بریده‌ کتاب‌های رعنا حشمتی

برای آنکه از این مقیاس زمان عظیم درکی داشته باشیم، فقط یک لحظه تصور کنید که تمام زمان زمین شناختی را در تقویم یک سال بگنجانیم که در آن نخستین روز فروردین روز تولد زمین است. در این صورت، دایناسورها در ۱۱ اسفند ظاهر می‌شوند و انسان امروزی حدود ده دقیقه پیش از نیمه شب تحویل سال.

چیزهای جالب بسیارند، چیزهایی که کودکان باید به آنها سرک بکشند، طعمشان را بچشند و سپس بگذرند و سراغ کار دیگری بروند. شیفتهٔ چیزی می‌شوند و چیزهایی درباره‌اش یاد می‌گیرند، سپس به راهشان ادامه می‌دهند. و به این ترتیب خیلی چیزها همان جا رها می‌شود، و اشکالی هم ندارد، بچه‌ها این‌طوری بزرگ می‌شوند.

عشق تلاشی‌ست برای به تأخیر انداختن مرگ، خیال ساده‌لوحانهٔ ابدیتی کوتاه! شاید بهتر بود می‌گذاشتند این را بفهمیم. اگرچه تشخیص حرکت آرام و پیش‌روندهٔ مرگ، در جریان عشق، کار ساده‌ای‌ست.

دلم می‌خواست بدانم غمی که دیرزمانی‌ست در نگاهش یخ زده چیست و سرمای روحش از کجاست. با وجود این می‌دانستم که جذابیت و دلربایی زن تا وقتی‌ست که چیزی کشف‌نشده در او باقی بماند، بخشی ناپیدا و ناشناخته که به من امکان می‌دهد در تصوراتم او را هر بار از نو بسازم و هربار مطابق با خواسته‌های خودم، نه آنچه در حقیقت وجود دارد. این جاذبه تا وقتی که داستان‌های خودساخته را ترجیح می‌دادم می‌توانست ادامه داشته باشد و کشف حقیقت خطری بود که نمی‌خواستم به آن دچار شوم، مثل کتابی که قبلاً بارها خوانده‌ای و همه‌اش را به یاد داری و نمی‌خواهی دوباره بازش کنی.

بعد از اولین معاشقه با او می‌دانستم که دیگر امکان ندارد فراموشش کنم و شاید حتی آخرین چیزی که پیش از مرگ به یاد بیاورم تصویر همان هماغوشی باشد. این را فهمیده بودم و نیز می‌دانستم که دیگر چیزی یارای نجات من از تأسف دردناک و جبران‌ناپذیر فقدان این احساس را نخواهد داشت، چرا که دیر یا زود، گذشت زمان، دوری یا مرگ این حس را از من می‌گرفت و حجم حسرت‌انگیز آن چنان روحم را درگیر کرده بود که جایی برای اتفاقات پس از آن وجود نداشت.

آن دهان نیمه‌باز و خندان، دندان‌های مرتب و محکم و لب‌های سرخ، طوفانی در قلبم به پا کرد که فوراً چشم‌هانم را بستم و تمام نیرویم را به کار گرفتم تا آرام و خونسرد روی صندلی خود باقی بمانم.

در حد مرگ خوابم می‌آمد و احساس می‌کردم بزرگ‌ترین خوشبختی این است که دمی بر علفزاری نمناک بخوابی و همه‌چیز را فراموش کنی. اما نمی‌توانستم این کار را بکنم و همچنان در رنج گرما و بی‌خوابی به راهم ادامه می‌دادم.

از تمام خاطره‌هایم، از تمام حس‌های بی‌شماری که در زندگی تجربه کرده‌ام، دردناک‌ترینشان خاطرهٔ قتلی‌ست که مرتکب شدم.

احساس می‌کرد که مثل یک انار مکیده، همهٔ شیرهٔ جانش را از تنش بیرون کشیده‌اند. حس می‌کرد یک ماری آمد و از گلوی او پایین رفت و روی قلبش چنبره زد و نشست و سرش را شق گرفت تا او را نیش بزند و می‌دانست که در تمام عمر این مار همان جا روی قلبش چنبره‌زنان خواهدماند و هروقت به‌یاد شوهرش بیفتد، آن مار نیش خود را به سینه‌اش فرو خواهد کرد.

رامون چشم‌هایش را باز کرد. آسمان آبی بود و بی‌ابر، ساقه‌های زنگاری‌رنگِ ذرت آماده‌ی درو بودند و مرگ خاطره‌ی زنی بود در آغوشش.

