بریده‌های کتاب بوستان سعدی

جهان پر سماع است و مستیّ و شور ولیکن چه بیند در آئینه کور؟ نبینی شتر بر نوای عرب که چونش به رقص اندر آرد طرب؟ شتر را چو شور و طرب در سر است اگر آدمی را نباشد خر است

تبه گردد آن مملکت عن‌قریب/کز او خاطر‌آزرده آید غریب

گاهی شنیده می‌شود که اهل ذوق اعجاب می‌کنند که سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن گفته است ولی حق این است که سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن نگفته است بلکه ما پس از هفتصد سال به زبانی که از سعدی آموخته‌ایم سخن می‌گوییم.

قدم باید اندر طریقت نه دم/ که اصلی ندارد دم بی‌قدم

چراغی که بیوه‌زنی برفروخت / بسی دیده باشی که شهری بسوخت

مرا چون بود دامن از جرم پاک/ نباشد ز خبث بداندیش باک

که شد بدر سیمای مردم هلال

که سهل است لعل بدخشان شکست/شکسته نشاید دگرباره بست

به غمخوارگی چون سرانگشت من/ نخارد کس اندر جهان پشت من

کسی مشکلی برد پیشِ علی مگر مشکلش را کُند مُنجَلی امیرِ عدوبَندِ کشور‌گشای جوابش بگفت از سرِ علم و رای شنیدم که شخصی در آن انجمن بگفتا چنین نیست یا باالحسن نرنجید از او حیدرِ نامجوی بگفت ار تو دانی از این به بگوی بگفت آنچه دانست و بایسته گفت به گِل چشمهٔ خور نشاید نهفت پسندید از او شاهِ مردان جواب که من بر خطا بودم او بر صواب به از ما سخنگویِ دانا یکی است که بالاتر از علم او علم نیست گر امروز بودی خداوندِ جاه نکردی خود از کبر در وی نگاه به در کردی از بارگه حاجبش فرو‌کوفتندی به ناواجبش که مِن‌بعد بی‌آبرویی مکُن ادب نیست پیشِ بزرگان سخُن یکی را که پندار در سر بوَد مپندار هرگز که حق بشنوَد ز علمش ملال آید از وعظ ننگ شقایق به باران نروید ز سنگ گرت دُرِّ دریای فضل است خیز به تذکیر در پایِ درویش ریز نبینی که از خاکِ افتاده خوار برویَد گُل و بشکفد نوبهار مریز ای حکیم آستین‌های دُر چو می‌بینی از خویشتن خواجه پُر به چشمِ کسان در‌نیاید کسی که از خود بزرگی نماید بسی مگو تا بگویند شُکرت هزار چو خود گفتی از کس توقّع مدار حکایت ۲۵ سعدی عید غدیر مبارک

«پسندها و آرزوهای سعدی در «بوستان» بیش از دیگر آثار او جلوه‌گر است. به عبارت دیگر سعدی مدینه فاضله‌ای را که می‌جسته در «بوستان» تصویر کرده است. در این کتاب پرمغز، از دنیای واقعی_که آکنده است از زشتی و زیبایی و تاریکی و روشنی، و بیشتر اسیر تباهی و شقاوت_ کمتر سخن می‌رود، بلکه جهان بوستان همه نیکی است و پاکی و دادگری و انسانیت، یعنی عالَم چنان که باید باشد، و به قول مولوی «شربت اندر شربت است». (غلامحسین یوسفی، مقاله «جهان مطلوب سعدی در بوستان»، در مقدمه «بوستان سعدی» به تصحیح و توضیح ایشان)

سر گرگ باید هم اوّل بُرید/ نه چون گوسفندان مردم دَرید

که پروردگارا توانگر تویی توانا و درویش پرور تویی نه کشور خدایم نه فرماندهم یکی از گدایان این درگهم دعا کن به شب چون گدایان به سوز اگر می کنی پادشاهی به روز

به سالی ز جورت جگر خون کنم / به یک ساعت از دل بدر چون کنم؟

خدای ار به حکمت ببندد دری/ گشاید به فضل و کرم دیگری

🌻 نه شرط است وقتی که روزی خوری که نام خداوند روزی بری؟

ره نیکمردان آزاده گیر چو استاده ای دست افتاده گیر ببخشای کآنان که مرد حقند خریدار دکان بی رونقند جوانمرد اگر راست خواهی ولیست کرم پیشهٔ شاه مردان علیست

که گر خار کاری سمن ندروی

مرا بار غم بر دل ریش نیست/ که دنیا همین ساعتی بیش نیست

غم از گردش روزگاران مدار/ که بی ما بگردد بسی روزگار