كتاب «مسجد رهبر» تاریخ شفاهی مسجد كرامت مشهد است كه رهبر انقلاب، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پیش از انقلاب اسلامی امام جماعتش بوده‌اند.

مسجد كرامت در تاریخ انقلاب اسلامی و به‌طور خاص دوران معاصر شهر مشهد دارای جایگاه و نقش ممتازی است و خصوصاً سابقه این مسجد بعد از آن‌که مسؤولیت رهبری انقلاب بر دوش آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفت اهمیت بیشتری یافت، زیرا بیشترین سهم را در پیشینه فعالیت‌های اجتماعی ایشان داشته و زمینه بروز عمومی شخصیت انقلابی ایشان بوده و از همین روی تدوین كتابی درباره تاریخ شفاهی این مسجد ضرورت و اهمیت پیدا می‌کند.

این كتاب حاصل كاری جمعی است كه بیش از ده سال به طول انجامیده و در نهایت وسواس و دقت صورت گرفته و سرشار از نكات خواندنی و محتوای قابل‌استفاده است. پیشگفتار كتاب -كه خود به‌تنهایی خواندنی و مفید تواند بود- مروری بسیار گذرا و مختصر بر نقش‌آفرینی و كاركرد مسجد دارد و به‌خوبی از برخی تجربه‌های تاریخی مساجد سخن می‌گوید.

مقدمه نیز با ظرافت و حوصله به شرح اجمالی مسیر پژوهش و جزئیات كار پرداخته و مخصوصاً دو نكته را نشان می‌دهد؛ اولاً دست‌اندركاران این كتاب خود مراقب بوده‌اند كه جایگاه فعلی رهبر انقلاب بر روایت‌ها اثر نگذارد و دچار اغراق و تعارف نشوند و ثانیاً بقیه ابعاد این مسجد تحت تأثیر غلبه نقش امام جماعت مسجد در آن دوره مشخص قرار نگیرد. درعین‌حال کاملاً مشخص است كه تجربه مشهور و ماندگار مسجد كرامت مشهد کاملاً به همان تاریخی كه امام جماعتش شخص «سیدعلی خامنه‌ای» بوده بستگی دارد و نمی‌توان به‌سادگی از كنار این مرحله گذشت و آن را ساده انگاشت.

فصول مختلف كتاب كه با هنرمندی تفكیك شده‌اند، نخست به پیشینه تاریخی مسجد از جلسه دعای ندبه و كانون و انجمن تا شکل‌گیری و راه‌اندازی مسجد می‌پردازد و سپس به فعالیت‌های متنوع مسجد خصوصاً جلسه قرآن می‌رسد و در هر بخش به‌تفصیل جزییات مفیدی بیان می‌شود. شاید یكی از خصوصیات مهم این كتاب آن باشد كه رویكرد «مدرسه‌ای» انقلاب اسلامی را مستند و ثبت كرده و برای آیندگان به یادگار گذاشته است.

انقلاب اسلامی -برخلاف نمونه‌های مشابه خود- نه حاصل یك كودتای نظامی و نه دستاورد مبارزه یك حزب سیاسی بود، بلكه رهبران انقلاب، همه، روحانیون و عالمان و فرزانگانی بودند كه از مدرسه و مسجد برخاسته بودند و تمام اتكایشان بر مردمی بود كه در فضای انتقال معارف به آنان پیوند می‌خوردند. از امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای كه رهبران انقلاب بوده‌اند تا مرحوم دكتر شریعتی و استاد شهید مطهری كه معلمان انقلاب خوانده می‌شدند، همه با مردم رابطه استاد و شاگردی داشته‌اند.

آیت‌الله خامنه‌ای در همان دوره امامت مسجد كرامت، به گواهی اسناد و جزوه‌ها و اعلامیه‌ها و حتى تعبیر ثبت‌شده بر جلد کتاب‌های منتشرشده ایشان به‌عنوان «استاد سیدعلی خامنه‌ای» شناخته می‌شد. این را همه ما امروز می‌دانیم، اما باید این شواهد تاریخی به شكل حرفه‌ای و علمی و تخصصی ثبت شود تا نسل‌های آینده نیز بدانند و دریابند كه مردمی بودنِ عناصر متن اصلی و مدرسه‌ای بودنِ رهبران این انقلاب، مهم‌ترین افتخار و سربلندی‌اش هستند و این انقلاب -با هر قضاوتی كه درباره کارنامه‌اش و شرایط امروزش داشته باشیم- هرگز کوچک‌ترین لكه ننگی از وابستگی سیاسی به اجانب یا ارتباط نظامی با كودتاگران نداشته است.

كتاب «مسجد رهبر» از سویی می‌تواند برای فعالان مسجدی، طلاب و روحانیون و دل‌بستگان به انقلاب و رهبری بسیار خواندنی و جذاب باشد و از سوی دیگر حتماً برای تاریخ‌پژوهان و علاقه‌مندان مطالعات فرهنگی مفید و مرجع خواهد بود.

كار عالمانه و حرفه‌ای واحد تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، هم الگویی برای كارهای ضروری مشابه عرضه كرده و هم سندی ماندگار برای مطالعات اجتماعی و فرهنگی آینده به‌جای گذاشته است.


