رمان درست از وسط ماجرا و بی هیچ مقدمه چینی‌ای شروع می‌شود. این باعث می‌شود مخاطب به سرعت داخل فضای رمان پرت شود و همراه نویسنده راه بیفتد. داستان ماجرای عجیبی ندارد. انسانی به دنیا می‌آید و بزرگ می‌شود و می‌میرد. مسئله دقیقا در چگونگی زیستن او و ارتباطاتش است. میلان کوندار با دقت و جزئینگرانه و روان‌شناسانه این موضوع را تبیین کرده. رمان به هیچ وجه ملال‌آور نیست. پر از حرف‌های مهم و تاثیرگذار و فارغ از هر ایدئولوژی نگاهی عمیق به انسان دارد. علاوه بر این بستر رمان در کشور چک ور در بحبوحه پیروز کمونیست‌ها رخ می‌دهد. از این مجرا کوندرا نگاهی هم به بحث انقلاب و رابطه آن با هنر به خصوص شعر دارد. رمان بسیار خواندنی و مهمی است. حتما آن را بخوانید. پایان‌بندی عالی است چون تمام شخصیت‌ها به هم گره می‌خورند.
          

            اگر دنبال رمان‌هایی با رنگ و بوی فلسفی هستید که به مضامین عشق و مرگ و روابط میان انسان‌ها بپردازد، کارهای کوندرا را از دست ندهید. میلان کوندرا در دهه‌ی هفتاد در ایران مشهور شد و هنوز خیلی از کارهایش مثل بار هستی (نشر قطره)، جاودانگی (نشر علم)، زندگی جای دیگری است (نشر نو) در ایران پرطرفدارند. کوندرا با چنان ظرافت و نکته‌سنجی عمیقی در مضامین رمان‌ها و داستان‌هایش کندوکاو می‌کند که گاهی منتقدان وسوسه می‌شوند کارهای او را فلسفی بنامند.


ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال 1395.
          

            میلان کوندرا یکی از نویسنده های مورد علاقه ی من هست. تقریبا تمام کاری ها این نویسنده رو خوندم و از بیشترشون هم لذت بردم. با این حال  باید اعتراف کنم که این کتاب رو فقط به زور خوندم که تمومش کرده باشم 

معمولا کتاب ها برای من جنبه ی های چند بعدی دارند. هر چی تعداد این بعد ها بیشتر باشه، لذت بردن من از اون کتاب هم به مراتب بیشتر میشه. کتاب "زندگی جای دیگریست" برای من جنبه ی یک کتاب دو بعدی رو داشت که فقط می شد از روبه رو بهش خیره بشی و هیچ راهی برای نفوذ به عمق کتاب وجود نداشت. به همین خاطر نتونستم اون اندازه ای که انتظارشو داشتم با داستان کتاب و شخصیت هاش ارتباط برقرار کنم و ازش لذت ببرم  

بگذریم که ترجمه هم پر از سانسور و حذفیات بود
          

            این #کتاب متحیرم کرده است و تا تحیرم فروکش نکرده است باید از آن بنویسم. چون نوشتن از کتابی که خیلی خوب است، دشوار است و تنها زمانی می‌شود از آن نوشت که هنوز درونش باشی.
این اولین تجربه‌ی من از کوندراخوانی بود و به‌نظر کتاب مناسبی از او را در زمانی مناسب خواندم. کتابی که در خودش همه چیز داشت و با زبانی طعنه‌آمیز هرچیز مقدسی را مورد حمله قرار داده بود. حمله‌ای آرام و غزل‌گونه که خواننده با آن همراه می‌شود و از آن دفاع می‌کند. #کوندرا سعی کرده است که در این کتاب مضامین #فلسفی، #سیاسی و #روان‌شناسی را جای بدهد و تسلط او بر تمام این مضامین خواننده را دچار شک می‌کند که آیا کوندرا #سیاستمدار بوده یا #فیلسوف و یا #روان‌شناس؟ که باید گفت همه‌ی این‌ها به‌علاوه‌ی #شاعر ! اما بُعد روان‌شناسی این کتاب برای من پررنگ‌تر از تمام ابعاد آن بود. مادری که به‌دلیل کمبود یا فقدان محبت در کودکی، در بزرگسالی خود را در چاهی می‌اندازد که به گمانش می‌تواند از آن چاه #عشق بنوشد اما آن چاه او را هرروز تشنه‌تر می‌کند و درنهایت فرزندی روی دستش می‌گذارد. مادر تمام عشق داشته و نداشته‌ی خود را به سمت پسرش می‌ریزد و گمان می‌کند مادرانگی می‌کند. اما واقعیت این است که او پدرانگی، مادرانگی، همسرانگی و حتی دوستی‌های گمشده‌ی خود را در پسرش جست‌وجو و از او طلب می‌کند. به هرشکلی. با هرترفندی.
شخصیت‌های 《زندگی جای دیگری است》 در پی #آزادی هستند اما تمامشان در بند یکدیگرند و زندانی هم.
#میلان_کوندرا بی‌رحمانه و رُک آن قسمتی از مادربودن را به تصویر می‌کشد که فاقد ارزش‌هایی است که تاکنون دیده یا شنیده‌ایم. او شخصیت «یارومیل» را بهانه می‌کند تا به خواننده زخم‌ها و خلاءهای عمیقی را نشان دهد که مقصری ندارند و دارند.
نکته‌ی چشم‌گیر دیگری که این رمان دارد، برجسته‌سازی ویژگی‌های تنانه است. «بدن» در این رمان به اندازه‌ی «روان» موثر است. فرار کردن مادر از بدن خودش و پس زدن خودش از بدنش شروع می‌شود. کوندرا زیرکانه رابطه‌ی تن و روان را به‌هم پیچانده است و در قسمت‌هایی خواننده خودش را می‌خواند. خودی که یک عمر زیربار روان، بدنش را نادیده انگاشته یا با تنش قهر کرده است. و درست است آقای کوندرا: «وقتی زنی به‌طور کامل با بدنش زندگی نکند، آن بدن برایش به‌صورت دشمن درمی‌آید.»
کوندرا به‌سادگی تمام پیچیدگی‌های روانی انسان را نشان می‌دهد. آن چنان حرفه‌ای و دقیق که نوشتن و گفتن از این کتاب خام و ناقص است.
          

