جلال با کسی تعارف ندارد. در چاله و چاهی که برای دیگران میکند، خودش را هم پرت میکند. در این کتاب هم اگر سوزنی به گلستان و وثوقی و ... زده، جوال‌دوزی هم به خود زده. مثلا اگر گلستان را به جیره خواری شرکت نفت متهم میکند، بلافاصله میگوید که خودش هم مبلغی از پول گلستان را بلند کرده. اگر جایی برای کسی مرام گذاشته را گفته و اگر زیرآب کسی را زده هم گفته. برای من صراحت جلال است که دوست داشتنی‌اش میکند.
یک چاله و دو چاه کتابی اعتراف‌گونه است که چاه‌ش همایون صنعتی‌زاده است و دو چاله‌اش گلستان و وثوقی. روایت به دست وجدان (=نفس لوامه) جلال انجام می‌شود که با ضمیر مفرد روایت میکند و در مقابل خودآگاه (=نفس اماره) جلال را با ضمیر سوم شخص به نقد می‌کشد. جلال هرجا که محافظه کاری کرده خودش را همراه با فرد مقصر توبیخ می‌کند و هرجا که صراحت بخرج داده و فرد مقابل را به چارمیخ کشیده از ضمیر ما استفاده میکند چرا که در اینجا خودآگاه و وجدانش به وحدت رسیده و نفس مطمئنه را تشکیل می‌دهند.
دیگر اینکه برای فهمیدن قضایای این کتاب بهتر است قبل یا بعدش به کتاب «جلال آل‌احمد و معاصرانش» اثر آقای طبیب‌زاده رجوع کنید چرا که هر کدام از روایات فرامتنی دارد که در خود این کتاب نیامده. فی المثل داستان کتاب «مردان خودساخته» و هم قلم شدن محمدرضا شاه با جلال و غیره. (رک: طبیب‌زاده ۱۴۰۱: ۸۸)
.
بخش دوم کتاب هم شرح احوال مختصری از اوست. شاید نکته جالب و کمتر پرداخته‌اش برادر بزرگ اوست. مرحوم محمد تقی آل احمد نماینده آقای بروجردی بود در میان شیعیان نخاوله مدینه که ظاهرا برای بقعه سازی ائمه بقیع هم تلاش‌هایی کرد ولی به روایتی بر نتافتنش و زهر خورش کردند که شهید شد و دو سه متری ائمه بقیع مدفون.
        

          مثلا شرح احوالات رو قبلا خونده بودم 
کتاب رو اصلا نفهمیدم شاید به خاطر اینکه با شخصیت های تو داستان به جز گلستان آشنایی نداشتم 
به نظرم بعدا دوباره باید بخونمش 
ولی چیزی که بود الان لذت نبردم از خوندنش...
        

          جلال در "یک چاه و دو چاله" از خودش می‌گوید و به نوعی با قلم به خود شلّاق می‌زند. او اعتراف می‌کند که رو آوردن به نوشتن، نه از برای نان که از برای سروکار داشتن با خلق بوده.
جلال اشتباهِ پیوستن به حزب توده را، افتادن در چاه می‌داند. او از پشت‌پردهٔ قضایای فرانکلین و روابطش با صنعتی‌زاده، گلستان و وثوقی صحبت می‌کند و از فریب‌خوردگی‌ها تعبیر به چاله می‌کند. این مقاله،‌اطلاعات خوبی از فعالیت‌های جلال در حزب و نظرش دربارهٔ آن‌ها می‌دهد.
کتاب در طی سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۶ نوشته شده. متن از قلمی پخته و قوی برخوردار است و تعابیر جانداری دارد.
بخش آخر کتاب به شرح‌حالِ جلال اختصاص دارد که منبع دست‌اولی برای اطلاع یافتن از روند کاری و زندگی‌ِ آل‌احمد به حساب می‌آید.