از تنهایی به تنهایی
«و او دید که از شهری می‌گذرند یعنی نه از خود آن، که از نزدیکی‌اش و با فاصله‌ای که نتوان کوچه‌ها و خیابان‌ها را از هم تشخیص داد و فقط نورها را دید؛ یک‌پارچه و سوسو زن. اراک بود یا بروجرد؟ شاید هم دورود؟ چه اهمیتی داشت؟ بعد ناگهان چراغ‌های تمام شهر خاموش شد و تازه آن موقع بود که فهمید چه خبر است و با خود گفت: «ای کاش یه راست بیان سراغ ما. بیان و قطارو بمبارون کنن. اون‌وقت دیگه همه چیز از گردن من ساقطه. مرگی می‌رسه، بی اون که خودم در آوردنش سهمی داشته باشم.»
این‌ها حرف‌های نادر صدیف است. سرباز وظیفه‌ای که به خواست خودش به آخر خط می‌رود: «آخر خط! کاش آخر خط باشد؛ بی دردسر. خلاص و رهایی. از تنهایی به تنهایی. از تنهایی این جهان به تنهایی سیاه خاک. در هر صورت تنهایی؛ با این تفاوت که آن‌جا دیگر مجبور نبودی مثل شبحی سرگردان این طرف و آن طرف بروی و سنگینی خود را بر خود احساس کنی.»
صدیف می‌خواهد از شر خودش خلاص شود، از فکر و خیال‌هایش، از خیال خواهرش نیلوفر. به همین خاطر به جایی سفر می‌کند که بازگشتی نداشته باشد، اما آن جا هم این خاطره‌ها امانش نمی‌دهند و باز هم کسی پیدا می‌شود که نیلوفر را به خاطر بیاورد...
رمان «پل معلق» بی‌شک یکی از تاثیرگذارترین و ماندگارترین کارهای مربوط به دفاع مقدس است. شیوه بیان و قصه این رمان به قدری قدرتمند بود که در سال 83، جایزه «قلم زرین» را نصیب نویسنده‌اش، محمدرضا بایرامی کرد و در همان سال هم به عنوان کتاب سال دفاع مقدس و کتاب برگزیده جشنواره ادب و پایداری انتخاب شد.

هفته‌نامه‌ی همشهری جوان، شماره‌ی 20، 7 خرداد 1384.
        

          "پل معلق" اثر "محمدرضا بایرامی ۱۳۸۰"
یک رمان کوتاه مربوط به دوران جنگ که از نظر خود نویسنده بهترین اثرش تا بحال بوده البته آقای بایرامی کتابهای زیادی نوشته اند و تنها نویسنده ایرانی هستند که جایزه بین المللی برده‌اند برای کتاب "کوه مرا صدا زد" مربوط به ادبیات نوجوانان.
رمان پل معلق درباره سرباز وظیفه ای است از پدافند هوایی بنام 'نادر صدیف' از تهران در دل کوه‌های لرستان برای حراست از پلی که شاهراه ریلی اتصال به جبهه جنوبیه. پل به تازگی توسط جنگده‌های عراقی تخریب شده و یک پل موقت معلق برای عبور پیاده‌ها زده شده تا دوباره پل راه‌آهن بازسازی بشه. ریل قطار در این نقطه به ته خط رسیده درست مثل نادر که به ته خط رسیده، حتی به فکر خودکشی هم میوفته ولی اتفاقاتی میوفته که دوباره نور امید در دلش جوونه میزنه.
کل داستان ۱۳۰ صفحه‌س و من تا ۵۰ صفحه اول هنوز گیج میزدم که چه خبره و کی به کیه! اگر کم حوصله باشید کتاب رو ول میکنید. زمان‌ها عقب و جلو میرن و شخصیتهای مختلف معرفی میشن بدون اینکه ارتباطشون رو با هم بدونی مهران (پسر خاله‌ش)، نیلوفر (خواهرش)، پدر و مادرش و خاله زیور. آخرهای داستان پاسخ سوالات اولیه رو میگیری. کل کتاب یک فصله! انگار که یه فصل از یک رمان بلند میتونه باشه. داستان بیشتر بنظر میاد واقعیه تا کلیشه‌ای، تلخی‌ها و سختیهای جنگ رو هم بیان میکنه و رزمنده‌ها رو قدیس نشون نمیده. از این نظر به رمان " عقرب روی پله‌های اندیمشک" شباهت داره هرچند نه به اون رُکی که مجوز چاپ نگیره. 
تا داستان تموم نشده بود حرص خوردم از این سردرگمی ولی وقتی تموم شد ازش راضی‌ام، آخراش هیجان‌انگیز هم بود. 

