بریده‌ای از کتاب نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران: نسل دوم روشنفکری مشروطه و روشنفکری دوران پهلوی اثر شهریار زرشناس

در کارنامه [میرزا حسین خان] سپهسالار دلالی ها و امتیازدهی هایی به نفع استعمار انگلیس و دولت تزاری وجود دارد که نام آن را چیزی جز فروش امکانات و ذخایر و منابع و ثروت ها و بخش هایی از خاک ایران، تضعیف کلی ایران در برابر هجوم استعمار و بسط و تعمیق وابستگی ایران به دولت های استیلاجوی روسیه و انگلیس و در یک کلمه ((خیانت)) نمی توان گذاشت. نمونه هایی از این خیانت ها، انعقاد قرارداد رویتر با یک سرمایه دار یهودی انگلیسی (۱۲۸۹ق)، امضای جدایی بخش هایی از خاک ایران و انضمام آن به انگلیس (۱۲۹۰ق)، به منظور تقویت حضور استعماری آن کشور در هندوستان و در کنار مرزهای ایران، واگذاری تمامی حقوق ایران در ماورای بحر خزر ((کوک تپه)) و ((آخال))به دولت روسیه (۱۲۹۷ق) می باشد. لرد کرزون از استراتژيست های رویکرد استعماری دولت انگلیس، از ابعاد حیرت انگیز امتیازات واگذار شده به ژولیوس رویتر در قرارداد ((رویتر)) آن چنان متعجب شده بود که گفت:((تا به حال دیده نشده است که ملتی، این چنین همه منابع و امکانات و ثروت خود را در اختیار کشوری دیگر قرار دهد.)) سپهسالار بابت عقد این قرارداد، پنجاه هزار لیره انگلیس، و میرزا ملکم، رفیق همفکر او، بیست هزار لیره دستمزد دریافت کردند.