بریده‌های کتاب علی عقیلی نسب

در روزنامه مطلبی را خواندم که ژنرال قبل از کشتن خودش نوشته و برجا گذاشته بود. در بندی از آن نوشته بود که از زمانِ پس‌گرفتن پرچم از دشمن در جنگ سِنان به بعد به دلایلی فکر می‌کردم بمیرم ولی در نهایت تا امروز زنده ماندم. بی‌اختیار با خم کردن انگشتانم شروع به شمردن کردم که ژنرال نوگی پس از آن نبرد چند سال زندگی کرده، درحالی که مدام فکر مرگ را در پسِ ذهن داشته است؛ جنگ سِنان سال دهم از دوره‌ی چهل‌وپنج‌ساله‌ی میجی رخ داده بود، یعنی ژنرال نوگی سی‌وپنج‌سال منتظر فرصتی مناسب برای مردن بوده‌است. فکر کردم از کدام‌یک دردِ بیشتری کشیده: آن سی‌وپنج‌سال، یا آن لحظه‌ای که نوک شمشیر را در شکمش فرو کرده‌است؟

دیگر ظاهراََ کار چندانی برایش نمانده بود. رومن کاسف، گاری شوخ‌طبع، آنکه در پاسخ رمبو که من دیگری است گفت من هزار شکل دارد، مرد گریزان از خود و متنفر از پدر و نام خانوادگی، آنکه می‌خواست زندگی دیگری را آغاز کند و جای دیگری بنویسد، یک سال پس از خودکشی همسرش جین سیبرگ، هنرپیشه‌ی معروف، در سوم دسامبر ۱۹۸۰ در حالی که ردای سرخرنگ موردعلاقه‌ی قهرمان رمان رنگهای روز را پوشیده بود با شلیک گلوله در دهان (به سبک همینگوی) به زندگی خود پایان داد. در کتاب زندگی و مرگ امیل آژار نوشت: "خداحافظ، متشکرم، من که حسابی تفریح کردم."

دریغ باشد این‌چنین رویی زیرِ خاک کردن!

در عمر بس بود دم سردی غذای ما سوزد ز نان گرم چو صبح اشتهای ما در فقر هیچکس نبود آشنای ما ننشست غیر گرد کسی در سرای ما از روزگار روزی ما جز شکست نیست سنگ فلاخن است مگر آسیای ما زان پیشتر که دانه ز خرمن جداکنند سوراخ مور شد دهن آسیای ما کاهیده است بس‌که تن ما ز قید عشق طوق گلوی ما شده زنجیر پای ما مشکل بود گرفتن چیزی ز تنگ‌چشم نگرفته است بخیه ز سوزن قبای ما تا کرده‌ایم در ره شوقت قدم ز سر آتش بود ز داغ جنون زیر پای ما در علم فقر هر که شد استاد چون غنی برداشت نسخه از ورق بوریای ما

کجا اهل ریا را آگهی از درد دین باشد که خوانند از پی فوت نماز این قوم یاسین را

گفتگو یک‌رنگ نبود عاقل و هشیار را در نفس باشد تفاوت خفته و بیدار را طفل اشکم گر به بازی رو به صحرا آورد کاغذ بادی شمارد ابر دریابار را

تهی کن ای دل از پرورده‌ی خود زود پهلو را که آخر نافه تا کشتن بود همراه آهو را نگردد شعر من مشهور تا جان در تنم باشد که بعد از مرگ آهو نافه بیرون می‌دهد بو را

بکت می‌گوید حتا کلمات هم رهایمان می‌کنند و همه‌ی آن‌چه می‌توان گفت همین است و بس.

کسی که تصمیم به انتشار کتابی می‌گیرد خود را با خطر عظیمی مواجه می‌سازد، زیرا کاملا ناممکن است که تألیف آن کتاب چنان باشد که خرسندی و رضای خاطر تمام خوانندگان را فراهم آورد.

قدرت کلمه در این است که در جایگاه مناسب خود قرار گیرد.