"گاهی انسان فراموش می‌کند که عابر است و پل‌ موقت وگرنه چه دلیل یا سودی دارد افسوس خوردن و ماتم گرفتن...این‌که پلی ناگهان زیر پاخالی بشود و فروبریزد؟ چرا نباید فکر کرد همه‌ی پل‌ها روزی ویران می‌شوند؟ چرا نباید فکر کرد هیچ تکیه‌گاهی امن نیست؟ و اصلا چرا باید تکیه داد؟ بهتر است همان خار باشی و بگذاری تا تو را ببرد. به جهنم." 

" خدایا! اگه امتحانه، بهتر بود از کسی بگیری که کمی خوانده، من از اولش رد بودم." 

۱۳۰ صفحه
#پل_معلق #محمدرضا_بایرامی #نشر_افق


        

          نویسنده بسیار عالی نشان داد که در ایثار و دفاع می توان راهی برای دوست داشتن زندگی پیدا کرد. 
کتاب روایتگر جنگ و ترس و مرگ است بدون هیچ توصیف اضافه ای، تاریکی مرگ و دلهره ی ترس و بی رحمی جنگ در این کتاب ملموس است و این ها همه بدون همراهی هیچ ایدئولوژی ای که تحمل این مصائب را آسان کند! که البته مشکل اصلی من با این جنگ نویسان همین است که روایت سرباز داستان پل معلق با روایت سرباز یک فیلم هالیوودی یکی است، قبول که جنگ جنگ است اما آدم‌ها که فرق دارند, ندارند؟
        

          عالی
        

          از اون کتابایی بود که بعد خوندن باید بذاری خوب تو ذهنت خیس بخوره، بعد هم ته‌نشین بشه.
داستان از جایی شروع میشه که بخش عمده اتفاق‌ها افتاده و شخصیت اصلی رو به "آخر خط" رسونده. این آخر خط هم عینی است و هم استعاری. آخر خطی که در نتیجه جنگ برای نادر صدیفی ترسیم شده و اون در عنفوان جوانی هیچ چاره‌ای نداره جز تحمل این شرایط.

هر توضیحی داستان رو خراب می‌کنه چون چینش حوادث تو داستان طوریه که تا اواخرش هنوز در حال کسب اطلاعات جدید و پیدا کردن قطعات پازلی تا کنار هم بذاری و عقبه نادر رو دربیاری. برای همین بیشتر از این بگم حیف میشه. 

اما تنها چیزی که تو طول کتاب برام باعث پادرهوایی می‌شد رویکرد ضدجنگ نویسنده بود. بایرامی تجربه مستقیم و سختی از جنگ داشته. حتی پایان جنگ تحمیلی هم براش تبدیل به نبرد مرگ و زندگی شد که تو کتاب "هفت روز آخر" می‌تونین بخونین. 
حالا برام سواله چرا نویسنده با این سابقه طوری نوشته انگار ایران اشتباه کرد جنگید؟ اگر نمی‌جنگید، اگر تاوان و قربانی نمی‌داد ایران و ایرانی باقی نمی‌موند. پس چرا ادبیات -به ظاهر- پایداری ما اگر شعاری نباشه، قطعا محکوم‌کننده "این" جنگه؟ 
روی "این" به معنی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تاکید دارم چون قطعا و بی‌شک جنگ محکومه. اما دفاع چی؟ 
        

          

