بریده‌های کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران

به قول «دوزی» مستشرق معروف: مهمترین قومی که تغییر مذهب داد ایرانیان بودند، زیرا آنها اسلام را نیرومند و استوار نمودند نه عرب.

فرانتس فانون، نویسنده و جامعه شناسی آفریقایی که در زمینه بیداری شعور ملی در میان ملل آفریقایی تحقیقات روانی و جامعه شناسی جالبی کرده است، به همین نتیجه می‌رسد که عوامل تاریخ و زبان و سنن و شرایط اقلیمی مشترک در پیدا شدن شعور ملی نقشی لحظه‌ای دارند نه دائمی. استاد مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص26

غرب امروز به لحاظ فرهنگ و اقتصاد به صورت یکپارچه در برابر دنیای سوم قرار گرفته است. بنابراین، رنگ های ملی و تضاد های ناسیونالیستی را لااقل در حیطه ی منافع اقتصادی مشترک منطقه ای کنار گذاشته اند. در کشور های دنیای سوم (کم رشد یا در حال رشد) نیز از یک طرف سر رشته ی اقتصادی و طبقه ی حاکمه ی اقتصادی در بند و تحت سلطه و فرمان قدرت های اقتصادی کشور های بزرگ قرار دارد، و از طرف دیگر رهبری فرهنگی آنان نیز از طریق روشنفکران تحت تأثیر دنباله روی فرهنگ مسلط غرب است.

استعمار برای این که اصل «تفرقه بنداز و حکومت کن» را اجرا کند،راهی بهتر از این ندید که اقوام و ملل اسلامی را متوجه قومیت و ملیت و نژادشان بکند و آن ها را سرگرم افتخارات موهوم نماید.

اسلام نقطه ی عطفی را در فلسفه رهبری توده ها به میان کشیده بود ؛«شبان» را برای حراست «گله»می دانست،نه گله را برای اطفاء خون آشامی شبان گرگ سیرت.

استعمار سیاسی و اقتصادی آنگاه توفیق حاصل می کند که در استعمار فرهنگی توفیق به دست آورده باشد . بی اعتقاد کردن مردم به فرهنگ خودشان و تاریخ خودشان شرط اصلی این موفقیت است.

در سفینة البحار می‏نویسد: «مغیرة همیشه در مقایسه میان علی و عمر می‌گفت: علی تمایلش و مهربانی‏اش نسبت به موالی[ایرانیان] بیشتر بود و عمر برعکس از آنها خوشش نمی‌آمد.» استاد مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص123

فرانتس فانون، نویسنده و جامعه شناسی آفریقایی که در زمینه ی بیداری شعور ملی در میان ملل آفریقایی تحقیقات روانی و جامعه شناسی جالبی کرده است، به همین نتیجه رسیده می رسد که عوامل تاریخ و زبان و سنن و شرایط اقلیمی مشترک در پیدا شدن شعور ملی نقشی لحظه ای دارند نه دائمی.

اگر در تعیین حدود ملیت ایرانی عنصر آریایی اساس قرار گیرد، نتیجه و حاصلش در آخرین تحلیل، نزدیکی و خویشاوندی با جهان غرب است، و این خویشاوندی و نزدیکی برای خود آثار و تبعاتی در خط مشی ملی و سیاسی ما دارد که عمده ی آن بریدن از همسایگان و ملل اسلامی غیر آریایی و گرایش به سوی اروپا و غرب است. در این صورت، غرب استعمارگر برای ما خودی می شود و اعراب مسلمان نسبت به ما بیگانه. و بعکس، اگر نظام فکری و مسلکی و نهاد های اجتماعی چهارده قرن اخیر را ملاک ملیت خود قرار دهیم، تکلیف و خط مشی دیگری برایمان پیدا می شود، و آن وقت عرب و ترک و هندو و اندونزیایی و چینی مسلمان نسبت به ما خودی و غرب غیرمسلمان بیگانه می شود.

چرا در روزگار محرومیتها و چشیدن طعم ظلم و تجاوز و استثمار و استعمار، ملیت به وجود می‌آید؟ زیرا به روزگار گرفتاریها و محرومیتها و ایام فقد عواطف و رحمتها و تلاش و مبارزه برای رهایی از این وضع است که آدمی خود و فطرت و حقیقت خود را کشف می‌کند و ارزشها و فضایل انسانی برای او مطرح می‌گردد. استاد مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص32

یکی از نویسندگان پاکستانی نوشته بود: در جنگ ژوئن اعراب و اسرائیل، نیروی مذهبی یعنی صهیونیسم بر نیروی قومیت غلبه کرد. [نه بر اسلام]

این نکته را می‌توانم از طرف خود[ادوارد براون] بگویم که هرچه بیشتر به مطالعه قرآن می‏پردازم و هرچه بیشتر برای درک روح قرآن کوشش می‌کنم بیشتر متوجه قدر و منزلت آن می‌شوم؛ اما بررسی اوستا ملالت‏آور و خستگی افزا و سیرکننده است، مگر آنکه به منظور زبانشناسی و علم الاساطیر و مقاصد تطبیقی دیگر باشد. استاد مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص115

بدون شک زردشتیان مقارن ظهور اسلام و همچنین مانویان و مزدکیان ثنوی بوده‌اند و این ثنویت را در دوره‌های بعد از طلوع اسلام نیز حفظ کردند و در دوره اسلام با علمای مسلمین در این زمینه مباحثه می‌کردند و از آن دفاع می‏نمودند. تنها در نیم قرن اخیر است که زردشتیان دعوی توحید دارند و گذشته خود را یکباره انکار می‌کنند.

که دراز است ره مقصد و من نو سفرم...

علم و دین و فلسفه وطن ندارد ، همه جایی و همگانی است.

نظر به اینکه غالباً کسانی که در مسائل مشترک اسلام و ایران قلمفرسایی کرده اند یا اطلاع کافی نداشته اند یا انگیزه ای غیر از تحقیق محرک آن ها بوده است، این مسائل با همه ی زمینه ی روشنی که دارد درست طرح نشده است. ما هر چه بیشتر در این زمینه مطالعه کردیم بیشتر به این نکته برخوردیم که مسائل مشترک اسلام و ایران، هم برای اسلام افتخار آمیز است هم برای ایران؛ برای اسلام به عنوان یک دین که به حکم محتوای غنی خود ملتی باهوش و متمدن و صاحب فرهنگ را شیفته ی خویش ساخته است، و برای ایران به عنوان یک ملت که به حکم روح حقیقتخواه و بی تعصب و فرهنگ دوست خود بیش از هر ملت دیگر در برابر حقیقت خضوع کرده و در راهش فداکاری نموده است.

می‌گویند علت اینکه مرحوم سیدجمال الدین اسدآبادی ملیت خود را مخفی می‌کرد این بود که نمی‌خواست خود را به یک ملت معین وابسته معرفی کند و احیاناً بهانه‏ای به دست استعمارچیان بدهد و احساسات دیگران را علیه خود برانگیزد. استاد مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص50