بریده‌های کتاب عمو حسام

بر سردر بازارچهٔ عمر نوشته‌ست اینجا خیری نیست، اگر هست هیاهوست

به تن تبعيد شد روح عدم پيماي من اي عمر! بگو بر شانه بايد برد تا کي بار هستي را؟

عبدالله بن جعفر طیار، شوی زینب کبری (س) نیز دو فرزند خویش ـ «عون» و «محمد» ـ را فرستاد تا به موکب عشق بپیوندند و با آن دو، نامه‌ای که در آن نوشته بود: «شما را به خدا سوگند می‌دهم که از این سفر باز گردی. از آن بیم دارم که در این راه جان دهی و نور زمین خاموش شود. مگر نه این‌که تو سراج مُنیر راه‌یافتگانی؟» ... و خود از عمرو بن سعید بن عاص درخواست کرد تا امان‌نامه‌ای برای حسین بنویسد و او نوشت. راوی: عجبا! امام مأمن کرهٔ ارض است و اگر نباشد، خاكٔ اهل خویش را یک‌سره فرومی‌بلعد، و اینان برای او امان‌نامه می‌فرستند... و مگر جز در پناه حق نیز مأمنی هست؟

بخلاف آنکه انسان بدون عشق و محبت آنان بخواهد این راه دور و دراز را به پای خود و به اتکاء عمل خود طی کند؛ هیهات که به مقصد برسد. هر روز که گامی جلو گذارد شوائب نفس اماره و خواطر شیطانی او را چند گام به عقب می‌برد، و دائماً مانند حمار طاحونه به دور خود می چرخد؛ وكلما ازداد سيرُهُ لا يَزِدْ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعدًا. عاقبة الأمر با تلاش بسیار و زحمت فراوان با دست تھی، غارت زده، سرمایه از دست رفته، با هزاران حسرت و ندامت دنیا را ترک گفته و جان می‌سپارد.

چون چشم خدا می‌بیند، آنچه بر من آمد سهل باشد...

حسین گفت: جامه‌ای برای من بجویید که کسی در آن رغبت نکند که از تنم به‌در کند..

وقتی عباس رفت و کشته شد، لشکری باقی نمانده بود.

اکنون پشت من شکست و چاره‌ام کم شد...

انسان (سوژه) در انقیاد انضباط مدرن مرده است و ظهور این مرگ در نیست‌انگاری قرن بیستم، جنگ‌های جهانی، بی‌معنا شدن زندگی، افول خِرد سیاسی و سیطره‌ی تکنیک فراتر از اراده‌ی انسان به چشم می‌خورد. اما شگفتی اینجاست که فوکو این سخن تاریخ‌ساز خود را به نیچه نسبت می‌دهد.(انسان اختراع جدید است. اختراعی که به پایان خود نزدیک می‌شود.) او می‌گوید نیچه هرچند مرگ خدا را اعلام کرد، در واقع او مرگ انسانی را اعلام کرده که قاتل خداوند است. اشارات نیچه به سوی سوبژکتیویته، به عنوان آلت قتاله‌ی عالم غیب و ساحت ملکوت و قدس است. شاید آن هنگام که نیچه چنین گفته بود، کسی تصور نمی‌کرد در کمتر از هفتاد سال بعد، دو جنگ جهانی بزرگ با ده‌ها میلیون قربانی و ده‌ها میلیون آواره به انسان تحمیل شود.

اگر ما جای خلفای بنی امیه و بنی عباس که خلافت را از اهلش غصب نمودند، بودیم و توانایی داشتیم، رادع و مانعی از نابودی دشمنان خود نداشتیم و شرایط و قدرت و امکاناتی که برای آنها فراهم بود، برای ما فراهم می‌شد، آیا مانند آنها عمل نمی‌کردیم؟! الان چه می‌کنیم؟ آیا حق کشی نمی‌کنیم؟! از خدا می‌خواهیم که مورد چنین امتحانی قرار نگیریم، البته اگر مورد امتحان قرار گرفتیم نیز از خدا می‌خواهیم که ما را حفظ نماید. انسان در مورد امتحان یا مانند سلمان رحمت الله علیه در أعلی علیين قرار می‌گیرد یا مانند یزید و معاویه از هالکین و در اسفل سافلین.

از زمان وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله تا امروز همیشه از حق خودم بازداشته شده‌ام و دیگران را که هرگز هم‌سطح با من نبوده‌اند، بر من مقدم کرده‌اند!

علی دو مشک را پیش پای امام بر زمین نهاد و در زیر نگاه سرشار از تحسین امام، چیزی گفت که جگر مرا کباب کرد آن‌چنان که تمام آب‌های وجودم بخار شد: - پدر جان! این آب برای هر که تشنه است. بخصوص این برادر کوچک و... و اگر چیزی باقی ماند من نیز تشنه‌ام. آرام بگیر لیلا! من خود از تجدید این خاطره آتش گرفته‌ام.

نه عجب اگر در شهرِ کوران خورشید را دشنام دهند و تاریکی را پرستش کنند!

