بریده‌های کتاب فهیمه

اونا برای پیشرفت نمی‌میرن... پیشرفت اثر جانبی جنگه. ابداعات نظامی هم به این معنی نیست که توی کشتن ماهرتر شدیم، معنیش اینه که برای کشتن هرکسی که در آینده خیال تجاوز به ما رو داشته باشه آماده‌تر شدیم.

در فوریه ۱۹۹۴، باروخ گلدشتاین، از شهرک‌نشینان مذهبی زاده‌ی بروکلین، بیست و نه نمازگزار فلسطینی را در الخلیل کشت... [او] یونیفرم نظامی‌اش را به تن کرد، تفنگ جنگی‌اش را برداشت، هدفونش را روی گوشش گذاشت تا صدای شلیک اذیتش نکند و به وقت نماز صبح وارد مسجد ابراهیمی الخلیل شد و ۱۱۱ گلوله به صفوف نمازگزارانی که در حال سجده بودند شلیک کرد. پس از دو دقیقه، جمعیت سرانجام او را گرفتند و تا حد مرگ کتک زدند. قبر او در پارک عمومی شهرک کریات‌اربع به زیارتگاه بدل شد. روی سنگ یادبودش نوشته‌اند: او با دستان پاک و قلب صافش روح خود را فدای تورات، مردم و سرزمین اسرائیل کرد.

پدر و مادر بیش از هزاران کودک میزراحی (یهودیانی که تبارشان به کشورهایی با اکثریت مسلمان برمی‌گردد) دولت را متهم کردند که به دروغ به آن‌ها اعلام می‌کند فرزندشان مرده و سپس مخفیانه آن‌ها را برای فرزندخواندگی به اشکنازی‌ها می‌دهد. آن‌ها اجازه نداشتند جسد کودکشان، محل دفن آن‌ها یا حتی گواهی فوتشان را ببینند. برای بَبَر تعریف کرده بودند که یکی از خواهرهایش را در پنج‌ماهگی دزدیده‌اند. چندین سال بعد، وزیر بهداشت در گزارشی داخلی بعضی از این اتهامات را تایید کرد. مسئولان اسرائیلی در توجیه این موضوع گفته بودند میزراحی‌ها عقب‌افتاده هستند و این آدم‌ربایی به نفع کودکان است.

با فرارسیدن تولد دخترم سالگرد دیگری هم از راه می‌رسد: یک سال می‌شود که شب‌ها خواب عمیق و بی‌وقفه نداشته‌ام. [...] تقریباً یک سال است که مثل کسی به بستر رفته‌ام که می‌داند در خانه چهارطاق باز مانده، چیزی روی گاز است، قرار است ساعت تا صبح یکریز زنگ بزند و هر بار بناست یک‌جوری روش جدیدی برای خاموش کردنش ابداع کنم. مثل وقتی که دیگران بلند می‌شوند تا بروند سر کار به بستر رفته‌ام، هشیار، دستپاچه و حاضربه‌یراق برای نبرد.

گاهی مادری به نظرم مثل مسابقه دوی امدادی می‌ماند، سفری که هدفش تحویل دادن چوب دستیِ زندگی به نفر بعدی است، لحظه‌ای فقط کار است و کشاکش و شتاب و لحظه‌ای فقط نفس‌زنان به تماشا نشستن...

بیشتر وقت‌ها فکر می‌کنم آدم‌ها اگر می‌دانستند بچه‌داری چطور است اصلا بچه‌دار نمی‌شدند و پیش خودم می‌گویم نکند این جنس ما زنان است که مانعی داروینی ایجاد می‌کند تا نتوانیم ابزار وجود کنیم و حقیقت موضوع را نشان دهیم.

دخترم در جاهایی که جهان در متمدنانه‌ترین حالت خودش است نیازهای خام و پردازش نشده‌ی بشری‌اش را بروز می‌دهد و هر چند اوایل من هم طرف همین جهان بوده‌ام و تازه ترکش کرده‌ام و سخت سعی داشته‌ام دخترم را مهار و منکوب کنم، خیلی زود مثل خیلی از مادرهای دیگر در این تمدن سویه‌ای غیرانسانی می‌بینم، سویه‌ای خودمحور و مرگ‌بار. از خرده‌ریزهای گران‌بها و ظریف و شکننده‌اش، از حرص و ولع و از فقدان خوش‌قلبی و از تنگ‌چشمی‌اش بیزارم.

وقتی بچه را ترک می‌کنم، این عشق نیست که مثل ریسمان و افسار هر کجا می‌روم پشت سرم می‌آید و مرا به ستوه می‌آورد. مسئله این است که وقتی او را ترک می‌کنم دنیا آلوده‌ی این رها کردن می‌شود و حالا باید از مجموع هر کاری که تصمیم می‌گیرم انجام بدهم تفریقش کرد. سینما رفتن دیگر فقط سینما رفتن نیست: کمتر است، چیزی است رنگ باخته و مخدوش شده، لذتی که ناخالصی دارد.

