یادداشت‌های محمد یوسفلو (13)

          داشتم کتاب انگلیسی را می‌‌خواندم که به ذهنم رسید جستجو کنم و ببینم آیا به زبان فارسی هم ترجمه شده یا نه که دیدم بله ترجمه شده. درباره ترجمه صحبت خواهم کرد. اما در مورد کتاب:
«تو» یک رمان خواندنی و گیرا با تم عشق و جنایت و البته مضامین روانشناسی است که خیلی خوب از آب درآمده است. در هیچ‌کجای کتاب احساس نکردم حوصله‌ام سر می‌رود اتفاقاً بیشتر انگیزه داشتم در اولین فرصت سراغ کتاب بروم و ادامه داستان را پی بگیرم. قصه از بان اول شخص روایت می‌شود برای همین، ما با احساسات درونی پسر عاشق‌پیشه آشنا می‌شویم. 
اما درباره ترجمه:
سانسور و سانسور و سانسور! اصل ترجمه خوب بود. به‌جز مواردی که می‌توان آن‌ها را نادیده گرفت و نیز به‌جز شوخی‌های زبانی با کلماتی که به زبان انگلیسی بوده‌اند و برگردانشان به‌ فارسی طنز و نکته شوخی را از بین می‌برد بقیه ترجمه خوب بود. اما سانسور بیش از اندازه بود. کلمات تغییر کرده بودند و بعضی جاها کاملاً حذف شده بودند. گویا اداره ارشاد نگران است همین تعداد انگشت‌شمار کتاب‌خوان با خواندن محتوای نیمه‌اروتیک، گمراه شوند!
طراحی جلد هم حرفه‌ای نبود و در اولین برخورد احساس می‌کنی یک رمان زرد و بی‌کیفیت و غیرمنطقی خواهی خواند. 
در جمع‌بندی نهایی این کتاب را به رمان‌خوانانی که داستان‌های جنایی، عاشقانه و انتقام‌جویانه را می‌پسندند، توصیه می‌کنم.
        

          این کتاب تمام رویدادهای شاهنامه را به طور کاملاً خلاصه بازگو می‌کند. همچنین در بخش بالایی هر صفحه خط زمانی تمام شخصیت‌ها همراه با جزئیاتی مانند اینکه فرزند چه کسی هستند یا توسط چه کسی کشته می‌شوند و چگونگی مرگشان درج شده است.
در پایان کتاب هم یک شجره نامه بسیار کامل و مفید از تمام شخصیت‌های شاهنامه وجود دارد. 
        

          اول‌بار در صفحه‌ی اینستاگرام مترجمِ دقیق، نویسنده‌ی پرکار، محقّق ارزشمند و انسان متخلّقی که به قول خودش «پیر است اما فرتوت نه!» یعنی جناب بها‌ء‌الدین خرمشاهی، باخبر شدم ویراست دوم زندگی‌نامه‌‌ی ایشان، با اضافات و ویرایش‌های بسیار، توسط نشر قطره منتشر شده است‌.

زندگی‌نامه‌خوانی به‌ خودیِ‌خود جذّاب است، اینکه این زندگی‌نامه‌ی خودنوشت مربوط به جناب خرمشاهی باشد نیز آن را جذاب‌تر می‌کند، از همان ابتدا که با این کتاب آشنا شدم، آن را به لیست کتاب‌هایی که باید بخوانم افزودم اما آنچه کنجکاوی مرا برانگیخت و مرا مجاب کرد تا در اولین فرصت سراغ این کتاب ۷۵۰ صفحه‌ای بروم، این بود که متوجه شدم مؤلف عزیز در این کتاب، علاوه بر سخن‌گفتن از زندگی شخصی و حرفه‌ای، تحصیلات و آثار، نوشتن و خواندن، به غرایبی معجزه‌وار که بر زندگی‌اش تأثیر گذارده‌اند نیز پرداخته است؛ اموری که او را بر سلوک معنوی و ایمان دینیِ خاصِ خودش استوار کرده.
در این باره بیشتر نمی‌گویم و در ادامه، گزارشی کوتاه از کتاب می‌نویسم تا هم به کارِ معرفی آن بیاید و هم شناخت استادْ خرمشاهی. این کتاب «فرار از فلسفه» نام دارد و به قلم خود جناب خرمشاهی نوشته شده است؛ یعنی نوعی زندگی‌نامه‌ی خودنوشت است.

ویراست اولِ این اثر، پیش‌تر در سال ۱۳۷۶، در حجمی بسیار کمتر منتشر شده بود اما ویراست دوم با اضافات بسیار و تغییرات جدی که آن را به‌کلی، کتابی متفاوت و متمایز ساخته است،‌ توسط انتشارات قطره در سال ۱۴۰۱ منتشر شده است.