            به نظرم کوندرا در این کتاب سراغ مقدسات زمانه‌‌اش می‌رود. و محترمانه و باحوصله آن‌ها را از عرش عزت و احترام خود پایین می‌کشد. چرا که، «انسان» را از هر اعتباری که نقش‌ها و ساختارها به او می‌دهند، فراتر می‌داند. 

در پس هر «مادر»، «عاشق»، «شاعر» و «انقلابی» یک انسان نشسته، و هیچ‌کدام از این برچسب‌ها او را از محکومیت به زیستن در یک تن خاکی تبرئه نمی‌کنند.

این کتاب سومین کتابی‌ست که با عطیه خواندم. اما مانند قبلی‌ها نبود، و باعث گفت‌و‌گوهای عمیق‌تری میان‌مان شد.
          

            من جمله ها و تکه هایی از کتاب های میلان کوندرا رو جاهای متفاوتی خونده بودم و این جملات به شدت مشتاقم می کرد که کتاب هاش رو بخونم اما خب مواجهم با این کتاب کاملا متفاوت از اون چیزی بود که فکر میکردم؛ به نظرم این کتاب موضوعاتی که دست روشون گذاشته بود هرکدومشون به تنهایی پتانسیل این رو داشتن که جداگانه خودشون موضوع یک کتاب باشن؛موضوعاتی مثل عشق، رابطه مادر و فرزند،شعر و...
که خب کوندرا توی این کتاب سعی کرده به همشون بپردازه که به نظر من موفق عمل نکرده و خب زمانی که میخونیشون یه جاهایی توی کتاب گم میشی و یه جاهایی هم موضوعات همینطور نصفه رها شدن.
نتیجتا من این کتاب رو برای خوندن پیشنهاد نمیدم.
          

            میلان کوندرا برای من بی‌نهایت عزیز است. از ۱۶ سالگی که با «آهستگی» عاشقش شدم ۱۷ سال می‌گذرد و من همچنان بارها و بارها به آثارش برمی‌گردم و دوباره و سه‌باره و چندباره می‌خوانم‌شان. این بار برای «رویش» دوباره به سراغ این اثر رفتم. چقدر بامزه است گاهی این دوباره‌خوانی‌ها و دیدن جملات و عبارت‌هایی که در ابتدای دهۀ ۲۰ سالگی برایت جالب بوده‌اند و دیگر شاید نباشند؛ جملاتی که حالا برایت معنادارند و آن موقع سرسری از رویشان گذشته بودی. و این جادوی کوندراست که هر بار خواندنش باز چیز تازه‌ای در چنته دارد.

اعتراف می‌کنم اگر حسم بعد از اولین خوانشش درست به‌خاطرم باقی مانده باشد، این بار خیلی خیلی خیلی بیشتر این کتاب را دوست داشتم و حتی احساس می‌کنم دفعۀ قبل به‌خاطر تجربۀ زیستۀ لاغر و ناچیزم چیز زیادی هم ازش سردرنیاورده بودم. چقدر در آن روزها شبیه یارومیل بودم؛ شاعرک لاغر و ناچیزی که فکر می‌کرد لابد چه افکار و احساسات ژرفی هم دارد.