از زبانِ نویسندگانِ خوب کشور، از دو سه تایشان شنیده ام که بایرامی نویسنده ترینِ نویسنده های ماست. حتی یکی شان میگفت: از خدا گله دارم که چرا بایرامی را در این زمان آفرید که قدرش را نمی‌دانیم!
باید در اتمسفر کارهای او- که کم هم نیستند- قرار بگیرید تا شاید شما هم با دریافتی از جهانِ ذهنی و ادبی این نویسنده ی اردبیلی؛ به هنرِ قلم او پی ببرید. در پل معلق که خودش داستانِ معلقِ سخت خوانی است؛ داستان جوانِ سربازی روایت می‌شود که در دورافتاده ترین نقطه ی کشور و نزدیک خطِ جنگ؛ برایش مسائلی حادث می‌شود که در امتداد دردها و دغدغه‌های او در شهر و دیارش است. آدم های این داستان همه در عین سادگی، پیچیدگی هایی دارند که آینه و تفسیر و نمودی از حیاتِ ماهاست که درش درد و دغدغه و مسأله و مشکل، کم نیست! من خودم را لابلای چنین داستان هایی گم و پیدا میکنم! پل معلقِ میتواند داستانِ عشق و درد و سرگشتگی های ما باشد.
 البته به همه توصیه اش نمیکنم. اما " کوه مرا صدا زد"، " لم یزرع"، " مردگان باغ سبز"، " آتش به اختیار" و...کلی کتاب دیگر بایرامی دارد که می‌توانید از آن ها شروع کنید.


        

          چقدر عالی بود.
کلا تا به حال از آقای بایرامی کاری غیر از عالی هم نخوانده‌ام. روایتی اصیل، ملموس و جذاب از جنگ تحمیلی از آدم‌هایی که کمتر راجع به شان خوانده‌ایم و حتی شنیده‌ایم.
        

          ✅ وقتی برگشتند، دوباره از همه چیز حرف زدند؛ از همه‌ی آن چیزهایی که داشتند یا نداشتند، ولی هر چه بیش‌تر می‌گفتند بیش‌تر می‌فهمیدند که دارند بی‌خودی زور می‌زنند. -چیزی که بعداً می‌فهمید- در همه‌ی حرکات و گفته‌ها حسی بود به ظاهر پنهانی اما در اصل آشکار و سنگین -یا آن‌طور که مهران به‌کار می‌برد و تکیه کلامش بود:دامنه‌دار- که نمی‌شد نادیده‌اش گرفت یا به دیگری وانمود کرد که وجود ندارد تا او هم به نوبه‌ی خود...چیزی که در هر حال خودش را به رخ می‌کشید؛ با تلخی تمام، با بی‌رحمی شکننده. و هیچ کارش نمی‌شد کرد. و از هیچ‌کس کاری بر نمی‌آمد. این را هر دو می‌دانستند و برای نادیده‌گرفتنش نبود تلاش‌شان. تنها واقعیتی که بود، همین بود: مرگ! و به زودی فرا می‌رسید، هرچند که آن شب نمی‌توانستند تصور کنند که نه تنها برای یک نفر. و آن‌ها فقط سعی می‌کردند یا فکر می‌کرد سعی کرده‌اند این مسیر را طبیعی -یعنی بی‌آن‌که بشکنند یا زیر بارش خرد بشوند یا بگذارند سنگینی‌اش فلج‌شان کند، طی کنند؛ طوری که بعدها کسی نگوید دریغ از فرصت‌های تباه شده یا چیزی دیگر. آیا این انتظار زیادی بود؟
-------------------
۱۴۰۲/۱۱/۰۶
        

          سال‌ها پیش در جلسهٔ نقد این کتاب، یکی از منتقدان گفت من این کتاب را یک‌بار شروع کردم و نتوانستم ادامه بدهم و بعد از مدت‌ها که دوباره تلاش کردم و آن را خواندم، فهمیدم این مدت از چه لذتی محروم شده بودم. این اتفاق دقیقاً برای من هم افتاد. «پل معلق» حجم زیادی ندارد؛ اما همراه‌شدنم با آن سخت بود و در نهایت که آن را بعد از مدت‌ها دوباره خواندم و تمام کردم، لذتی عمیق را تجربه کردم. دوست دارم بعدها آن را دوباره بخوانم. 
        

