اگر نویسنده‌ای جز داستایفسکی داشت، قطعاً امتیاز کمتری می‌دادم. نه چون کتاب بدی‌ست؛ صرفاً چون من داستانش را دوست نداشتم وگرنه حتماً که درخشان است.  شاید هم به‌خاطر شروع خیلی خوب و ادامه‌ی پایین‌تر از حد انتظارش، توی ذوقم خورد. به‌هرحال از بین چهار کتابی که تا حالا از داستایفسکی خوانده‌ام قطعاً چهارمی‌ست.
      

        دیلماج اولین کتاب ۱۴۰۲ بود که سه‌چهارساعته هم خوانده شد. لذت‌بخش بود و آگاهی‌دهنده. دوست داشتم طولانی‌تر می‌بود و سرعت گذشتنش از بعضی بخش‌ها و خرده‌روایت‌ها کمتر. برخلاف خیلی‌ها، من از روایتِ صرف و بی‌طرفانه در ادبیات (نه تاریخ) خوشم نمی‌آید. دوست داشتم حالا که کتاب با انتخاب شخصیتی ساختگی در بستری واقعی، به‌طرزی هوشمندانه هم تاریخ است و هم نیست، حضور نویسنده را علی‌الخصوص در بخش‌های غیرتاریخی و داستانی بیشتر حس کنم. نمی‌دانم چه چیزی جناب شاه‌آبادی را برای تمام‌کردن این کتاب به عجله انداخته و دلیل این روایت‌ها و حرف‌های نیمه‌کاره و منعقدنشده چیست؛ اما خب نثر خوب و پخته و متناسبی داشت و همین هم برای منِ ادبیاتی در این قحطیِ نثرهای تمیز و قوی، راضی‌کننده بود. خرسندم از خواندن دیلماج؟ بله.
      

        به‌عنوان "خوانده‌ام" ثبتش کردم؛ اما حقیقت این است که من این کتاب را نخواندم، نوشیدم. جرعه‌جرعه. و هر جرعه را ساعت‌ها مزه‌مزه کردم. در هر قطره‌اش غرق شدم و تا دستی بیرونم نکشید، بالا نیامدم. اگر این تشبیه به واقعیت بدل می‌شد و این کتاب به نوشیدنی، احتمالاً همان "باده‌ی ناب" بود.
      

        کوتاه، خوشخوان و دوست‌داشتنی. شیرین در عین تلخی، و عمیق در عین روانی و سادگی. البته بخشی از این شیرینی و روانی روایت کتاب هم به ترجمه‌ی عالی آقای حبیبی برمی‌گردد. شروع خوب و امیدوارکننده‌ای برای خواندن جان اشتاین بک‌ بود.
      

        بی‌نظیر. نه فقط از بهترین‌های چخوف، از بهترین داستان‌های کوتاهِ بلند.
      

        ساده، لطیف، غیرتکراری و "شعر". اشعاری که سروده شده‌اند نه ساخته.
بعد از مدت‌ها نخواندنشان از سرِ دلسردی، به کتاب‌های شاعران نسل جوان امیدوار شدم.