انقلاب سال 1357 ایران و فروپاشی نظام شاهنشاهی نقطه‌ی عطف تاریخ صد و چند ساله‌ی معاصر است. از مهم‌ترین رمان‌هایی که با نظر به این واقعه نوشته شد «رازهای سرزمین من» از رضا براهنی است. رمان در اهر از سال 1332 و با کودتای 28 مرداد شروع می‌شود، اما محور اصلی رمان رویداد انقلاب 1357 است. طرح رمان بر جست‌وجوی حسین میرزا برای کشف یک راز بنا شده و در هشت کتاب و قول راویان مختلف بسط پیدا کرده است. با کنار هم قرار گرفتن همین قول‌های مختلف، بازه‌ی زمانی سال‌های 32 تا 58 شکل می‌گیرد. براهنی با دستمایه قرار دادن روابط حاکم بر یک خانواده در طول این سال‌ها به کند و کاو در ساختارهای اجتماعی و سیاسی پرداخته و «به یاری افسانه، نوری فانتاستیک بر تاریخ افکنده تا جلوه‌های پوشیده‌ی آن را آشکار سازد» (میرعابدینی، ج سوم، ص 933).

*میرعابدینی، حسن، صد سال داستان‌نویسی ایران، ج سوم، تهران، چشمه، چ اول: 1377.


به قلم رافعه رستمی، ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی سیزدهم، سال 1395.
        

          لذت بردم.این صادقانه ترین و بهترین حرفی است که میتونم از تجربه خوندن این کتاب بگم.رضا براهنی طی بازه زمانی سال 32 تا چند ماه بعد از انقلاب 57 داستانی جذاب و پر کشش با شبکه ای از شخصیتهای مختلف و راویان گوناگون رو خلق کرده که من خواننده ی اثر از هوش بالای نویسنده شگفت زده شدم.متاسفانه سواد نقد ادبی ندارم و صرفا برای معرفی این اثر سترگ و ارزشمند موضوعاتی که به نظرم جالب اومد رو به اشتراک میذارم:
1-تحقیر:حس تحقیر شدن از بدترین احساساتی است که به یک انسان،جامعه و سیستم میتونه دست بده.در داستان شاهد حضور تحقیرآمیز مستشاران آمریکایی در ارتش ایران هستیم،براهنی به خوبی توانسته در عین نوشتن اثری ضد آمریکایی،حس تحقیر شدن عزت نفس نظامیان ایرانی رو به تصویر بکشه.حس تحقیرآمیزی که منجر به اتفاق مهمی در داستان میشه.
2-خلاصه داستان:حسین تنظیفی مترجم یکی از همین مستشاران آمریکایی است،حسین  شاهد قتل و ترور مستشار آمریکایی بوده و به حبس ابد محکوم میشود در ماه های منتهی به انقلاب بعد از تحمل هجده سال زندان آزاد میشود.پس از آزادی به دنبال پیدا کردن تهمینه ناصری میفتد.و اتفاقاتی که در این مسیر رخ میده.
3-انقلاب:بخش قابل توجهی از داستان که راوی آن حسین تنظیفی است مصادف با ایام منتهی به انقلاب پنجاه و هفت و اتفاقات مهمی مثل فرار شاه و پیروزی انقلابه.همپوشانی اتفاقات انقلاب و ماجرای اصلی قصه،بسیار خوب از آب در آمده و براهنی به خوبی توانسته شور و حال و هوای مردم اون زمان رو به تصویر بکشه.اینقدر خوب که اطنابی که در این بخش بعضا باهاش مواجه میشیم رو میتونیم تحمل کنیم و ما رو از داستان دور نکنه.
4-راویان مختلف:قصه از زبان چند راوی گفته میشه.البته که اکثریت داستان  چیزی حدود هشتصد نهصد صفحه از زبان حسین تنظیفی است اما دیگرانی مثل هوشنگ،تهمینه،ماهی و سایرین قولهایی رو به خودشون اختصاص دادند.گاهی برگه بازجویی،گاهی نامه  و گاهی یادداشتها بخشهای مختلف کتاب رو تشکیل میده و رازها و مجهولات داستان طی همین بخشها برملا و حل میشود.
5-رضا براهنی:مصاحبه ای از براهنی خوندم که گفته من این کتاب رو با درد نوشتم و این دردها همراه من هستند.آقای براهنی!من خواننده اثر این درد شما رو درک و حس کردم چون قدرت قلم و داستان نویسی شما فوق العاده و ستودنی است.روحت شاد.
پ.ن1:براهنی چند وجهی است،براهنی نقاد،شاعر،رمان نویس.به دو بخش اول شناختی ندارم ولی براهنی قصه نویس برای من از قله های قصه نویسی این مرز و بومه که همیشه به دیگران پیشنهادش میدم.
پ.ن2:چه نسبت به انقلاب و چه شخص براهنی موافق یا مخالف باشیم ،انکار عظمت و ارزشمندی این رمان رو کار درستی نمیدونم.
        

