گنج های کلات، دهمین کتاب از مجموعه سرگذشت استعمار، به نقش استعمارگران در دوران نادر شاه و کریم خان و بازماندگانش در کشور ایران می پردازه. معمولا ما نگاه مثبتی کریم خان و حتی نادرشاه داریم، در این کتاب با جنبه های عجیبی از اون ها روبرو می شیم، کشورگشایی ها نادرشاه رو می بینم و ماجرای میرمهنا رو هم می خونیم. من همیشه فکر می کردم میرمهنا یک قهرمان ملی هست، جالبه که خوندم راهزنی بوده که جلوی استعمارگرهل می ایسته و جالبتر اینه کریم خان با میرمهنا می جنگه! 
 در این دوره پای روس ها هم به کشور باز می شه و تاثیر اون ها رو هم در تاریخ کشورمون می بینم. در این دوره پر آشوب که هر گوشه کشور، مثل گوشت قربانی در دست کسی هست، اوضاع حتی برای استعمارگرها هم ناامن می شه و بهم می ریزه، هرچند باز هم از وضعیت بهره برداری خودشون رو می کنند. کتاب به نسبت سایر کتب قبلی، کم حجم تر و پر شتاب تره، شاید دلیلش همون هرج و مرج داخلی و نبود تاریخ مستند باشه.
          

            در ادامه مجموعه کتابهای سرگذشت استعمار بعد از خواندن چگونگی پیدایش استعمار در آمریکا و آفریقا و هند در جلد قبلی به ایران رسیدیم. با اینکه مردم کشور ایران هم از استعمارگران اروپایی رنجهای زیادی متحمل شدند که غالبا به دلیل بعضی پادشاهان ضعیف بوده یا پادشاهان قوی که در پی کسب امتیاز از غربیان بودند اما چیزی که برای من جالب بود این نکته بود که تا اینجا ایران هرگز مستعمره انگلیس و فرانسه و هلند و اسپانیا و سایر کشورهای غربی نبوده گرچه سعی در کسب امتیازات بودند اما نتوانستند بلاهایی که سر سرخپوستان آمریکایی یا مردم آفریقا یا حتی هند آوردند سر ایران هم بیاورند نه اینکه نخواهند بلکه نتوانستند ...
از دیگر مواردی که برایم قابل توجه بود فرهنگ و مذهب حاکم بر کشورهای شرقی است که اینقدر پررنگ در آمریکا و آفریقا نبود شاید هم تاریخ نویسان غربی اجازه نداده اند روایت آنها درست به دست ما برسد.... 
          

            با اینکه کتاب های مجموعه سرگذشت استعمار به هم وابسته نیستن ولی اگه جلد قبلی رو خونده باشید این کتاب براتون جذابتر میشه. جلد قبل درباره پادشاهای صفوی و مملکت داری اونا بود و این جلد از افول صفوی ها شروع میشه و میره سراغ افغان ها و نادرشاه اینا و در نهایت قاجار. اگه یادتون باشه تو جلد قبل نبودن نیروی دریایی پاشنه آشیل سپاه ایرانی ها بود و تو این جلد چطور گذر کردن از این بحران رو میخونیم. رد پای روسیه و انگلیس تو ایران و امتیاز گرفتن هاشون و تعهد دادن هاشون هم خالی از لطف نیست. تعهداتی که به راحتی زیرش میزدن و آدمو قشنگ یاد شعار معروف نه شرقی نه غربی مینداختن. بیشتر اسامی و وقایعی که تو این جلد درباره شون صحبت شده به لطف کتاب تاریخ دبیرستان به گوشمون آشنا هستن و به همین دلیل خیلی راحت تر و روان تر با ماجرای کتاب همراه میشیم.
          

            مرور کتاب گنج های کلات (جلد ۱۰ سرگذشت استعمار)

این جلد در ادامه‌ی جلد قبلی که تاریخ استعمار ایران از زمان صفویه را بیان می‌کرد، به تاریخ افشاریه و زندیه می پردازد.
 کتاب ریز به ریز، داستانهای به قدرت رسیدن نادر قلی بیگ، رئیس ایل افشار (خراسان شمالی)، را می‌گوید و با بیان جذاب و ذکر اتفاقات جالب ما را با خود پیش می‌برد. در همین حین برخوردهای نادرشاه را با کشورهای اروپایی به تصویر می‌کشد.
 سپس به تاریخ زندیه می‌پردازد و در این میان خرده داستان‌های تاریخی مثل سرگذشت میرمهنا دوغابی را هم بیان می‌کند. البته نوع روایت آقای میرکیایی با روایت نادر ابراهیمی (در برجاده های آبی سرخ) کمی متفاوت است و الفاظی که برای توصیف میرمهنا به کار برده است، بیشتر شبیه نوشته‌های موجود در اسناد اروپایی‌هاست. (الفاظی مثل دزد و راهزن و ...) در نهایت کتاب با اتمام سلسله زندیه پایان می پذیرد.

 هرچند جناب میرکیایی در پاسخ به ابهام ما درباره روایت‌شان از میرمهنا گفتند که 《نباید قهرمان‌سازی کرد》 ولی ما همچنان دوست داریم با علت‌های این مدل روایتگری و اسناد ایشان درباره میرمهنا بیشتر آشنا شویم.
 علاوه بر این، روایت ایشان درباره رابطه کریم خان و آقا محمد خان قاجار با روایت نادر ابراهیمی بسیار متفاوت بود و نظر آقای میرکیایی بیشتر شبیه چیزهایی است که در کتاب‌های تاریخ خوانده بودیم. (اینکه کریم خان برای جلوگیری از شورش ایل قاجار، آقا محمد خان را در شیراز نگه داشته بود.) 

در مجموع دیداری با آقای میرکیایی و پرسیدن سوال‌هایی درباره‌ی برخی روایت‌هایشان، بسیار به فهم این مجموعه کمک خواهد کرد.
          

            دوران نادرشاه افشار و خاندان زند،انگلیسی ها با کار شکنی مانع ساخت کشتی در دوران نادر و شکل گیری نیروی دریایی در جنوب شدند و روسها مانع این کار در شمال کشور شدند.نادر سرزمین های تصرف شده ایران توسط عثمانی و روس ها را پس می گیرد.میر مهنا در این کتاب راهزن معرفی شده که جزیره خارک را از هلندی ها پس می گیرد و کریم خان زند ابتدا از فرانسوی ها و سپس از انگلیسی ها کمک می خواهد برای سرکوب میرمهنا و باعث سلطه بیشتر انگلیس هامی شود.

پ.ن:در کتاب بر جاده آبی سرخ نادر ابراهیمی میرمهنا که شخصیت اصلی داستان است یک قهرمان ملی توصیف شده که برای بیرون کردن  کشورهای استعماری از جنوب ایران مبارزه می کند..