بریده‌های کتاب کاهن معبد جینجا، داستان سفر ژاپن

برای دریافتن علت واقعی کنش‌های انسانی باید بتوانی خودت را در موقعیت کنشگر قرار بدهی؛ هرچند که کار آسانی نیست. دست کم قضاوت عجولانه و غیرمسئولانه را تا حدودی کنترل میکند و بعدها که در اجرای این عملیات متبحر شدید، رفتار دیگران پیش بینی پذیر میشود و این قدرت پیش بینی است که شما را در تعاملات اجتماعی پیش میاندازد. #کاهن_معبد_جینجا #یامین‌پور

من همان اندازه از ندیدن لوطی‌های تهران افسرده‌ام که از آب رفتن سامورایی‌ها. کسی باید جلوی تاراج سنت و معانی متعالی را بگیرد.

در انتهای موزه دفترچه‌ای است که بازدیدکنندگان یادداشت کوتاهی درباره احساس خود از آنچه دیدند می‌نویسند. ژاپنی‌ها با افتخار عکس اوباما را در انتهای موزه قرار دادند که دارد این دفتر یادداشت را امضا می‌کند! باراک اوباما دقیقاً یک سال قبل، در آگوست ۲۰۱۶، از این موزه بازدید کرده و درباره صلح و انسان دوستی سخنرانی کرده بود و حالا ژاپنی‌ها این بازدید را به عنوان یک اتفاق بزرگ تاریخی به موزه خود اضافه کرده بودند. به یاد دارم که شبکهٔ ژاپنی ‏NHK همان موقع در مصاحبه اختصاصی از او پرسیده بود:«آیا شما از ژاپنی‌ها به خاطر استفاده از بمب اتمی عذرخواهی می‌کنید؟» و بلافاصله پاسخ داده بود: «نه!»

همهٔ تمرکز و توانِ سخنران‌های مراسم روی تکرارِ کلمهٔ پیس¹ و پرهیز دادن دولت‌ها از رفتن به سوی جنگ و سلاح‌های اتمی متمرکز شده بود؛در حالی که اعضای هیئت آمریکایی، کشورِ عامل بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، در ردیف اول مراسم نشسته و پیش از آن به بنای یادبود جان‌باختگان هم گُل اهدا کرده بودند! ۱. peace: صُلح.

تکنولوژی، قدرتمندترین بهانه و دلیل بشر مدرن برای مصادره کل تاریخ به نفع خودش است. یک کشور با قدرت تکنولوژیک برتر، حتی برای سیاست‌های دیگر خود نیاز به توجیه و توضیح ندارد. انگار قدرت تکنولوژیک به عنوان نوعی قداست، نشانه تایید خدا و نصرت اوست. حقانیت هم با قدرت تکنولوژی سنجیده می‌شود؛ آنچنان که اگر مثلاً در عرصه سیاست خارجی سیاست‌های خصمانه کشوری به اصطلاح پیشرفته انتقاد کنید، می‌شنوید که ما به واسطه روش خودمان مگر کجا را گرفته‌ایم؟! آنها چنین و چنان‌ند.

یک دانشجوی ژاپنی دست بلند می‌کند و سوال‌ها را از خاور دور به خاورمیانه می‌کشاند: «من یک سوال درباره ایران دارم. فرق دولت اسلامی عراق و شام (داعش) با دولت اسلامی ایران چیست؟ مگه هر دو دولت اسلامی نیستند؟» با خودم فکر می‌کنم توضیح دادن تفاوت‌های شاخه‌های مختلف اسلام و نقش انقلاب اسلامی در این جریان‌ها و نقش آمریکا در تقویت تکفیری‌ها و مطالبی از این قبیل برای ژاپنی‌هایی که طبعاً فاصله زیادی با این موضوعات دارند چقدر سخت است. چیزی به ذهنم می‌رسد، تصمیم می‌گیرم این سوال سخت را با یک پاسخ نقض فیصله بدهم. بلافاصله می‌ایستم و می‌گویم: «من می‌خواهم به این سوال جواب بدهم.» و رو می‌کنم به فوجی‌موتو، استاد دانشگاه هیروشیما: - فرق بودایی‌های میانمار که هزاران نفر از مسلمان‌ها را زنده زنده سوزاندند و توی دریا ریختند با شما که بودایی هستید چیست؟ من می‌نشینم. برای چند ثانیه کسی چیزی نمی‌گوید. ژاپنی‌ها منتظر ترجمه حرف من بودند. مترجم خوشحال است که مجبور نیست استدلال‌های سخت و معرفتی را ترجمه کند. جمله من را به ژاپنی برمی‌گرداند و لبخند می‌زند. ژاپنی‌ها سر تکان می‌دهند و آهسته با هم حرف‌هایی را رد و بدل می‌کنند. دوستان ایرانی خوشحالند که یک جواب ساده توانسته از حیثیت آنها دفاع کند. مترجم رو به من با خنده می‌گوید: «شیر فهم شدند!»