          حبس در بند عمومی در برابر یکنواختی سلول انفرادی، بهشت است. سالها قبل در بند عمومی قصر یکی از زندانیان مذهبی به من گفت که امام موسی کاظم، به قولی هفت سال، و به قولی سیزده سال، در يك زندان انفرادی در بند بوده. بهش گفتم: حقش بود امام شود. گفت: چطور؟ گفتم: هفت سال یا سیزده سال در زندان انفرادی بودن، مثل عبور کردن از دوزخ است، پس از آن يك نفر مستحق بهشت است. مستحق امامت است. مستحق این است که رهبر باشد. مستحق این است که بزرگترین شاعر عالم خوانده‌شود. مستحق این است که هر چه می‌گوید به ورق زر، به قلم زر، نوشته شود، واسمش در همه لغت‌نامه ها و دائرۃ‌المعارفها و منابع و مراجع گنجانده شود...
        

          برایم این کتاب بیشتر از این جنبه اهمیت داشت که  «چرا انقلاب کردیم؟» داستان کتاب را نمی‌دانستم و بار اولی که شروع کردم نصفه رهایش کردم. بار دوم اما به زور خواندم و خواندم تا به اصل ماجرا رسیدم. اوایل داستان کمی خسته‌کننده و شاید بی‌ربط برسد اما صبور باشید. به اصل ماجرا هم می‌رسید. ماجرا در اصل روایت پسری است که بزرگ می‌شود و به ماجراهای انقلاب ختم می‌شود. روایت داستان تکان‌ذهنده و قلم نویسده دقیق و درست است. اما با یک چیزی مشکل دارم. نویسنده انگار گاهی شخصیتش را هل می‌دهد تا حرف‌هایش را بزند و بدتر این که نفرت خودش (نویسنده) را با غربی‌ها (امریکایی) اینجا نشان دهد. حالا که چهل سالی از انقلاب می‌گذرد (زمان انتشار داستان را نمی‌دانم) و کتاب را می‌خوانم گاهی نفرت این شخصیت گل درشت است و رفتارها و حرف‌هایش بیشتر شبیه طعنه‌های سیاسی است. یک چیزهایی شبیه این که شاه و آن دوران همگی بد و اَخ بودند.
        

          چه صحنه های قدرتمندی داشت! چه شخصیت های شگفتی را رو کرده بود! چه بهره درستی برده بود از تمثیل و استعاره داستانی! واقعا تجربه خاصی بود خواندن این کتاب. 
این کتاب اگر پیرنگ درستی داشت، یقیناً به مهمترین شاهکار ادبیات داستانی فارسی بدل می شد، اما نبود شبکه علت و معلول در میان حوادث رمان، سطح آن را به شدت تنزل داده است. تقریباً همه اتفاق های اصلی داستان، از سر تصادف رخ می دهد و نویسنده موفق نمی شود بین حوادث ارتباطی برقرار بکند. 
ایده ای در سر نویسنده است که به خاطر آن، سعی می کند همه حوادث را فارغ از بافتار و کارکرد آنها،  در جایگاه های مشخص و در جهت معینی قرار دهد که فرم روایت را نابود کرده است. حوادث اجازه پیدا نمی کنند در مسیر خودشان (و نه لزوما منطبق بر واقعیت های انقلاب 57) رخ بدهند. انگار نویسنده خرکششان می کند تا دانه ای برای نخ تسبیح ایدئولوژیک رمان باشند.  باز در نیمه اول داستان، تا آنجا که به ماجرای اعدام ارتشی های آذربایجان مرتبط است، تا حدودی این تناسبات رعایت شده است، ولی بعد از آن، روند اثر از دست نویسنده در می رود و ایدئولوژیِ (همه چیز زیر سر آمریکاست یا همه آویزونِ آمریکا هستند) سایه سنگینش را بر روند طبیعی حوادث می اندازد و داستان را از مسیر درستش منحرف می کند. 
با همه این ها، بخش مهمی از صحنه های این داستان در هیچ جای دیگری پیدا نمی شوند. وجهه ضداستکباری انقلاب در هیچ کجا مثل این رمان درست تصویر نشده است. شخصیت های پیچیده این داستان، به خصوص زن هایش، در عمق ذهن مخاطب حکم می شود و بنیاد آزادی خواهانه انقلاب مبتنی بر عزت و حمیت انسان ایرانی در این اثر به خوبی خود را به رخ می کشند. 
اگر این شبکه علت و معلولی، می توانست شکل بگیرد