فراوانی اشیا، ولو خوب، از ارج آن‌ها می‌کاهد و نایابی آن‌ها، ولو بد، از جهتی به آن‌ها قیمت می‌دهد.

می‌توان گفت داستان لذتِ گوش ایستادنِ بدون مجازات را به ما پیشکش می‌کند.

در آغاز قرن بیستم، کسانی همچون هنری جیمز، ویرجینیا وولف، جیمز جویس، دوروتی ریچاردسون، کاترین منسفیلد، فرانتس کافکا، آرتور شنیتسلر، فورد مادوکس فورد و بسیاری دیگر از نویسندگان در آثارشان سبکی از داستان‌نویسی را ماهرانه به کار بردند که بعدها نام "رئالیسمِ روان‌پژوهانه" یا "امپرسیونیسم ادبی" به آن اطلاق شد. درست مثل نقاشان امپرسیونیستِ فرانسوی در دهه‌های ۱۸۷۰ و ۱۸۸۰، نویسندگان مدرنیست علاقه‌ای به بازنمایی رئالیستیِ پدیده‌های بیرونی نداشتند، بلکه مایل بودند دنیا را آن‌گونه نشان دهند که شخصیت‌ها آن را بر حسب باورها، حالات روحی و احساسات خودشان می‌دیدند. مدرنیست‌ها اعتقاد نداشتند که برداشت‌های ذهنی نوعی تحریف واقعیت است که با در پیش گرفتن رویکردی علمی و تجربه‌باورانه باید از آن رهایی یافت. به همین سبب، آن‌ها مطابق با ادراک‌های فردی به جهان می‌نگریستند و از مشاهدات‌شان به وجد می‌آمدند.

به گفته‌ی یکی از منتقدان، "بعضی آثار هنری آن‌قدر در حد کمال است که از حد بشری فراتر می‌رود و ما فوق قدرت خلاقه‌ی انسان قرار می‌گیرد، ولی دن کیشوت آن‌قدر بشری است که از کمال دور می‌شود."

...لرد بایرون درباره‌ی رمان سروانتس به درستی نوشته است: "دن کیشوت از هر رمانی غم‌انگیزتر است و به خصوص از آن رو غم‌انگیز است که ما را به خنده می‌آورد. قهرمان آن مردی است درستکار و همیشه طرفدار حق و عدالت. تنها هدف او مبارزه با ظالمان است..."

فرانسوا لیوتار، فیلسوف فرانسوی، در کتابش به نام وضعیت پست‌مدرن: گزارشی درباره‌ی دانش (۱۹۷۹) از افول کلان‌روایت‌هایی چون مارکسیسم سخن می‌گوید و از رنگ باختن آموزه‌های فلسفی‌ای که دیدگاهی فراگیر به جهان و تاریخ داشتند. این آموزه‌ها که از نهضت روشنگری نشئت می‌گرفتند (و البته به نظر من سرچشمه‌ی همگی آن‌ها در نهایت مسیحیت است) برای روایت خاص خود بستر و زمینه‌ی وسیعی در اختیار رمان قرار می‌دهند. هویت، کلان‌روایت فراگیری در ادبیات آمریکای لاتین بود، اما وقتی سِوِرو ساردوی آثارش را انتشار داد، هویت دیگر متکثّر و چندتکه شده بود و ساردوی درباره‌ی تکه‌های آن می‌نوشت.

هر کس در بقالی یا چقالی یا سوپرمارکت چیزی خرید و به‌قدر صد تومان یا دویست تومان یا سیصد تومان پول خرد کم آورد، رنگارنگ یا آدامس شیک یا چسب زخم دربیاورد و به فروشنده بدهد و هارهار به ريشش بخندد و کیف دنیا را بکند.

دگرگونی‌هایی که در احساس هنری رخ می‌دهد، پیش از همه در شعر بازتاب پیدا می‌کند.

انسان ذاتاََ غمگین است.

چنان گشتم غبارآلود غربت که نشناسم که خود بودم کجایی.