نثر جناب خرمشاهی در این اثر، به‌طور خودخواسته، نثری است حکایت‌گرانه و صمیمی که باعث شده است، خواننده خود را چون هم‌صحبتی ببیند که پیشِ‌روی نویسنده نشسته است و به نقل خاطراتش گوش می‌دهد.

چهارچوب کتاب
فرار از فلسفه در ۷ فصل، به‌علاوه‌ی ۲ پیوست عرضه شده است اما شاید بهتر است بگوییم کتاب پنج بخش عمده دارد:

۱. بخشی که به زندگی شخصی تا آغاز دانشگاه می‌پردازد و در آن، به‌نوعی، تاریخ‌نگاری اجتماعی درباره‌ی جامعه‌ی قزوین دهه‌ی ۳۰ و ۴۰ خورشیدی هم شده است. دراین بخش، از خانواده‌ای که پسری به نام بهاءالدین در آن به دنیا آمد و رشد کرد می‌خوانیم تا محیط و زمانه‌ای که جوانان همسن او در آن روزگار می‌گذراندند.

۲. بخش دوم که وزن اصلی خاطرات در این بخش است، به زندگی از دوران دانشگاه تا انقلاب ۵۷ می‌پردازد. در این بخش است که با نحوه‌ی زبان‌آموزی خرمشاهیِ مترجم و چگونگی تربیت علمی او در دوران دانشگاه و همچنین با اساتیدِ نخبه و استثنائی‌اش آشنا می‌شویم.

۳. معرفی خانواده‌ی پدری و گزارشی از فعالیت‌های مؤلف در پژوهشگاه علوم انسانی و دایرةالمعارف تشیّع.

۴. بخش چهارم که معادل فصل چهارم نیز هست، «جهان غیب و غیبِ جهان» نام دارد و به نقل خاطرات و غرایبی می‌پردازد که نویسنده با آن‌ها مواجه شده است. در هر بخش هم علاوه بر گزارشِ خود، تفسیر و توضیحی برای جرح و تعدیل و گاهی تثبیت هرکدام بیان فرموده است.

۵. بخش آخر که به نظر بنده می‌توان آن را بخش ضمایم یا پیوست‌ها دانست، خود شامل سه فصل و ۲ پیوست است. پیوست ۱ مقاله‌ای است حدوداً ۷۰ صفحه‌ای درباره‌ی فلسفه. این مقاله‌ی بلند، دربردارنده‌ی نقدهای جناب خرمشاهی به فلسفه و نحله‌های فلسفی مختلف است و البته نظر ایشان را آنقدر واضح می‌کند که نتوان ایشان را به یکی از سنت‌های فلسفه‌ستیزِ مطرح مانند اهل حدیث یا اخباریون یا پوزیتویست‌ها نسبت داد!

گزارش کامل مرا در ویرگول بخوانید 
virgool.io/@Mohammad_Yusuflu
یا اینستاگرام
@yoosefv
        

          نویسنده، این کتاب را چند بار ویرایش کرده وقتی اولین بار آن را در زمان حاکمیت کمونیست‌های شوروی منتشر کرده، مجبور بوده است بخش‌های زیادی از آن را سانسور کند. اما در ویرایش‌های بعدی، بخش‌های بسیاری را به آن افزود و حتی تعدادی از دیالوگ‌های خود با سانسورچیان را در کتاب آورده است.
در این کتاب، نویسنده تلاش دارد بگوید روایت زنان از جنگ متفاوت با مردان است؛ اگر زنان بخواهند جنگ را روایت کنند، بیش از آنکه به افتخارات نظامی اشاره کنند، به فجایع و فلاکت‌ها، و رنج‌ها و اشک‌هایی که از جنگ برمی‌خیزد توجه می‌کنند. 
نویسنده برای به دست آوردن روایتی زنانه درباره جنگ، با تعداد بسیار زیادی از زنان حاضر در جنگ جهانی دوم مصاحبه کرده است و بخش‌هایی را به آن مصاحبه‌ها افزوده است.

اگر به موضوع جنگ جهانی دوم علاقه دارید 
یا آنکه ادبیات ضدجنگ برایتان جذاب است یا حتی اگر دوست دارید دیدگاهی زنانه‌نگر درباره موضوعی خشن مثل جنگ را کشف کنید، این کتاب به دردتان خواهد خورد. اما من بعد از مطالعه بخش‌های ابتدایی آن و گوش دادن به کتاب صوتی چند فصل ابتدایی، ترجیح دادم دیگر آن را ادامه ندهم چرا که روایت‌هایی که در آن بیان می‌شد، خارج از تحمل ذهن آشفته و پریشان من بود؛ چیزی که گمان می کنم برای بسیاری دیگر از شما هم هم صادق باشد.
        

