بریده‌های کتاب نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران: نسل دوم روشنفکری مشروطه و روشنفکری دوران پهلوی

رفتار مصدق پس از قیام سی تیر و به ویژه از مقطع تابستان ۱۳۳۱ بسیار عجیب و مشکوک می باشد. مصدق مانع مجازات سرلشگر وثوق (عامل کشتار مردم در سی تیر) گردید، از قوام السلطنه حمایت کرد و روز قبل از کودتای ۲۸ مرداد با گماردن سرتیپ دفتری (عامل سر سپرده زاهدی) به ریاست شهربانی کل و فرمانداری نظامی تهران، عملاً زمینه کودتا علیه خود را فراهم ساخت. مصدق با گرفتن اختیار قانون گذاری ۶ ماهه و سپس تمدید آن به مدت یک سال عملاً به یک سیاستمدار و سپس مطلق العنان تبدیل شد و با اعلام رفراندوم برای انحلال مجلس و نهایتاً انحلال آن، شاه را در موقعیت قانونی مناسبی قرار داد که او را از نخست وزیری عزل نماید. به نظر میرسد مصدق که با اتکاء به حمایت های آمریکا وارد میدان مبارزه شده بود، پس از سازش آمریکا و انگلیس با هم و قطع حمایت آمریکا از جبهه ملی، در موقعیت استیصال قرار گرفته و تصمیم گرفت به گونه ای که دارای وجهه یک قهرمان در تاریخ معاصر ما باشد، صحنه را ترک نماید. تنها با این تحلیل می توان رفتارهای عجیب مصدق را در بسترسازی برای سرنگونی خودش توضیح داد.

او (امین السلطان) عضو لُژ فراماسونری بود و در واگذاری امتیاز انحصار تنباکو به ((کمپانی رژی))، واگذاری امتیاز آزادی کشتی رانی به انگلیسی ها در رودخانه کارون و واگذاری امتیاز لاتاری به انگلستان و نیز واگذاری امتیاز راه آهن تهران خلیج فارس به بریتانیا، نقش مهم و محوری داشته است. در زمان صدارت امین السلطان، همچنین امتیازهای متعددی به دولت روسیه واگذار گردید. در واقع، امین السلطان در دوران صدارت خود، چوب حراج به بخشی از منابع و امکانات مادی و مالی این ملت به نفع بیگانگان و به منظور تداوم صدارت خود زده است.

[حسن] تقی زاده به عنوان یک روشنفکر ناسیونالیست، مدافع تقلید صرف و تمام عیار از تمدن غربی و به عبارت دیگر از مروّجان غرب زدگی شبه مدرن بوده است. او در دوره دوم انتشار مجله ((کاوه)) در مقاله ای چنین نگاشته است:((ایران باید ظاهراً و باطناً، جسماً و روحاً فرنگی مآب شود و بس.))

ملکم[خان ناظم الدوله] آشکارا وزرا را دعوت می کند که ((دقیقاً مثل اروپا عمل کنند، همان طور که یک معلم درس می دهد.)) ملکم در همین رساله [دفتر تنظیمات یا کتابچه غیبی] چنین می نویسد: ((راه ترقی و اصول نظم را فرنگی ها در این دو،سه هزار سال، مثل اصول تلغراف[تلگراف] پیدا کرده اند و بر روی قوانین معین ترتیب داده اند همان طوری که تلغراف را می توان از فرنگ آورد و بدون زحمت در تهران نصب کرد، همان طور نیز می توان اصول نظم ایشان را اخذ کرد و بدون معطلی در ایران برقرار ساخت ولیکن، چنان که مکرر عرض کردم و باز هم تکرار خواهم کرد، هرگاه بخواهید اصول نظم را شما خود اختراع نمایید، مثل این خواهد بود که بخواهید علم تلغراف را از پیش خود پیدا نمایید.))

او[میرزا فتحعلی آخوند زاده] ابتدا معتقد به تغییر الفبا و پس از آن معتقد به تغییر کامل فارسی و طرز نگارش آن گردید. او هدف خود را از تغییر خط، رسیدن ایران به ((ترقی)) و اروپایی شدن می داند. ادعای آخوند زاده کاملاً بی اساس و مبنا است و تجربه تاریخی دولت ترکیه که الفبا و خط خود را تغییر داد، امّا به قافله غرب مدرن نپیوست و تجربه ژاپن که خط خود را تغییر نداد، امّا در حلقه غرب امپریالیستی مدرن در آمد، مؤید خطا بودن دعوی او است. جدا از این که ادعای آخوندزاده به لحاظ نظری نیز سخنی بی بنیاد و سطحی است. آخوندزاده در رساله الفبای جدید، به گونه ای سخن می گوید که گویی اساس همه ی گرفتاری های ایران، الفبای فارسی است.