در طول مراسم، اصلاً معلوم نمی‌شود حادثهٔ هیروشیما چگونه رخ داده است؛ حتی بعید می‌دانم دانش آموزان ژاپنیِ شرکت کننده در مراسم هم اصلاً شنیده باشند که بمب چگونه و چرا در شهرشان منفجر شد! در کل مراسم و حتی در موزهٔ صلحی که در همین پارک قرار دارد، حرفی از هواپیماهای آمریکایی زده نمی‌شود. برخوردها طوری است که انگار بمبی خود به خود منفجر شده و صدها هزار نفر را کشته است؛ انگار خدا این بمب را فرستاده است. مترجم حالی‌ام می‌کند که: «ژاپنی‌ها غالباً معتقدند که اگر این بمب نبود، جنگ تمام نمی‌شد، ما ژاپنی‌ها جنگ را تمام نمی‌کردیم، کره را نابود می‌کردیم و خودمان را هم به کشتن می‌دادیم!»

برای دریافتن علت واقعی کنش‌های انسانی باید بتوانی خودت را در موقعیت کنشگر قرار بدهی؛ هرچند که کار آسانی نیست. دست کم قضاوت عجولانه و غیرمسئولانه را تا حدودی کنترل می‌کند و بعدها که در اجرای این عمل متبحر شدی، رفتار دیگران پیش بینی پذیر می‌شود و این قدرت پیش بینی است که شما را در تعاملات اجتماعی پیش می‌اندازد.

روز سوم سفر قرار است سری به جزیره اوکونوشیما بزنیم. جزیره‌ای با گذشته اسرارآمیز که ژاپنی‌ها تا سال ۱۹۸۴ تلاش کرده بودند آن را کامل مخفی نگه دارند! مترجم گروه می‌گوید آنها حتی سال‌ها این جزیره را از روی نقشه ژاپن هم حذف کرده بودند! هدف اصلی، دیدن موزه ایست که در آن بخشی از داستان غم انگیز قربانیان سلاح‌های شیمیایی روایت شده است. ... وارد موزه می‌شویم. کل موزه مساحت کمتر از ۱۵۰ متر دارد. این نشان می‌دهد ژاپنی‌ها هیچ علاقه‌ای ندارند که درباره رفتارهای تاریخی خودشان حرف بزنند و به نظرم حق هم دارند. تازه اینجا متوجه اصل ماجرا می‌شوم. اوکونوشیما جزیره‌ایست که ژاپنی‌ها پیش از جنگ جهانی دوم در آن بمب‌های میکروبی و گازهای اعصاب و خردل تولید می‌کردند. کارگران کارخانه تولید بمب‌های میکروبی و گازهای شیمیایی کودکان و دانش آموزان بوده‌اند! عکس‌ها نشان دهنده گروه‌های متعدد دانش‌آموزی است که بی‌اطلاع از اهداف و ماهیت کارخانه، برای ابراز وفاداری و ادای دین خود به وطن، در این کارخانه هولناک کار کرده‌اند. کارخانه در سال ۱۹۲۹ در اوج بوده و ارتش ژاپن را به یکی از مخوف‌ترین ارتش‌های جهان تبدیل کرده است. ... در کمال ناباوری عکس‌هایی از قربانیان ایرانی در اثر بمب‌های شیمیایی عراق می‌رسم. عکس‌ها روی دیوار موزه نصب شده و زیر آن به حالت مبهمی نوشته شده که این‌ها قربانیان استفاده از این بمب‌ها در جنگ ایران و عراق هستند.

دنیای مبتذل امروز امکان تشرف به حقایق متعالی و زیبا را از انسان می‌گیرد و هیچ چیز درخور دیگری هم ندارد که جایگزین کند.

زیبایی برای من با خوشگلی ارتباط پیدا می‌کند و خوشگلی همان طور که از،ترکیب کلمه پیداست، به گل آدم ها مربوط تر است تا دست کاری در چهره.دست کاری در چهره ابزار فریبندگی است و ضرورتا زیبایی خلق نمی کند

ژاپن با وسعت کم و جمعیت زیاد و کوهستان‌های دور از دسترس،جغرافیای عجیبی دارد که مردمانش را نسبت به زمین‌های قابل کشت حریص و حساس کرده است. هر جا قطعه زمینی پیدا شده است، ژاپنی‌ها آن را شالیزار کشت برنج کرده‌اند؛ زمین‌های نه چندان وسیع لابه‌لای کوه‌های نه چندان بلند. آنجا که نهری یا رود کوچکی عبور می‌کند و خاک را حاصل خیز کرده است، قطعاً شالیزاری هم وجود دارد. شالیزارها تا بلندترین جای ممکن قابل کشت در کوه پایه‌ها امتداد پیدا کرده‌اند. حالا در قلب تابستان،مزارع برنج به نهایت سبزی رسیده‌اند حتی با نسیم‌های کم جان خم می‌شوند و نور تند آفتاب را منعکس می‌کنند. بسیار بعید است که به صورت دیم کشت شده باشند. در واقع از ژاپنی‌های محتاط بعید است که بخواهند به شانس باریدن باران دل ببندند و روی احتمالات حساب باز کنند. آنچه از انسان ژاپنی شنیده‌ام،نسبتی با این نوع از امیدواری به آسمان ندارد. هرجا هم امید به احتمالات آسمانی رنگ ببازد، قاعدتاً دین هم کوچ می‌کند.