این کتاب خیلی مهم است و نمی‌دانم در میان آثار کوندرا چرا زیاد انگار بهش توجهی نشده است. به‌ویژه فکر می‌کنم خواندنش برای والدین و حتی معلم‌‌ها می‌تواند خیلی روشنگر و راه‌گشا باشد. تمام چیزی را که فروید و ملانی کلاین و امثالهم سعی می‌کنند با زبان تئوری به ما بفهماند، کوندرا در روایتی آیرونیک، جالب، غبارآلود، تلخ و گاهی آزاردهنده، اما به‌طرز شگفتی اعتیادآورگنجانده است. تجربۀ یارومیل، آلتراگویش زاویه، ماگدا و رابطۀ مادر-فرزندی غریب یارومیل و مادرش و حتی غیاب پدر که حتی در غیاب انگار خود یک کاراکتر است، همه و همه روایتی را ساخته‌اند که خواندنش خیلی سخت است و آدم را تا مغز استخوان اذیت می‌کند، اما جوری است که نمی‌شود کتاب را هم زمین بگذاری. مثل زل زدن در حقیقت عریان است. عریانی زشتش می‌کند، اما نمی‌توانی هم از آن روی گردانی. همیشه گفته‌ام کوندرا انسان را عریان می‌کند، پوستش را می‌کند و ما را با زشتی حیرت‌آورش بدون رودربایستی مواجه می‌کند. من به این مواجهه با عریانی معتادم. متأسفانه.
          

            کتاب فوق‌العاده‌ای بود، خیلی زیبا بود و بیخیال این شدم که جمله‌های قشنگشو بنویسم. یارومیل در سایه نقاش، یارومیل زیر سایه مامان، یارومیل و زاویه، اینکه یارومیل کجاها تحت تاثیر کدوم شخصیت‌ها بود، باعث شد که خودم به زندگی خودم نگاه کنم و درمورد ادمای مختلف زندگیم فکر کنم. توصیفات اول کتاب درمورد عشق مامان به فرزندش، محافظه‌کاریاش در اواسط کتاب، حسادتاش و پنهان کردن ضعف‌هاش پشت این نقش خیلی قوی بود. درمورد یارومیل هم همین قضیه صدق میکنه، مخصوصا در بخشی از کتاب کوندرا اینو با طنزی مطرح میکنه.
بخشی از داستان هست که یارومیل به خاطر دغدغه‌ی خیلی بامزه‌ی زیر شلواریش نمیتونه با زن مورد پسندش باشه، و اونجا دوست دخترشو بهونه میکنه و از یگانگی و منحصر به فرد بودن عشق حرف میزنه، و حرفاش پیرمرد شاعرو تحت تاثیر قرار میده!
و جدای این ارتباط بین یارومیل‌ و زن‌ها و مادرش، لحن و دید شاعرانه نسبت به مرگ، فوق‌العاده قابل ستایش بود. مرگ، که برای یارومیل واقعیت نبود، رویا بود. بی‌نهایت بود. با شکوه بود. همانطور که «حضور دختری جوان، پیش پا افتاده بود اما غیبت مسلمش بی‌نهایت باشکوه؛»
          

            این کتاب اولین مواجهه من با کوندرا بود. داستانی حول محور شخصیتی به نام یارومیل و مادرش که روابط این دو با دنیا و آدمهای پیرامون را به تصویر می‌کشد.
به نظرم این کتاب درباره خودخواهی ما آدمهاست. اینکه همه چیز را برای خودمان و منافع خودمان می‌خواهیم. مادر یارومیل پسرش را تنها برای خود می‌خواهد و همه کار می‌کند تا او را از دست ندهد. از طرفی یارومیل هم با آن غرور مزخرفش همه چیز را تنها برای خود می‌خواهد و حتی وقتی پای عشقش هم وسط می‌آید اول منافع خود را در نظر می‌گیرد و به خاطر آن از معشوقه اش دست می‌کشد و او را گرفتار می‌کند.
کوندرا به زیبایی لایه های شخصیتی آدمها را کنار میزند و آنها را با خود واقعی شان مواجه می‌کند.
          

            عنوان کتاب ترغیبم کرد تا بخوانمش اما دلچسب نبود و به سختی تمامش کردم و با تصورات من فاصله داشت. جمله‌بندی‌ها بسیار هنرمندانه و پیچ‌ و تاب خورده‌اند و همین سردرگمت می‌کند. می‌خواهند در مسیر انسانیت حرکت کنند اما بیشتر نکوهشی هستند در مقابل یک ایدئولوژی خاص. جایی از فصل پنجم از یک مرد چهل ساله سخن به میان می‌آید که تنها زندگی می‌کند و تعدد رابطه خصلت اوست و این فرد می‌شود نماد کسی که می‌خواهد امنیت و آزادی به دختری تنها هدیه کند. نویسنده تلاش می‌کند به شعرا‌ تشر بزند که خودشان را درگیر ایدئولوژی نکنند چرا که انتهای این مسیر مرگ در انتظارشان است و آزادی وظیفه‌ی شاعر است غافل از آنکه آزادی هم مثل شعر و هنر و حتی زندگی به خودیِ خود فاقد معنی‌اند و همگی فقط یک ابزارند. نگاه‌ها و تفاسیر و به قولی ایدئولوژی‌ها هستند که به این‌ها معنی می‌دهند. این سبک و نگاه کمی فانتری به نظر می‌رسد.