(منتشر شده در سایت الف کتاب: https://www.alef.ir/news/3990905083.html)
          

            تاریخ شفاهی از مسجدی بسیار اثرگذار در مشهد که نوجوانان و جوانان و بزرگسالان متعددی از طیف های مختلف در دوران قبل، حین و بعد از انقلاب در آن رفت و آمد داشتند. البته اصل روایت کتاب در مورد شکل گیری این مسجد و مسائل پیرامون آن و نقش مهم آیت الله خامنه ای در راه اندازیش است. ایشان که اولین امام جماعت این مسجد بودند، با برگزاری برنامه‌های متنوع و جذاب و بروز، زمینه ساز ورود اقشار گوناگون به این مسجد شدند و توانستد افراد زیادی را جذب مطالب نو و مهم مرتبط با قرآن و سیره اهل بیت بخصوص با توجه به مسائل آن روز کنند.
کتاب از حیث الگو برداری بسیار مهم و خوب و اثرگذار است.
          

            کتاب «مسجد رهبر» تاریخ شفاهی مسجد کرامت، از مساجد تأثیرگذار و کانون مبارزان انقلاب در شهر مشهد است. مسجد رهبر، گزارشی است از شکل‌گیری و فعالیت‌های مسجد کرامت مشهد، در نزدیکی حرم مطهر امام رضا(ع). این مسجد را که بعدها امام جماعتش، رهبر انقلاب اسلامی شد، می‌توان از جهات گوناگون نمونه‌ای ممتاز از الگوی فعالیت مسجدی در منظومه معرفتی آرمانی اسلام ناب معرفی کرد. «مسجد رهبر» از یک‌سو این الگو را توضیح می‌دهد و از دیگر سو، مسیر رشد مشهد انقلابی را از چند دهه پیش از انقلاب اسلامی روشن می‌کند؛ مسیری که در آن، برخی دشواری‌ها و پیچیدگی‌های آمیختن سنت و روشن‌فکری، توده و نخبگان، دینداری و مبارزه آشکار شده است.
          

            کتاب از چند جهت مهم و خواندنی‌ست‌.
ایده‌ی‌ شریفی پشت کتاب است؛ تاریخ شفاهی مساجد تاثیرگذار در انقلاب‌. صرف همین ایده کافی است که سراغش برویم‌. مساجد به عنوان قلب تپنده‌ی‌ هر محله، در دوران انقلاب چه می‌کردند؟ چرا مساجد آن دوران مملو از جوانان می‌شد و هزار سوال دیگر که باید دنبالش رفت.
وجه دیگری که این اثر را به شدت خواندنی می‌کند، بررسی شیوه‌ی مدیریت و فعالیت‌های پیشنماز جوان مسجد، یعنی آیت الله خامنه‌ای است‌.
          

            بواسطه فراغتی که حاصل شده، مجددا دز کتابخوانی ام بالا رفته... 
مسجد رهبر، تاریخ شفاهی مسجد کرامت مشهد است. کتابی که زعم بنده باید توسط همه ائمه جماعات، اعضای هیئت امناء، فرماندهان پایگاه ها و مسئولان کانون های فرهنگی و هنری مطالعه و مرور شود. از بند بند این کتاب می شود پی برد، آقا وقتی به کسوت امام جماعت مردم در مشهد مقدس منصوب می شوند - فرقی ندارد، چه در مسجد امام حسن خیابان دانش یا در مسجد کرامت بالا خیابان- مسجد را مرکز عالم می دانند و با دل و جان، به بهترین نحو و با کمترین حاشیه، مسجد را اداره می کنند. مسجد رهبر حکایت آدم ها  خیرین و متمولینی است که با تمام امکانات پای کار مسجد ایستاده اند. از حاجی کرامت که خانه مسکونی خود را وقف مسجد مسجد می کند تا عبدالرضا غنیان که پیگیری امور مهم مسجد را عهده دار است.
بعد از مطالعه این کتاب می توان پی برد تاکید آقا بر اداره مسجد توسط مردم به جای تاسیس سازمان و اداره برای امور مساجد از تجربه موفق ایشان در مسجد کرامت و مسجد امام حسن (ع) نشات می گیرد. آقا از یک راه رفته با مسئولان و متولیان امروز امر مسجد حرف می زند. الگوی موفق برگزاری جلسات قرآن که امروز در قالب توصیه های مکرر از سوی ایشان مطرح می شود از خاطرات خوب و اثرات مثبت جلسات قرآن مسجد کرامت است و سرمنشاء ایده هر مسجد پایگاه قرآن.
صد حیف که متولیان امر مسجد از الگوگیری از چنین آثاری غافل شده اند و هرکس به ظن و زعم خود مشغول نوشتن شیوه نامه و دستورالعمل برای این قبیل مسائل هستند. 
          

            روایتی است از تلاش چند مسلمان واقعی، برای بیدار کردن جامعه‌ی خودشان. این تلاش با تشکیل جمعی کوچک و دعاخوانی هفتگی و مستمر، شروع می‌شود؛ با استقرار در بنا(مسجد)ی کرامت، و سخنرانی‌های پرشور و شعور و انسان‌سازِ پیش‌نماز جوانش، استحکام می‌یابد، و با حضور موثر در جریان انقلاب اسلامی، به ثمر می‌رسد. 

ویژگی مهم این روایت، نشان دادنِ ویژگی‌های مسجدِ جریان‌ساز، پیش‌نماز و امام جماعت حقیقی، و مامومین و مسلمانانی‌ست که به دنبال پیاده‌سازی اسلام ناب اند، در هر زمینه‌ای؛ از تاسیس مدرسه و مسجد... تا ساخت درمانگاه و خیریه، و کمک به مردم محروم و آسیب دیده از سیل و زلزله، با عنوان "روحانیت در خدمت انسان". 

کسانی هستند، که وصفشان هم خون گرم در رگ انسان می‌دواند... 

خوب است این روایتگری‌ها ادامه‌دار باشد.