بریده‌های کتاب نرگس

هی! آدم در تنهایی است که می‌پوسد و پوک می‌شود و خودش هم حالیش نیست. می‌دانی؟ تنهایی مثل ته کفش می‌ماند؛ یکباره نگاه می‌کنی می‌بینی سوراخ شده. یکباره می‌فهمی که یک چیزی دیگر نیست.

«من که جز تو کسی را ندارم، ولی چرا تو را هم ندارم؟»

تاریخ مثل یک صفحهٔ کاغذ است که ما روی پهنه‌اش زندگی می‌کنیم و درد می‌کشیم، دردی به پهنای کاغذ. وقتی گذشتیم در پروندهٔ تاریخ به شکل خطی دیده می‌شویم، همان خط لبهٔ کاغذ. گاهی هم اصلاً دیده نمی‌شویم.

همیشه می‌خواستم بدانم مرز احساس و منطق کجا تعیین می‌شود. در آلمان فهمیدم مرز احساس و منطق در فرهنگ تعیین می‌شود، در درازای تاریخ، آلمانی‌ها کانت دارند و ما حافظ.

«جنگ کی تمام می‌شود؟» احمد گفت: «نمی‌شود حدس زد. فقط تجربهٔ من از جنگ جوری شده که با نگاه کردن به فضا می‌فهمم جنگ چقدر به عمق فاجعه رسیده. [...] در هر جنگی باید به چروک پیشانی زن‌ها نگاه کرد یا به درهم‌شکستگی پل‌ها.»

چقدر مامان زیبا بود! زیبا و دل‌شکسته.

فکر کردم که تقدیر مثل گلوله همیشه در راه است؛ گاهی پنج دقیقه دیر می‌رسی گاه زود، و بعد مسیر زندگی‌ات عوض می‌شود. می‌توانستی مرده باشی، و زنده‌ای.

رادیو داشت آهنگی از آرو پرت پخش می‌کرد که تا آن روز نشنیده بودم و نداشتمش. چقدر آهنگ‌های قشنگ در این دنیا وجود داشت که من نشنیده بودم. چقدر چهره‌های زیبا از برابرم گذشتند که من آن‌ها را ندیدم، چقدر رؤیاهای عجیب دیدم که وقتی بیدار شدم، هرگز دیگر به یادم نیامد، و بوی عطری ازدست‌رفته در دلم چنگ زد که همیشه تا همیشه خودم را نبخشم. زندگی یعنی چه؟

همیشه نصفه‌نیمه، همیشه ناتمام، همیشه جایی ناگهان قطع می‌شدم.

گفتم: «هیچ ساعتی دقیق نیست.» و هیچ چیز مال خود آدم نیست مگر همان چیزهایی که خیال می‌کند دلبستگی‌هایی به آن دارد. بعد یکی‌یکی آن‌ها را از آدم می‌گیرند و تنها یک سر می‌ماند، آن هم بر نیزه.

این همه رنج، این همه زخم، و این همه غصه کافی نبود که این همه دار و تیر و تفنگ می‌ساختند؟

«حالا دیگر دنبال برادرهام نمی‌گردم.» «پس دنبال کی می‌گردی؟» «خودم.» «مگر کجایی؟» «توی دست‌های تو، لای موهای تو. کارم ساخته شده.»

صورتم را به شانه‌اش گذاشتم و گفتم دلم می‌خواهد ماه من و تو همیشه پشت ابر بماند و هیچ کس از عشق ما باخبر نشود. آدم‌ها حسودند، زمانه بخیل است، و دنیا عاشق‌کش است.

با حیرت برگشت و گفت: «گریه می‌کنی؟» خندیدم و سر برگرداندم: «دارم می‌خندم.» «تو آینه خیال کردم داری گریه می‌کنی.» و من به خودم نگاه کردم، با همان لبخند. و احساس کردم رگ‌های شقیقه‌ها و پیشانی‌ام بیرون زده، چشم‌هام سرخ شده و اشک صورتم را پوشانده است. چقدر گریه کرده بودم، و برای چه؟ من کی گریه کرده بودم؟

دنبال برادرهام آمدم و نتوانستم پیداشان کنم. دنبال دلم راه می‌افتم، بلکه خودم را پیدا کنم.

میرزا حسن سرخ شد و یک‌نفس حرفش را زد: «با دار و تفنگ که نمی‌شود بر مردم حکومت کرد، باید به دادشان رسید.» و با لحن غم‌انگیزی ادامه داد: «سایهٔ ترس از مرگ هم بدتر است.»

اما جنگ در بهت و ناباوری ادامه داشت. سکوت و جنگ بی‌توجه به دنیا و آدم‌هاش مثل شب و روز از پی هم می‌آمدند. یکی می‌مرد، یکی به دنیا می‌آمد، سکوت می‌شد، و بعد تیری سکوت را می‌شکست.

«چرا هر بادی از هر جایی می‌وزد، بنیان ما را می‌کند؟»

بچه که بودم خیال می‌کردم همه چیز مال من است، دنیا را آفریده‌اند که من سرم گرم باشد، آسمان، زمین، پدر، مادر، درخت‌ها، اسب‌ها، کالسکه‌ها و حتی آن گنجشک‌ها برای سرگرمی من به وجود آمده‌اند. بعدها یکی‌یکی همه چیز را ازم گرفتند. مایعی در رگ‌هام جاری بود که می‌گفت این مال شما نیست، راحت باشید. پسری که عاشق کبوترها و خرگوش‌ها بود، خودش را به درختی دار زد. چرا؟ مادر گفت بماند برای بعد. کاش تولد من هم می‌ماند برای بعد، به کجای دنیا برمی‌خورد؟

و آن شب فهمیدم که به همین سادگی آدم اسیر می‌شود و هیچ‌کاری هم نمی‌شود کرد. نباید هرگز به زنان و مردان عاشق خندید. همین‌جوری دوتا نگاه در هم گره می‌خورد و آدم دیگر نمی‌تواند در بدن خودش زندگی کند، می‌خواهد پر بکشد.