفته
کدوم آدم کتابخوان و کتابدوستیه که یه همچین فضایی به دلش نشینه؟ کسی هم که نپسنده به اندازه کافی عاشق کتاب نیست و به قدرت مطالعه ایمان نداره.
همین قدر ضعیف. همین قدر پوچ.
        

          من این کتاب رو زبان اصلی خریدم. مستقیما از جنگل نخریدم ولی فکر کنم جنگل چاپش کرده بود.
از حدود صفحه 80 حس کردم سیر وقایع داره بی ربط میشه. گذاشتم به پای زردی کتاب.
یه کم گذشت دیدم خیلییی دیگه داره غیرمنطقی پیش میره. زبان اصلی رو دانلود کردم و دیدم بععلههه. چههه قددددر سانسور.
قشنگیش این جا بود که میخواستن سانسور کنن، ولی نمیخواستن صفحه بندی کتاب به هم بخوره، به ازای هر مقداری که حذف کردن یه نویسنده گذاشتن که به جاش داستانو با تخیل خودش ادامه بده و مهمل انگلیسی بنویسه :))) یعنی مثلا 5 صفحه سانسور دار حذف نشده (ای کاش شده بود) با مهملات انگلیسی جایگزین شده.


قشنگ ترین بخشش این جاست که مهمل نویس گرامی (نمیدونم بگم خدا خیرش بده یا چی) هر جایی شروع کرده متن جایگزین نوشتن، یکی از کاراکترا رو فرستاده چایی دم کنه!
  یعنی دیگه هر کی حرف از چایی میزد معلوم بود که چایی کد  کارای خاک برسریه. وضعی بود که آخرای کتاب یه سکانس یه مادر و دختری کنار هم بودن بعد نوشته بود مادره دستاشو دور لیوان چایی محکم کرد... من از جام پریدم که یا خدا مادر و دخترن! دیگه چی شده... رفتم متن زبان اصلی رو چک کردم . که خدارو شکر خبری نبود و این دفعه برای اولین بار واقعا یکی داشت چایی میخورد

خیلی حس ناامنی بهم دست داد. یعنی برای فرار از کتاب ترجمه ی سانسور شده به زبان اصلی خریدن و خواندن پناه آورده بودم. این پناهم ازمون گرفتن. اونم به این شکل که کلا روند داستانو عوض کردن. خب نمیکردید. چاپ نمیکردید. جایگزین نمیکردید. حذف میکردید عین هر کتاب دیگه ای که توی ایران منتشر میشه... حالا با بقیه کتاب زبان اصلیام نمیدونم چی کار کنم. کاش حداقل کد بقیه شون هم چایی باشه دوباره از اول آدم مجبور نشه دنبال سرنخ بگرده.

و راجع به خود کتاب: هم وقتی کتاب رو خریدم، دوست خردمندی گفت بشری رمان زرد میخری؟! و من که از حجم زردی این کتاب بی خبر بودم فوری فریاد برآوردم که اصلا هم زرد نیست و فلان جا تعریفشو شنیدم و... از همین تریبون از اون دوست خردمند عذر میخوام، نادان بودم و خام. خیلی ضعیف بود. از همه دردناک تر اینکه آخر کتاب نوشته بود از زندگی مادر پدرش الهام گرفته، و وقتی زندگی اون ها رو تعریف کرد معلوم شد از چه جریان تکان دهنده ای انقدر بد اقتباس کرده. همون سه صفحه بیشتر از کل کتاب 400 صفحه ای منو تحت تاثیر قرار داد.
        

          شاید تکان دهنده ترین کتاب ایرانی باشه که به عمرم خوندم و خواهم خوند. بدون اینکه بفهمم موقع خواندنش فکم منقبض میشد. عضلاتم قفل میشد و فشرده میشدم. درد داشت خوندنش. نه فقط درد روحی، درد فیزیکی. نمیدونم چرا ادامه دادم و تا آخر خواندم. شاید میخواستم اعدامشو ببینم و مطمئن شم بالاخره یه جایی تموم شده. حس ناامنی و نفرتی که بعد از خواندنش میاد از خود تجربه ی کتاب هم بدتره.  
 کاش می‌شد به عنوان یه بخشی از تاریخ که دیگه تکرار نمیشه خواندش. ولی شرایط جانی پروری که توصیف کرده هنوز پابرجاست و چه بسا قوی تر هم شده... نخوانیدش. خواندش مثل ناخنی که روی گچ مغزتون کشیده بشه آزارتون میده و خراش هاش تا مدت ها باهاتون میمونه.
        

          چند فصل اولو ترجمه خوندم. ولی از یه جایی به بعد دلم میخواست بدون واسطه و مستقیم زندگیشو دنبال کنم. چه قدر روایت زندگیش قبل از اینکه به سیاست آلوده بشه برام شیرین تر بود. چه قدر مامان باباشو دوست داشتم.
وقتی شروعش کردم نمیدونستم قراره چه تجربه ی فوق العاده ای باشه. حتی اوایلش تا حدی در مقابل لذتش مقاومت میکردم ولی بالاخره تسلیم شدم. 

تشکر فراوان از دوستی که پیشنهاد و امانت دادش:)) ممنوون