[محمدعلی] فروغی، [حسن] تقی زاده و دیگر روشنفکرانِ ناسیونالِ سلطنت طلب به گونه ای از فردوسی سخن می گفتند، گویا که فردوسی مروّج مشهورات ایدئولوژیک ناسیونالیستی ایشان می باشد. در حالی که می دانیم، فردوسی شاعری شیعه مذهب بوده و شاهنامه را که خود ((ستم نامه عزل شاهان)) می نامیده،. به سلطان محمود غزنوی تقدیم کرده است.

یک نقطه بسیار سیاه در کارنامه میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، دلالی او به همراه امین السلطان در واگذاری امتیاز نفت جنوب ایران به ویلیام ناکس دارسی انگلیسی است. مشیرالدوله در ازای دریافت 10 هزار لیره سهام شرکت نفت، برای واگذاری این امتیاز دلالی کرده است.

[حاج] سیاح در بخش هایی از اثر خود[سفرنامه حاج سیاح] به ستایش چهره های لیبرال و ناسیونالیست اروپایی نظیر گاریبالدی و مردم انگلیس می پردازد. او صراحتاً می گوید:((ما باید انسانیت و مآل بینی را از مردم (انگلیسی) بیاموزیم.))

در سیزدهمین کابینه پس از مشروطه که با ریاست وثوق الدوله تشکیل گردید، یک اتفاق بسیار تلخ و دردناک و به ویژه از منظر بررسی کارنامه سیطره شبه مدرنیست ها، عبرت آموز رخ داد و آن انعقاد قرارداد 1919 با دولت انگلیس توسط حسن خان وثوق الدوله، در ازای دریافت 130 هزار تومان لیره رشوه می باشد. ماجرا از این قرار است که ایران در حد فاصل سقوط تهران به دست فراماسونر ها در 1288 ش تا کودتای 1299 ش، در یک وضعیت بَلبشو و هرج و مرج گسترده به سر می برد. با پایان گرفتن جنگ جهانی اول و وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه، مجموع توافقات استعماری انگلیس و دولت تزاری در سال 1907 کان لم یکن تلقی گردیده و دولت انگلیس نگران نفوذ بلشویک ها در ایران بود. در چنین شرایطی، جناحی از هیأت حاکمه انگلستان تصمیم گرفتند با تحت الحمایه قرار دادن ایران و نفی استقلال نسبی و شکننده ی آن، به طور کامل بر کشور مسلط گردیده و از خطر نفوذ شوروی به ایران و هند جلوگیری نمایند؛ زیرا هندوستان در آن دوره، منبع اصلی تغذیه دولت انگلیس بود و ایران نیز به واسطه اکتشاف نفت، بیش از پیش برای دولت انگلیس اهمیت می یافت. در چنین وضعیتی، وثوق الدوله در مرداد 1298 ش برابر با اوت 1919 ش حاضر گردید، در ازای دریافت رشوه،. قرارداد تحتالحمایگی ایران را امضا نماید.

ملکم خان به لحاظ اعتقادی فردی سکولاریست و حتی لائیک و آته ئیست بود، امّا در نظر معتقد بود به منظور قابل پذیرش کردن مفاهیم مدرنیستی در جامعه ایران، باید آن ها را در لفاف و زَروَرق دین پنهان کرده و محصول دیانت نامید. این ترویج صریح التقاط و نفاق می باشد.

ویژگی های جریان تاریخ نگاری فراماسونری در ایران را می توان این گونه فهرست کرد: 1. این جریان تأکید بسیاری بر ارائه تفسیری ناسیونالیستی از تاریخ ایران و ستایش از ناسیونالیست ها دارد. 2. این جریان مبنای تحلیل های خود را مشهورات اندیشه مدرنیستی نظیر ((اصل ترقی ناسوتی)) و مفهوم لیبرالی آزادی و دموکراسی اومانیستی قرار می دهد. 3. این جریان تاریخ نگاری، با نادیده گرفتن تعمّدی انبوه توطئه های پیچیده استعماری که عمدتاً توسط فراماسون ها اجرا گردیده و می گردد، هر حرکت مدرنیستی و شبه مدرنیستی را مثبت تلقی کرده و هر حرکت اصیل و دینی و مردمی را خدشه دار می سازد. 4. جریان تاریخ نگاری فراماسونری، اصرار غریبی بر کم رنگ کردن خدمات و مبارزات روحانیت و کل جریان مذهبی داشته در تحلیل های خود، انگیزه های آرمانی آنها را خدشه دار کرده به برجسته کردن شخصیت ها و آرای روشنفکری می پردازد. 5. جریان تاریخ نگاری فراماسونری در ایران که در حدود دویست سال قدمت دارد، در تحلیل تاریخ مبهم و مغشوش و نامعلوم ایران باستان، مبنا را بر ارائه یک تفسیر ناسیونالیستی و ثناگویی بی اساس از عظمت خیالی تمدن ایران باستان و شرافت موهوم و نژاد پرستانه ی به اصطلاح آریایی ها قرار می دهد. [فریدون] آدمیت را می توان برجسته ترین چهره روشنفکری جریان تاریخ نگاری فراماسونری ایران، در موضوع تاریخ معاصر ایران دانست.

