مهیب
و تأمل‌برانگیز.
ترحمم را هم برانگیخت تاحدی.
      

        پیوند آهنگ و پرنده تصویرها رو منسجم‌تر و معنادارتر کرده‌بود.
«بعد با هر گام و هر کلام
آهنگی که تو بودی، برای خود ضرباهنگی پیدا کرد؛
پرواز کرد و... گشت و گشت!»
خلاصه که تصویرگری ده از ده:)))

طبق گفتهٔ نویسنده محتوا بر مبنای پیمان‌نامهٔ حقوق کودکان سازمان ملل پیش می‌رفت و دقیقاً خود کتاب هم حالت بیانیه‌ای داشت؛ اما زیبا و کودکانه.

ذهنم با این سوال گلاویز است: «موضوع» این کتاب مربوط به کودکان می‌شود یا بزرگسالان؟
      

        بسم الله.

ژه شگفت بود؛ خودش، لبخندش و کتابش. عمیق و مبهم. با فاصله‌ای که باقی می‌ماند، بین کلمه‌ها و خواننده. مثل همهٔ چیزهای شگفت دیگر، ازجمله عشق که از هر زبان که می‌شنوم نامکرر است.

اما این کتاب -برای من- با چیز دیگری قلابش را انداخت. ربطی که با بچه‌ها داشت. چه آن زمان که راوی کودکی آلبن بود و چه هنگام جمع‌شدن بچه‌ها اطراف او که ویلن می‌نواخت و چه بعدتر که تعمیرکار نابغهٔ اسباب‌بازی‌ها شد.
      

        • از سری کتاب‌های آموزشی و کاربردی. می‌خواهد به کودک بیاموزد که چرا و چه‌گونه خشمش را مهار کند.
• طنز ریز بانمک و به‌جایی هم دارد.
• همدلی مادر و پدر داینا با او چشم‌گیر است. (این یکی می‌تواند آموزش به والدین باشد!)
• راهنمای دو صفحه‌ای انتهای کتاب هم کاربردی و تاحدی خلاقانه بود. شامل پرسش‌ها و فعالیت‌هایی که همراه کودک مطرح کند تا محتوای کتاب عمیق‌تر در جان کودک بنشیند!
      

        عجیب‌وغریب و دوست‌داشتنی!
مخصوص کودک و خردسال یا بزرگسال؟
      

        حق.
نقاط قوتی که به‌نظرم رسید:
• سوژهٔ قوی: پرواز و مسابقهٔ انسان‌های پرنده
• شخصیت‌پردازی عمه دورین، به‌ویژه طنزهایی که در کلام و رفتار این فرد وجود داشت.

نقاط منفی‌ای که به نظرم رسید:
• دو جا گیر اخلاقی داشت. (با تعریفی که از اخلاق دارم و به‌ویژه از این جهت که عنوان فرعی «رمان کودک» را به همراه دارد.)

یک علامت سوال بزرگ:
وارونه‌کردن نقش والد و فرزند چه احساسی را در خوانندهٔ کودک ایجاد می‌کند و چه هدفی از این وارونه‌کردن دنبال می‌شود؟ (والدی که عجیب‌وغریب است و رفتارهایش خام و بچگانه می‌زند با فرزندی که در حال مراقبت از پدرش است...)
من مخصوصاً با این یکی نمی‌توانستم ارتباط خوبی برقرار کنم. :)
      

        هو العزیز.
کتاب عزیزیه. تصاویر و جمله‌های نقطه‌زنی داره برای انتقال مفاهیم عزیزی. ولی به‌گمونم باید با کمک بزرگتر خونده‌بشه. برای کتابخوانی این کتاب چه پیش‌نهادهایی دارید؟
      

        به ابعاد گوناگونی از یک مسیله می‌پرداخت. نگاه چندجانبه‌اش و تمرکزش هر دو ستودنی‌اند.
چه مسیله‌ای؟
«ابراز وجود» یا هر چیز دیگری که نامش را بگذارید. ؛)
      

        چند دقیقه‌ای که مشغولش بودم، عشق کردم!
؛
انگار کتاب‌های کودک حکم روان‌درمان‌گری رو دارن برام،
با تصویرگری‌های شگفت‌شون....
فکر کنم به آرزوهام تصویرگر کتاب کودک شدن هم داره اضافه می‌شه!
      

        به نام خدای سوم خرداد و خدای خرمشهر، آن زمان که سقوط کرد و آن زمان که آزاد شد. به نام خدای خونین‌شهر.

این کتاب یک ویژگی دارد که به‌تنهایی برای تحسین‌کردنش کافی‌ست. یک ویژگی که من کم‌تر با آن مواجه شده‌ام. و آن ویژگی این است:
نویسنده می‌داند کجا، کی و چه‌گونه مشتش را باز کند. مشتش بسته است و توانایی شگفتی در بسته نگه‌داشتنش دارد. 
هر جا که لازم باشد، و دقیقاً جایی که لازم است، کمی از مشتش را باز می‌کند. و می‌داند کجا را نشان بدهد و تا کی مشتش را باز نگه دارد. همین می‌شود که کتاب را یک‌نفس می‌خواهی بخوانی، اگر حجم اندوه روی گونه اجازه‌ات دهد!


همین.
      

        شاه بی‌شین!
آه؟ کدام آه؟

تو در این کشور به دنیا آمدی، قد کشیدی، بختت باز شد و احتمالاً در آغوش پذیرندهٔ همین خاک، آرام خواهی‌گرفت. تویی که «وقتی به سوئیس می‌رسی و در پانسیون مستقر می‌شوی، به بزرگ‌ترین کشف زندگی‌ات نائل می‌آیی: دلمان خوش است که ما هم مملکت داریم. درحالی‌که یک شهروند معمولی در این‌جا، به‌مراتب از ولیعهد آن کشور باستانی خوشبخت‌تر است.»
جملات بالا را در کتاب «شاه بی‌شین» می‌توانید پیدا کنید؛ کتابی که توسط انتشارات سورهٔ مهر در سال ۱۳۹۰ روانهٔ بازار شد.

چشم‌هایت را ببند. خیال کن تو ولیعهد هستی، ولیعهدی در آستانهٔ پادشاهی، در آستانهٔ حکم‌رانی. دستور که می‌دهی، انگار وحی نازل شده. همه چیز بر مدار تو باید تنظیم شود. چه حس‌وحالی داری؟
یکی از امتیازات کتاب نزدیک‌کردن شاهنشاه و شهبانو به خواننده است. محمدکاظم مزینانی به‌گونه‌ای این دو شخصیت را ساخته و پرداخته که خواننده امکان همراهی و هم‌ذات‌پنداری می‌یابد. مشتاق می‌شود که از جزئیات زندگی این دو نفر سر دربیاورد. احساساتش به کار می‌افتد؛ گاهی حس ترحم و دل‌سوزی نسبت‌به اعلاحضرت پیدا می‌کند و گاهی همین حس را نسبت‌به علیاحضرت دارد.
شاید شما هنگام خوانش، احساسات دیگری را هم تجربه کنید اما حس‌وحال غالب من ترحم بود. ترحم برای شاه جنت‌مکانی که تا آخرین لحظه تلاش می‌کند وقار و هیبت شاهانه‌اش را حفظ کند اما روزگار با این غرور سازگار نیست:
«عمداً نادیده‌ات می‌گیرند، نباید ذره‌ای وجود خارجی داشته‌باشی،حتی به‌عنوان پادشاهی مخلوع، انسانی بخت‌برگشته، رانده‌شده از بهشت برین... «پس من کی هستم؟» مضحک‌ترین موجود روی زمین. مردی که حق ندارد وجود داشته‌باشد.»
«پس من کی هستم؟» شما را به یاد چیزی نمی‌اندازد؟ کتاب‌های فلسفی یا دوستان فلسفه‌باف؟ 
واقعیت این است که شاه بی‌شین رنگ‌وبوی فلسفی هم دارد. چرا فلسفی؟ نباید همچین کتابی حال‌وهوای سیاسی داشته‌باشد؟
ماجرا به این‌جا ختم نمی‌شود. رمانتیسم نویسنده چنان مسحورکننده‌ست که کنار یکی از بندها نوشتم: «چه‌قدر قشنگ می‌توانی رمانتیک بنویسی مرد! با این قلم رمانتیک‌نویس آمده‌ای سراغ محمدرضا پهلوی که چه؟»
شما هم بند مدنظرم را بخوانید، شاید با من هم‌نظر بودید:
«کف دستم هنوز داغ است. یواشکی می‌بویمش؛ بوی بال پروانه می‌دهد. من دیگر آن پسرکی نیستم که ساعتی پیش به این خانه پا گذاشته‌بود. نه این‌که بزرگ شده‌باشم، بلکه به شکلی جادویی عوض شده‌ام؛ کرمی حقیر که تبدیل شده به پروانه‌ای اسیر.»
جملهٔ آخر در ذهن‌تان نقش نبست؟ برخی جملات کتاب، راستی‌‌راستی در ذهن آدم جاگیر می‌شوند و بیرون نمی‌روند! علتش چیست؟ نثری قوی که از هم‌پایانی‌های متناسب به زیبایی بهره برده‌است.

به پرسش پیشین بازگردیم. نباید همچین کتابی حال‌وهوای سیاسی داشته‌باشد؟
«شاه بی‌شین» عاری از حرف سیاسی نیست، حتی نویسنده موضع‌گیری سیاسی هم دارد. ببینید:
«جنبشی که نه تنها تو، که بسیاری از تحلیل‌گرهای غربی را هم به تعجب واداشته. حق هم دارند. آخر چگونه ممکن است یک نظام پادشاهی دیرپا، با ارتش مجهز، اقتصادی پررونق و نرخ رشد بالا، با برپایی چند تظاهرات و پخش مقداری اعلامیه و نوار و شعار، در خطر سقوط و فروپاشی قرار بگیرد؟»
فقط باید به دو نکته توجه کرد: یکی این‌که دوربین نویسنده روی شاه و فرح متمرکز است. چیزی دیده نمی‌شود مگر به این دو شخصیت، نزدیک باشد. همین است که حضور مردم را به‌طور پررنگ در کتاب احساس نمی‌کنیم. شاه را چه به مردم؟ ملکه را چه به مردم؟
و نکتهٔ دوم؛ «شاه بی‌شین» بی‌طرف نیست (شما فکر می‌کنید کتاب بی‌طرفی وجود دارد؟) اما سعی دارد نگاهی جامع داشته و ارزش‌گذاری را به کم‌ترین میزان برساند. در این کتاب بندی را پیدا نمی‌کنید که مرد پیژامه‌پوش را تایید یا رد کند. جمله‌ای را نمی‌یابید که به تعریف از پیرمرد روحانی بپردازد. واژه‌ای نیست که مخالفت یا موافقت با مدرنیته را فریاد بزند.

بند نخست را به خاطر می‌آورید؟ حالا که اواخر متن‌ایم، دوباره نگاهی به بند اول بیندازیم. کدام ویژگی بریدهٔ کتاب، توجه‌تان را جلب می‌کند؟ زاویهٔ دید نویسنده، برای‌تان ناآشنا نیست؟ یکی از برگ برنده‌های محمدکاظم مزینانی، انتخاب این زاویهٔ دید است؛ زاویهٔ دید دوم شخص، زوایهٔ دیدی که با لحن تحکم‌آمیز و محکم نویسنده کاملاً مطابقت دارد. از همه جالب‌تر، استفادهٔ چنین زاویهٔ دید و لحنی برای روایت مرد و زنی‌ست که احساس ترحم را در خواننده برمی‌انگیزانند!
      

        ارزش یک بار خواندن دارد؛ همین!
شاید هم سخت‌گیری می‌کنم. اما به‌نظرم نه آن‌چنان مفهوم متفاوت و شگفتی داشت و نه بیانی که ویژه‌اش کرده‌باشد.
و تعجب کردم ازین‌که جایزهٔ صلح برده، در آن ینگهٔ دنیا. ادبیات عرفانی کلاسیک ما را ببینند، چه می‌گویند؟!
تصویرگری هم همین دو و نیم، سه ستاره...
مزیتش برای من کوتاهی و خوش‌خوانی‌اش بود. برای شما چه؟
      

        هو العلی الاعلی.
با این کتاب می‌تونی دست خودت رو بگیری و ببری‌ش به قرن‌ها پیش؛ در موقعیت‌های گوناگون قرارش بدی و ببینی نور علی (ع) جذبش می‌کنه یا دفعش. خودت رو محک بزنی؛ اونی که جذب علی بشه، حقه و اونی که دفع بشه، باطل... چند درصد از وجودمون به حق گرایش داره و چند درصد به باطل؟!
      

        بانمک بود؛ ساده بود اما نه سطحی.
      

        فقط دو خط:
شخصیت‌پردازی اینس رو دوست داشتم؛ برّان، محکم و دوزخی.
+
چیزی که از ذهنم نمی‌ره: اون‌جایی که می‌گفت تو دوزخ نمی‌شه گریه کرد... امان، امان... 
.
.
.
إرحم من رأس ماله الرجاء و سلاحه البکاء... شب جمعه‌ای با نمایش‌نامهٔ سارتر!