          کتاب قشنگی بود 
روایت جالب و متفاوتی از جنگ و خرابی هاش
        

          به نام خدا
نادر صدیف، سرباز توپخانه، به تازگی مجروح شده اما به اصرار خودش از بیمارستان مرخص می‌شود و به خواست خودش به منطقه‌ی مرزی دورافتاده‌ای اعزام می‌شود. 
 
_منشی آتش‌بار گفت : «لازم نیست از کسی بپرسی اونجا آخر خطه. خودت متوجه می‌شی.»_
 
رفتار‌های غیر‌عادی شخصیت اصلی به همین جا ختم نمی‌شود. او از ارتباط با آدم‌‌‌ها پرهیز می‌کند و دائماً غرق خاطرات و افکار خودش است . به طرز بیمارگونه‌ای به مرگ تمایل دارد اما خودکشی را گناه می‌داند، چیزی از درون او را آزار می‌‌دهد.
 
روایت داستان نیمه سیال است و بیشتر مبتنی بر ذهن. راوی، سوم شخص محدود به شخصیت اصلی است. ذهن شخصیت اصلی هم آشفته بازار است. گاهی به گذشته می‌رود و گاهی اتفاقی در آینده نزدیک را با جزئیات تخیل می‌‌کند.

داستان اتفاق ویژه‌ای ندارد و تمام تمرکز روی شخصیت اول است. حتی زمان رخ‌دادن داستان ( دوران دفاع مقدس) هم صرفاً ابزار نویسنده برای پرداخت شخصیت است. اگر اتفاقی هم رخ می‌دهد اهمیتش به سبب تاثیری است که بر شخصیت گذاشته، یا وضعیت شخصیت را تغییر داده یا به آن ثبات بیشتری بخشیده است. 

نثر کتاب در خدمت نوع روایت است. جمله‌ها بسیار بلند و پر از حرف ربط «واو» و «یا» و خط تیره و جمله معترضه هستند. به نحوی که گاهی یک جمله در دل خود پنج شش جمله را جای ‌می‌دهد.
همین نثر دیوانه‌وار سرعت داستان را زیاد می‌کند و ذهن هذیان‌زده‌‌‌ی شخصیت اصلی را به خوبی نشان می‌دهد.

بایرامی در پل معلق به بخشی از دفاع مقدس پرداخته که چندان شناخته شده نیست ، به آدم‌هایی که به اجبار نظام وظیفه به جنگ رفتند و نیت مقدسی نداشتند. به همین دلیل این رمان را می‌توان ضدجنگ دانست اما در زمره ادبیات دفاع مقدس قرار نمی‌گیرد
. 
در نهایت پل معلق اثری است کم حجم ، شخصیت محور ، ذهنی ، نوآور و قابل تحسین که ‌بیش از اینها استحقاق دیده شدن دارد.

پ.ن: پل معلق پلی است در منطقه‌ای که صدیف خدمت می‌کند و همزمان نمادی است از وضعیت روحی او .
        

          محمد رضا بایرامی، نویسنده ای است که در جشنواره های گوناگون مورد تقدیر قرار گرفته است. قبلا، کتاب فصل درو کردن خرمن رو از ایشون معرفی کردیم. 
کتاب پل معلق بایرامی هم در جشنواره هایی چون کتاب سال شهید حبیب غنی پور 1382، جشنواره دفاع مقدس 1383، جشنواره قلم زرین 1383 برنده جایزه شده است.
عقاب ده دست بده! برای اونایی که این کتاب رو خوندن، جمله آشناییه.
رمان پل معلق، جنگ رو از یک زاویه جدید می بینه. داستان سربازی است که در جنگ ایران و عراق تو نیروی هوایی بوده. البته یه جورایی این سرباز به آخر خط رسیده و همین خواننده رو منتظر نگه می داره تا ببینه آخرش چی می شه! این سرباز چی کار می کنه؟
نشر افق (مجموعه ادبیات امروز؛ رمان2) کتاب پل معلق را در 131 صفحه چاپ کرده. قیمت چاپ هشتم 1386: 1500 تومان.