          کتاب جزء از کل یکی از کتاب‌هایی بود که مدت زیادی در لیست مطالعه‌ام قرار داشت و آخر هم نتوانستم خود کتاب را بخوانم و به نسخه صوتی بسنده کردم. اولین کلیشه‌ای که در مورد این کتاب وجود داشت اما مثل دیگر کلیشه‌ها تکراری و فریبنده نبود، تعریف و تمجیدهایی بود که از آن می شد؛ معمولاً وقتی کتابی جدید منتشر می‌شود و به طور فراگیر خریده و خوانده می شود، تعریف و تمجیدها از راه می‌رسند بدون اینکه حقیقت داشته باشند. اما این اثر استیو تولتز واقعاً سزاوار تمام تعریف و تمجیدهایی است که از آن می شود.
شخصیت‌هایی که در این کتاب با آنها برخورد می‌کنیم از مارتین گرفته تا تری دین و حتی جاسپر دین بیچاره آنقدر گیرا هستند که تا مدت‌ها در ذهنتان حضور داشته باشند و در لحظات مختلف آنها را به خاطر بیاورید. دیالوگ‌های بین آنها هم گاهی آنقدر جذاب می‌شود که می‌توانید حفظ کنید و از تکرار مداوم آنها لذت ببرید و بعدها نیز در آثار ادبی خود آگاهی به آنها ارجاع دهید.
به طور خلاصه چه بخواهید با دست یازیدن به یک متن ادبی خود را از رنج بودن اندکی دور کنید، چه بخواهید به سوالات یک فکر بیمار فکر کنید و با بازی ذهنی مثل یک شطرنج پیچیده لذت ببرید و چه بخواهید از قافله خوانندگان بهترین کتاب‌های عصر حاضر دور نمانید، در هر صورت کتاب جز از کل انتخاب خوبی است و ناامیدتان نخواهد کرد.
        

          نویسنده تجربیات خود و اطرافیانش را از زندگی با برچسب مهاجر به‌خوبی در این کتاب بازسازی کرده و داستان‌هایی گیرا و خواندنی خلق کرده است.
شخصیت‌ها همگی مهاجران افغانستانی هستند با طبقات اجتماعی متفاوت و چالش‌هایی گوناگون.
        

          بخش‌هایی از اون رو از روی نسخه انگلیسی خوانده‌ام. عالی است. مدت‌ها دنبال چنین چیزی بودم و کاملا اتفاقی در پاورقی یک کتاب دیگر که به آن ارجاع داده بود، پیدایش کردم!
        

          زمانی که درگیر بیماری بودم و با مرگ رو در رو، خواندمش. اما نتوانستم تمامش کنم. بر هراسم از مرگ اثری نداشت!
        

          با تعریف‌های فراوانی که از این کتاب شده بود، ترغیب شدم بخوانمش اما آنقدر که باید جذاب نبود. البته برای سرگرمی خوب است، تکه‌کلام‌های جذابی هم از آن در می‌آید اما من آن را عمیق نیافتم.
بخشی که به روایت شیطان از عیسای مصلوب می‌پردازد برای من خیلی جذاب بود.
        

          از بین کتاب‌های مطرحی که سرگذشت فراریان از کره شمالی را روایت می‌کند، خواندن این یکی برای آشنایی با این کشور عجیب ضروری است. شخصیت داستان از طبقه‌ای از جامعه کره آمده که حتی باقی مردم کشورش نیز آنها را نمی‌شناسند؛ طبقه خائنان و محکومین نسل به نسل!
        

          نوجوان بودم که خواندمش اما بعدها متوجه شدم کل کتاب خیالبافی است و کار یک نویسنده ایرانی!
        

          نکته جالب درباره این کتاب این است که نویسنده آن یک شخص کمونیست است که با اعتقاد به آرمان‌های کمونیسم در آمریکا زندگی می‌کند و علیه دولت و سیاست رسمی ایالات متحده آمریکا سخنرانی کرده و کتاب می‌نویسد اما هیچگاه به خاطر این اقداماتش دستگیر نشده و از سخنرانی و تدریس منع نشده است حتی به راحتی در دانشگاه تدریس کرده و کتابش سال‌ها در دبیرستان‌ها تدریس می‌شده است. در این کتاب هم با دیدگاه‌های کمونیستی خود تاریخ مردم آمریکا را روایت می‌کند البته روایت‌هایش دروغین نیست اما پررنگ کردن بعضی از بخش‌ها و نادیده گرفتن بعضی دیگر ناشی از همین دیدگاه اوست.
در کل مطالعه این کتاب را به همگان توصیه می‌کنم اما حتماً باید به خاطر داشته باشید اگر می‌خواهید آمریکا را بشناسید باید پیشرفت‌ها، نقاط امید و اقدامات بسیار مثبتی که در آمریکای مدرن رخ داده است را هم بشناسید و اگر نه، دیدگاه یک جانبه و کاریکاتوری نسبت به ایالات متحده آمریکا خواهید داشت.
        

          شیفته کتاب بودم تا اینکه فهمیدم پر از خیالپردازی‌های ایرج خان حسابیه!