هیبا کوشا - بازمانده نود ساله جنایت هیروشیما - ادامه می‌دهد: «ما به سه دلیل از آمریکایی‌ها کینه نداریم و با آنها دشمنی نمی‌کنیم: یکی اینکه آمریکایی‌ها بعد از انفجار بمب به ما کمک کردند تا افراد مجروح را مداوا کنیم؛ هرچند که پول کمک‌هایشان را از ما گرفتند! دوم اینکه ما ژاپنی‌ها معتقدیم باید گذشته را به رودخانه ریخت و فراموش کرد! و. سه اینکه ما بودایی هستیم و بودایی‌ها به تقدیر اعتقاد دارند؛ بنابراین با خودمان گفتیم این تقدیر ما بوده که در چنین روزی به این وسیله کشته بشویم! بنابراین دلیلی ندارد که کینه آمریکایی‌ها را در دل داشته باشیم!» من به چشم‌های تنگ هیباکوشا دقیق می‌شوم تا شاید بفهمم این حرف‌ها را جدی می‌گوید یا به طنز و کنایه، شاید می‌خواهد سر شوخی را باز کند. ... دکتر موسوی طاقتش طاق می‌شود،روی پا می‌ایستد و می‌گوید: «اگر شما اینطور هستید که می‌گویید، پس چرا با کشورهایی مثل چین و کره دشمنی و جنگ کردید؟ آیا کشته شدن آنها هم تقدیرشان بود؟» ... فوجی موتو -استاد دانشگاه حاضر در جلسه- به کمک هیبا کوشا می‌آید. روی پا می‌ایستد و می‌گوید: «قلب این پیرمرد و همه ما مملو از کینه و غم است؛ ولی ما سکوت می‌کنیم و آن را علنی نمی‌کنیم، چون علنی کردن، کینه دشمنی جدیدی تولید می‌کند.» حرف‌های فوچی موتو اعتراف بزرگیست. گمان نمی‌کردم اینقدر زود از لاک خودشان بیرون بیایند و اعتراف کند که این سکوت از ترس است؛ البته اعتراف به ترس، پاسخ به حساب نمی‌آید، بلکه نوعی عذر تراشی است برای فرار از پاسخ دادن. ... هیباکوشا ادامه می‌دهد: «این‌ها حرف‌هایی است که به ما یاد داده‌اند تا بگوییم! ما بمب اتم را دوست داریم؛ چون این بمب اتم بود که به جنگ خاتمه داد!» نمی‌دانم دقیقاً چه چیزی باعث شد هیباکوشا لحنش را عوض کند و چنین اعترافی بکند؛ ولی انگار او با این جمله احساس و درک اصلی مردمش را بازگو می‌کند. جمله آخر هیباکوشا نوعی آبروریزی برای میزبان هم به حساب می‌آید.

[...] و جهان، با این فراخناکیِ تنگ، با این وسعتِ حقیر، با این بلندای پست، گویی که از ابتدا هیچ نبوده است و انسان سعی بلیغ کرده تا بودش کند و دست آخر ناتوان و نالان، با درک گم‌بودگی خویش، افسرده بر لبهٔ تاریخ نشست تا اصلِ اصلِ اصلِ زندگی‌اش پس از مرگ آغاز شود. این است سرنوشت کوته‌بین انسانی که عشق را باور نکرد و سفر را به هیچ انگاشت. گم‌بودگی، سرنوشت محتوم انسان در سرزمین تبعید است. انسان نفیِ بلد شد؛ چون رسم بودنِ در هستی را نیاموخته بود و تا راه سفر در نفس خود را نیاموزد، به موطنش بازگردانده نخواهد شد. دریغ که انسانِ امروز، انسان یاوهٔ گردن‌فرازِ ناشکیب، که با ابزارهای هول‌انگیزش آفاق را می تازد و در هم می پیچید، همچنان بیچاره از اذن ورود به سفر انفسی است[...]. از میان هزار هزار حرفه و مشغله، انتخاب من مسافر بودن است. مسافر بودن یعنی در هیچ کاری متوقف نماندن، یعنی اهل همه‌جا و ساکن هیچ‌جا، یعنی در تب و تاب روزگار گذراندن، گذاشتن و گذشتن.