ملّا نیز به شیوه شجاعانه خود گه‌گاه مزاحی می‌کرد و طنزی به کار می‌گرفت در باب اینکه شاهان مرجّح است از دانش بپرهیزند. چرا که هر کسی را بهر کاری ساخته‌اند؛ سلاطین را برای مجازات بی‌گناهان و دانشمندان را جهت درد کشیدن و خون دل خوردن و پیوسته در بیم آن بودن که مبادا بی‌گناه دانسته شوند و به همین دلیل است که گرد آوردن دانشمندان و زاهدان و ملّایان در دربارها هم به صلاح ملک و ملت نیست. زیرا صدای خوش از ساز میان تهی برمی‌خیزد. و بزرگان چون به شکم بارگی مشغول شوند از بزرگی جز شکم چیزی برای ایشان نمی‌ماند.

_هدف دانش ، دانش نیست، حضور است و اقدام، پیوستن به خلق و خدمت به خلق،نه بریدن از جهان ملموس و محسوس و فرو رفتن در خویش. _میشود حرفی خلافِ آنچه همگان_به غلط_ میگویند گفت ؛اما آنگونه به ملاطفت گفت که همگان بپذیرند و تحقیر نشوند، نه آنکه همگان برانگیخته شوند و به مقابله برخیزند _انسان برای توانستن خلق شده است محمّد،نه نتوانستن. اگر خواست خدا بر ناتوانی انسان بود، از اصل،انسانی خلق نمیکرد. _آب فراوان است و به قدر نیاز همگان. ما اگر تشنه ایم و نیم تشنه، به حسابِ خالق باران و چشمه نباید گذاشت. _رسیدن به کمال،برای انسان، محتاج حرکت از نقطه یی ست به نقطه دیگر، و این حرکت نیازمند زمان است، و خداوند چنین مقدّر کرده که انسان نیازمند زمان باشد ...که خداوند او را، نه مجبور و نه مختار کرده بَل به او جوهر حرکت بخشیده تا بتواند به جانب کمال ، در پویش باشد اما به مطلق کمال دست نیابد.

ای محمد! آن دانشی که خداوند به تو می‌بخشد تا در اختیار همگان بگذاری، مطلقاً متعلّق به تو نیست تا بتوانی بر سر آن قمار کنی، بل از آنِ همگان است و ملک عام و امانت خاص. پس چنان لجاج مکن که تو و آن دانش را یکجا به دار بیاویزند، یا گردن بزنند، یا زنده زنده به خاک بسپارند.

و گناه از همان جا آغاز می شود که ما موجودیتی را مستقلِ از وجودِ حق بپذیریم...

انسان برای توانستن خلق شده است محمد، نه نتوانستن. اگر خواستِ خدا بر ناتوانی انسان بود، از اصل انسانی خلق نمی‌کرد...

و تو می دانی که سقوط، همیشه از یک نقطه آغاز میشود و همین قدر که به 《من بودگی》 خویش باز رسم، شوق رسیدن به زمین و باغ و مال و منال دنیا را نیز احساس خواهم کرد.

توکل با مرگ همانگونه بازی می کند که طفلی با فرفره ای...‌

و در ادب بی‌اضطراب، برای مخالفانِ کمتاب، زهری هست

زمانی که با زمانه خویش نساختی و با مسندنشینان و امربران ایشان کنار نیامدی، و آنچه را جاهلان می‌گویند ، جاهلانه باز نگفتی، لاجرم به تبعید ابدی روح گرفتار خواهی شد— حتی اگر در کنج منزلی در شهری ساکن باشی

جبران خطا در ذهن، آماده سازی خویشتن است برای آینده.

“-فلسفه خوانده است؟” “-فلسفه و همه چیز؛ اما بدبختانه بیش از همه چیز، فلسفه خوانده است. پسرم، اسیر فلسفه است قره خان. و از این مى ترسم؛ چون به شیوه ى مرسوم نمى بیند و به مطابعت از فقهاى زمان قضاوت نمى کند.”

هدف دانش، دانش نیست، حضور است و اقدام ... سودمندی های حضور را فرونهادن جرم است، محمد!