از نقاط تاریک فعالیت این روشنفکر ناسیونالیست، نقش او به عنوان وزیر دارایی در امضای تجديد قرارداد نفت دارسی به سال 1312 ش در دوران استبداد رضاشاه می باشد.

به نظر می رسد رضاشاه از سالهای ۱۳۱۲ش به بعد که به مستبد مطلق العنان بدل گردید، مایل به نابودی هر کانون قدرتی جز خودش (حتی در زیردستانش) گردیده و به بیماری پارانویای تمامی دیکتاتورهای تاریخ گرفتار گردیده بود. اگرچه چهار ضلعی تیمورتاش، نصرت الدوله فيروز، على اكبر داور و سردار اسعد بختیاری نقش مهمی در زمینه سازی برای به قدرت رسیدن رضاشاه و تحکیم سلطنت شبه مدرنیستی او بر عهده داشته اند، اما در نهایت، رضاشاه با بی رحمی ذاتی خود، سرنوشت هولناک برای هر یک از این مزدوران رقم زد.

[محمدعلی] فروغی کتاب((تاریخ فلسفه)) فوله(Fouilliet) فرانسوی را ترجمه کرده و تحت نام((سیر حکمت در اروپا)) بدون ذکر منبع اصلی، منتشر کرده است.

آن گونه که اسناد نشان می دهد، علاوه بر این که حسین فاطمی از چنین خانواده ای که سابقه پیوند نزدیک با انگلستان را داشته است، بوده، بلکه فراتر از آن، با پول شرکت نفت و ((چک های عهده بانک شاهنشاهی)) برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و انگلستان، تمام مخارج او را همه ماهه می پرداخته است.

دو نمونه از خیانت های شرم آور حزب توده، یکی مربوط به تلاش این حزب برای واگذاری امتیاز نفت شمال به دولت شوروی و دیگری نیز مربوط به حمایت آشکار حزب توده از ((فرقه دموکرات آذربايجان)) و تلاش های تجزیه طلبانه آن می گردد.

بازرگان در کتاب((مذهب در اروپا))، حمام رفتن صبحگاه غربی ها را به منزله وضو و غسل!؟ و خواندن سرمقاله روزنامه را به منزله نماز خواندن!؟ و خواندن مقالات و اطلاعات دیگر این روزنامه ها را در حکم تعقیبات نماز می داند. ایشان در کتاب ((راه طی شده))، مسیر حرکت تمدن غرب اومانیستی را همان طریق انبیا(ع) می داند و نیز مدعی است که مادّیون علمی غرب در جاده ای قرار دارند که سر منزل آن خدا و آخرت است. به راستی حیرت انگیز است که فردی مسیر حرکت تمدن غرب اومانیستی را همان ((راه طی شده)) یعنی راه انبیا بنامد.

اساساً شاهزاده جلال الدین میرزا خصومت خاصی با دین مبین اسلام و روحانیت دارد و در برخی موارد، این خصومت را تحت لوای ((دشمنی با عَرَبان)) بیان می دارد.

شفا با زبان فرانسه آشنایی داشت و زمانی که دوستش(منوچهر نوذری) دست نویس اثری ترجمه شده از زبان ایتالیایی[((کمدی الهی)) اثر دانته] را برای تورق در اختیار او نهاد و به طور ناگهانی درگذشت، شفا آن کتاب را به نام خود منتشر کرد. بنا به گفته یکی از نویسندگان معاصر، شجاع الدین شفا بازیگری هزارچهره و دولتمردی مکّار و بی بند و بار بود.

سید محمد فرزان از کتاب ((کلیله و دمنه)) تصحیح مجتبی مینوی، بیش از دویست وپنجاه غلط درآورده است که البته نشانه ضعف کار مینوی بوده است.