خودم را تا پای تلفن می‌کشانم و هق‌هق گریه می‌کنم. اعتراف می‌کنم که سرش داد زدم. بالاخره پیش چند نفری اعتراف می‌کنم و بخششی هم که دنبالش هستم از سوی هیچ‌کدامشان عایدم نمی‌شود. می‌گویند آه آخی. طفلک بیچاره. منظورشان من نیستم. می‌گویند نگران نباش، گمانم یادش می‌رود. می‌فهمم که با فوران خشمم تنها مانده‌ام و خود منم که از سرپناه عشق خارج شده‌ام. بخشش دیگران در هیچ شرایطی شامل حال منِ مادر نمی‌شود.

دکترها بچه را بالای پرده نگه می‌دارند تا بتوانم ببینمش. سیاه و کبود است و صورتش دهان گشوده‌ای است مملو از هول و هراس. بلافاصله از روی تصویر سونوگرافی می‌شناسمش. فقط منم که از راز آرامش و جهان شناور دوران جنینی او باخبرم. به انتهای اتاق می‌برندش. دور از من، و انگار که نور باشد هر چه از من دورتر می‌شود، بیشتر در ورطه‌ی تاریکی سقوط می‌کنم.

تجربه‌ی مادری حین انتقال به جهان بیرون تقریبا همه‌ی وجوهش را از دست می‌دهد. زن با مادر شدن معنا و مفهوم عامش را با طیفی از معناهای خصوصی عوض می‌کند و فهم این معناها برای دیگران، مثل تشخیص صداهایی خارج از یک طیف صوتی خاص، به شدت دشوار می‌شود.

تجربیات خوب سال اول کودک را در برابر یازده سال ناملایمات واکسینه می کند، اما متاسفانه سال اولی که بد گذشته باشد را به سختی می‌توان پشت سر گذاشت، حتی پس از یازده سال تجربیات امن و مثبت.

کودک رنگین پوستی که در فقر زندگی می‌کند و هرگز با سوء رفتار، خشونت خانگی یا دیگر تروماهای آشکار روبرو نشده، می‌تواند دجار مشکلات ناشی از تروما باشد، درست مشابه مشکلاتی که کودک شاهد حمله‌ی مسلحانه یا کودکی که بلایای طبیعی را پشت سر گذاشته دارد. اگر چنین کودکانی با تروماهای جدی آشکاری نظیر خشونت اطرافیان هم مواجه شوند، مشکلاتشان چند برابر خواهد شد.

ما به طور معمول کودکان نق‌نقو، پرتوقع و پرخاشگر را لوس و ننر می‌پنداریم، حال آنکه باید بدانیم این ویژگی‌ها اغلب از نیازهای برآورده نشده و قابلیت‌های بالفعل نشده نشئت گرفته‌اند، نه به واسطه‌ی داشتن زیاد و از خود متشکر بودن... کودکان مشکل دار در نوعی رنج به سر می‌برند و رنج انسان‌ها را کج خلق، مضطرب و پرخاشگر می‌کند. فقط مراقبت صبورانه، همراه با عشق و دائمی می‌تواند تأثیرگذار باشد.

نوزادان برای رشد طبیعی نیاز به توجه اختصاصی یک یا دو مراقب اولیه‌ی دائم دارند و این مراقبان، خود نیازمند حمایت هر روزه‌ی یک اجتماع مهرورز هستند که نیازهای طاقت‌فرسای والدین جدید را درک و برآورده کنند. زمانی که فرگشت انسان‌ها رخ داد، در دنیایی زندگی نمی‌کردند که یک زن تمام روزش را به تنهایی با فرزندش می‌گذراند، در حالی که شریک زندگی‌اش تمام روز در دفترش مشغول کار باشد. هر دو زن و مرد سخت کار می‌کردند تا زنده ماندن‌شان را تضمین کنند، اما زن همراه با کودکان و نزدیک به آن‌ها کار می‌کرد و پسران بزرگ‌تر به طور معمول مردان را همراهی می‌کردند و توسط آن‌ها آموزش می‌دیدند. مادری که خسته می‌شد، می‌توانست نوزادش را به خواهر، عمه، خاله یا مادربزرگی بسپارد: برای هر نوزاد به طور متوسط چهار نوجوان و بزرگسال در دسترس بودند. امروزه ما فکر می‌کنیم در یک مهدکودک، نسبت یک مراقب برای هر پنج کودک، بسیار عالی است.

هر چه روابطی که کودک دارد سالم‌تر باشند، احتمال موفقیت او و بهبودی‌اش از تروما بیشتر خواهد بود. روابط عاملان تغییر هستند و عشق انسانی قوی‌ترین درمان است.

قربانیان تروما و غفلت در سال‌های نخستین کودکی نیازمند تجربیاتی متناسب با سنی که در آن آسیب دیده و طرد شده‌اند و نه سن شناسنامه‌ای‌شان هستند، تجربیاتی نظیر در آغوش گرفته شده و تکان داده شدن.

اگرچه مصرف مواد در نوجوانان اغلب به سادگی لذت گرایی یا طغیان تلقی می‌شود، در حقیقت نوجوانانی که در معرض خطر مشکلات طولانی مدت مصرف مواد قرار دارند آن‌هایی هستند که مثل امبر، سیستم‌های عصبی پاسخ به استرس‌شان در سال‌های نخست زندگی آسیب‌های ماندگار دیده است.