به ما درباره امیلی دیکنسون چه می‌شود گفت؟ به ما که از جهان طلبی وصول‌نشده و ابدی داریم. به ما که در حسرت سرنوشتی دیگر می‌سوزیم. سرنوشتی بهتر که اطمینان داریم به دلایلی ناحق از ما دریغ شده است. به ما که به فروتنیِ تنهایی تن نداده‌ایم و به قدرت آن. به قول ناتالیا گینزبورگ: «هرگز حتا در خواب هم نمی‌بینیم که عمری شعر بنویسیم بدون این که چاپشان کنیم. نامه نمی‌نویسیم و اگر هم می‌نوشتیم قطعا افتخار نمی‌دادیم برای خانم هالند (همسایه و دوست امیلی) یا آقای هیگینسن بنویسیم. هرگز اشعارمان را برای آقای هیگینسن نمی‌فرستادیم. مطمئناً فکر می‌کردیم عجب آدم ابلهی است.» به ما درباره‌ی امیلی دیکنسون چه می‌شود گفت؟ درباره‌ی زنی که فکر می‌کند «چیزی که هرگز دوباره اتفاق نخواهد افتاد همانی است که زندگی را شیرین می‌کند.» به نظر ما او در بهترین حالتش خودآزار است. پیردختری که از عقده‌هایی آشنا رنج می‌برد. آدم فکر می‌کند چشم‌های این زن چرا باید برق بزند؟

He couldn't know that at this very moment, people meeting in secret all over the country were holding up their glasses and saying in hushed voices: "To Harry Potter -- the boy who lived!"

آنچه پس از چهارده‌سالگی در زندگی کسی روی دهد، بی‌اهمیت است.

- پورتوگا! - هوم… - می‌دانی، دلم می‌خواست همیشه پیش تو می‌ماندم. - چرا؟ - برای این که تو مهربان‌ترین آدم دنیا هستی. وقتی پیش تو هستم، بهانه به دست کسی نمی‌دهم و ضمنا احساس می‌کنم که «اشعه‌ای از خورشید، قلبم را غرق در سعادت می‌‌کند».

آن شب فهمیدم که به همین سادگی آدم اسیر می‌شود و هیچ کاری هم نمی‌شود کرد. نباید هرگز به زنان و مردان عاشق خندید. همین‌جوری دوتا نگاه در هم گره می‌خورد و آدم دیگر نمی‌تواند در بدن خودش زندگی کند، می‌خواهد پر بکشد.

اگر آدم‌ها به هر ضرب‌وزور بخواهند خوش‌قلب باشند، آن وقت تو هم می‌توانی هرکاری که دلت خواست باهاشان بکنی؛ محال است برنجند. و خب،‌این منصفانه است. خوش قلبی یعنی استعلای فردی، یعنی از ذات خود فراتر رفتن، برای همین آدم‌های به اصطلاح «خوب» از «خوب بودن»شان برای رسیدن به لذتی فراموش‌نشدنی، برای رسیدن به عمیق‌ترین احساساتی که یک آدم می‌تواند تجربه‌اش کند، استفاده می‌کنند. از خوبی خودشان چنان لذتی می‌برند که ما دیگر هیچ تعهدی به‌شان نداریم. درواقع، هرچه بیشتر به‌شان بدی کنیم محبت‌شان به‌مان بیشتر و لذتی هم که می‌برند افزون می‌شود.

فکر کردم آدم‌ها که بزرگ می‌شوند همان چند خصلت خوبی هم که در بچگی داشته‌اند از دست می‌دهند. برای همین است که وقتی رفقای بچگی‌مان را می‌بینیم، که مدت‌هاست گم‌شان کرده‌ایم، همیشه سرخورده می‌شویم. رفاقت در نهایت فقط توی بچگی ممکن است، چون مقوله رفاقت ساده‌لوحی‌ای طلب می‌کند که فقط بچگی ضامنش است.

به‌شان گفته بوده فقط برای اینکه مجازات شود برگشته اولسین. برگشته بوده چون فکر می‌کرده پدرش به خاطر آن همه جنایتش او را می‌کشد. اگر جرئتش را می‌داشته خودکشی هم راه‌حلی بوده ولی اعتراف کرده همیشه‌ی خدا بزدل بوده. برای همین به هوای مجازاتی برگشته که بدجور دنبالش بوده. در عوض، با بخشش روبه‌رو شده و دیگر تحمل این یکی را نداشته. برای همین پدرش را کشته، چون امیدوار بوده قانون بی‌رحم‌وبخشش باشد و بالاخره یکی بکشدش. به همه چیز اقرار کرده بوده و در ازایش تقاضای اعدام داشته. گفته بوده «همه‌ی عمرم دلم مجازات می‌خواست. به تلافی مجازات نشدن برای جرم قبلی، جنایت بعدیم رو مرتکب می‌شدم. بابام من رو سر همه‌چی می‌بخشید و زندگیم رو به گه کشید.» پسره جلو افسرهای سردرگم افسرهای پلیس داد می‌زده «نمی‌دونید زندگی بدون مجازات چه‌قدر سخته، دنیا اگه توش همه‌ش بخشش باشه جای کثافتیه.» بعد شنیدن این حرف‌ها فهمیدم دلم حسابی برایش می‌سوزد.

در واقع، هر کسی را تا کمی بهتر می‌شناسی برایت غیرقابل تحمل می‌شود. برای همین است که زیباترین زن‌ها زن‌های توی تابلوهای نقاشی‌اند که به ظاهرشان محدودند. زیبایند، و این تمام چیزی است که باید درموردشان بدانیم. چون هر اطلاعات دیگری درباره زندگی،‌ عادات و افکارشان توی ذوق‌مان می‌زند و سرخورده‌مان می‌کند.