یه جایی از کتاب شیخ بهاءالدین به ملا میگه: علمِ تو اگر علم است به راستی، باید که به دستِ طلابِ علم برسد، نه آن‌که به یک اشاره‌ی شاه، به زیرِ خروارها خاک مدفون شود. تو، هر چه هستی، هنوز و همیشه، شاگردِ منی، و من دوست ندارم که این بازی‌ها را از جانبِ شاگردانِ خود ببینم. به مجلسِ شاه بیا! آرام بیا! افتاده بیا! جَدَل مکن! عُذر - اگر ضرورت بود - بخواه بی‌محابا! شهید شو اما شهید نُمایی مکن ملا! لباسِ قدیسان را پیش از آنکه پای در میدانِ تقدسِ راستین بگذاری بر تن مکن! مثلِ اینکه ملا رو به دربار دعوت کرده بودند و شیخ آمده بود تا ملا را نصیحت کند که ملا شاه پدرت نیست که صبور باشد و هر چه بگویی خون در دل بکند و چیزی نگوید. آن منصور که بر سرِ دار رفت و در جماعت فریادِ اناالحق سر داد (که آخر به دار آویخته شد) به پختگی رسیده بود و هر آنچه باید را گفته بود و حق بود که با مُهرِ عمل، سخنانِ خود رو مهمور کند. اما تو چه ملا؟ تو باید زنده بمانی پس در دربار بی‌مهابا نباش. افتاده بیا. و ملامحمد، محوِ بیانِ شیخ شده بود. من هم همینطور شیخِ عزیز. من هم همینطور. ملا از افرادی بود که در گفتار ترسی نداشت و هر کسی را که اشتباه بود، صریح تأدیب می‌کرد.

به مرگ نیندیشید، چه برای شما، مرگ و فنایی نیست، چنانکه پروردگار تعالی فرمود: تو را برای ماندن آفریدم. زیرا تو خانه‌ات را رها می‌کنی تا به سرای آرامش خود بروی؛ و آنچه شما را از رفتن بیمناک می‌سازد، نه رفتن است، که بارهای سنگینِ شماست که پس از مرگ شما بر جای می‌ماند و بارهایی‌ست که از پیش شما ناپدید می‌شود. پس آنها را رها ساز و شاد باش؛ و درود بر او باد که فرمود: کسانی که سبک بارند نجات می‌یابند و کسانی که بار سنگین دارند هلاک می‌شوند. دشواری‌های مرگ را بر نَفسِ خویش سبک گردان تا یاد دیدار پروردگار در ذهنت نقش بندد. پس بدان! آنها که از رفتن اکراه دارند و می‌ترسند، پای‌شان در گِلِ فساد مانده است؛ وَاِلّا این همه نشاط و سلامت که در سفر است مگر کم است که اینطور به توقفگاهِ خویش پیله می‌کنی و به فراموشی می‌سپاری این نکته را که همه چیز از اوست، و همه‌چیز، لاجرم به او باز می‌گردد؟

-بانو! ویرانه‌یی‌ست این جهان. عمر کفاف نمیدهد که آباد کنیم، غیرت رخصت نمی‌دهد که رها کنیم.

- از اینکه ارشادم می‌کنی، سپاس می‌گزارم پدر؛ اما رخصت بده نکته‌ای را هم شاگرد به استاد بیاموزد: سحر که به نماز ایستاده بودی، صدایت را هیچ نشنیدم. نمازت را با صدای بلند بخوان پدر؛ آن‌قدر بلند که مُجاز است و مقبول _ با خلوص اما بلند و خوش‌آهنگ و دلنشین، تا همسایگان صدایت را بشنوند. اعتقاد جهان را آباد خواهد کرد، و صدای رسای مردِ معتقد، صدای اعتقاد است نه عربده‌‌ی ریا؛ و اگر حق بود که جملگی عبادات در خلوت و خاموشی انجام گیرد و به زمزمه یا در دل، اذان را بر بلندای مناره‌ها نمی‌گفتند _ با صوتِ بلندِ دلنشینِ پرطنین، و اعتبارِ نمازِ جمعه‌ی جماعت را مولای متقیانِ جهان صدبار بیش از نمازِ در خلوت نمی‌دانست، و خداوند، مقرّر نمی‌داشت که جملگیِ مسلمانان که حج برایشان واجب است، در یک روز، گِردِ هم آیند و به فریادی جهان‌لرزان، از گناه و جرم و کفر، برائت بطلبند.

اگر به وجود خداوند تبارک معتقد باشیم، همین اعتقاد به همه ی نیازهای ما جواب میدهد؛ و اگر زبانم لال، معتقد نباشیم، هیچ پرسشی و پاسخی گره از کار فرو بسته ی ما نخواهد گشود و هیچ پاسخ دهنده ای هم.

مسائلی است که تو نوع ساده شان را میخواهی، و هر چیز پیچیده، وقی ساده شود. به همان نسبت هم عمق و عظمت و قدرت خود را از دست میدهد تو کوه را اگر بتراشی و به اندازه ی یک مو کنی این مو گرچه ماده اش هنوز همان کوه است اما دیگر جز ذره یی تغییر شکل یافته از آن کوه نیست.

مشقّت را به خاطر خدا تحمل کنید؛ اما تسلیم مشقّت نشوید. تحمل اندوه به معنای اندوه پرستی نیست. تحمل درد، غیر از قبولِ درد است. مشقت، آزمایشی‌ست از سوی حق، و راهی‌ست میان‌بر به جانبِ آرامش و شادمانی.