چه بسا گریه بر مصائب اهل بیت، خصوصاً سیدالشهدا علیه‌السلام از قبیل مستحباتی باشد که با فضیلت‌تر از آن وجود نداشته باشد. ... گریه و بکاء بر سیدالشهدا علیه‌السلام بالاتر از نماز شب است. زیرا نماز شب عمل قلبی صِرف نیست، بلکه مانند قلبی است، ولی حزن و اندوه و بکا، عمل قلبی است؛ به حدی که بکا و اشک چشم از علائم قبولی نماز وتر است. - آیت الله بهجت رضوان الله علیه

منظور نگاه آوینی از «نگاه ابژکتیو» این است که دانش خود بنیاد جدید در عین حال که با غروری اغواکننده، انسان را از داشتن توانایی شناخت همه چیز مطمئن می‌کند، در واقع آغاز نامرئی‌شدن حقایق و نابینا شدن انسان است و کوتاه‌شدن دست انسان از حقیقت را در پی دارد. هایدگر از این موقعیت تاریخی که بشر جدید به آن گرفتار آمده به «موجودبینی» و به توجه به فعلیت‌ها در مقابل «وجودبینی» و توجه و امکان‌ها تعبیر می‌کند. از نظر او اندیشیدنی‌ترین چیز خودِ وجود است که به ورطهٔ فراموشی سپرده شده است.

اهل عادت، اهل ذکر و به تبع آن، اهل فکر نخواهند بود. تفکر، نسبت پیداکردن با حقیقت وجود و با سرچشمه‌هاست. کسی که به سردی عادت مبتلا می‌شود از سرچشمه نخواهد نوشید و چیزی از باطن زلال مناسک نصیبش نمی‌شود. انسان باید دور از عادت، مدام در غلیان باشد. در جهان ما که جهان عادت و جهان سردی‌هاست و جهان مناسک منقطع از سرچشمه‌ها و سرآغاز‌هاست و بیگانگی و بی‌خانمانی همه‌گیر شده، چگونه می‌توان به سرآغاز راهی یافت؟ بیگانگی ما با عالم تَشرُّف و انس، به دلیل زندگی ما در عالمِ عادات است و گزاف نیست اگر بگوییم عادت، همراه با نسیان و کفران انس است؛ به تعبیر دیگر، وقتی به انس کافر می‌شویم، عادت می‌کنیم. در مرحلهٔ عادت هیچ انس و قربی نیست.

تفکر تکنیکیِ مدرن در ظاهر مخالف و دشمن دین نیست، بلکه غرض‌ورزانه برای آن شغلی دست و پا می‌کند و آن را در حاشیهٔ جهان خود زمین‌گیر می‌کند. سرّ اینکه انبوهی از صفحات شبکه‌های اجتماعی به رمزگشایی از آثار سوره‌های قرآن یا اذکار می پردازند و میلیون‌ها نفر از سر درماندگی در دین‌داری نسخه‌های معنوی زودبازده و تکنیک‌ها و مهارت‌های معنوی آنها را به کار می‌گیرند، همین «دین‌داری غرض ورزانه» است. در جهان تکنیک که اصالت با تمتع و ارادهٔ بشری است، سوره های قرآن و اذکار باید بتوانند باری از دوش بشر خسته بردارند. غرض این بشر از رجوع به این نسخه‌ها، دفع یک بلا یا بیماری یا افزایش سود و مال یا قبولی در یک آزمون یا به‌دست‌آوردن چیزی است. تصاویر عرفا و اهل معنا در شبکه‌های اجتماعی، همانند جوکی‌ها و مرتاض‌های هندی، دست به دست می شود تا از آنها که با توانایی‌های رازآلود، کلیدهای پنهان خوشبختی را در جیب دارند، برای کشف و به دست آوردن سود احتمالی بیشتر یا دفعِ خطرات بهره‌ای گرفته شود.

چه بسا می‌توان حقیقت رابطه انسان در نگرش لیبرالیستی را «حریص علی نفسه» دانست؛ این یعنی بیشینه کردن سود شخصی. روابط مبتنی بر سوداگری در خود بذر کین‌توزی و تخاصم دارد. در حالی که توصیف قرآن از روابط اجتماعی مومنانه، رابطه اخوت با باطن و الفت است. «الفت» حقیقت و روح روابط برادرانه مومنانه در جامعه دینی است؛ الفت، آنچنان که متفکران اجتماعی مسلمان بسط داده‌اند نتیجه مهر و حب است.

لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ (همانا پیامبری از خودتان به سوی شما آمده است که آنچه شما را برنجاند، بر او سخت است؛ بر هدایت شما حریص و دلسوز و به مومنان رئوف و مهربان است.) در این آیه «حریص علیکم» آمده و نه «حریص علی نفسه»؛ نشانه عظمت شخصیت رسول خدا در این است که اگر کسی رنجی را متحمل می‌شود، رنج پیامبر از میزان رنج کشیدن او بر خودش بیشتر است. درک حقیقت این عظمت دشوار است اما به روشنی الگوی روابط دینی به تصویر کشیده شده است.

انباشت اطلاعات و گزاره‌های علمی چه بسا خود مانع طلوع خورشید معرفت به حقیقت باشد.