بسیار غم‌انگیز .... چقدر از دست مادر شوکت حرص خوردم .... چقد از عادله متنفر شدم ..... و چقدر با مسیب هم‌ذات پنداری کردم .... و بیچاره بابا سبحان.....
همینقدر راجع به خوبی این داستان بگم که به قدری شخصیت ها زنده و توصیفات زیبا هستن که انگار داری فیلم تماشا میکنی
        

          اولین چیزی بود که از دولت‌آبادی می‌خوندم. و هی تعجب و ذوق می‌کردم. از اینکه اینطوری با لهجه حرف می‌زدن همه و می‌فهمیدم. و عجب این که بقیه‌ای که خراسانی بلد نیستن چطوری می‌فهمن راحت که چی داره میگه؟ :))

و داستان تلخ و تلخ. قلبم گرفت.
        

          باز هم دولت آبادی این بار آوسنه بابا سبحان!
مسیب به راه رسید، پاهایش را از هم باز گذاشت ،رو به مردمی که به نظاره اش ایستاده بودند ایستاد و با صدایی که انگار خروسک گرفته بود شروع به خواندن نوحه حضرت قاسم کرد.می خواند،سینه می زد و کف می ریخت.سر تا پایش خاکستر بود و خاک....
بابا سبحان رسید.بیلش را پای دیوار قهوه خانه انداخت و به طرف مسیب رفت تا بگیردش....
یک افسانه و داستان بلند که گزارشگری از وضعیت جامعه محلی خراسان در دهه 40 میکند 
ارباب و رعیت،پر تلاشی مردم،زحمتکشی بسیار، نان حلال و ... از طرفی هم برخی از آداب و اخلاق های ناپسند ارباب 
و بدتر از همه اینکه زمین به یک زن ارث رسیده باشد ...
به قول عنوان یک فیلم سینمایی
همیشه پای یک زن در میان است
خودخواهی،طمع،هوس ،و... که منجر به قتل جوانی زحمتکش و روستایی میشود که خود هم در آن زمین سهامدار است گرچه داستان بود ولی ...
عجب از جهل ما مردم.....
        

          شاید این حرف کمی بزرگ‌نمایی به‌نظر بیاد، اما باید اعتراف کنم در تمام مدتی که"آوسنه بابا سبحان" می‌خواندم، به این می‌رسیدم که این قصه یک‌تابلو کوچکِ هنری دراماتیک هست!
...
مهارت دولت‌آبادی در خلق خرده‌روایت‌های قوی، تصویرسازی و توصیفات و حفظ تیپ شخصیتی و رقم زدن قصه‌های تو‌درتو و درگیرکننده من رو مجاب به بیشترخوندن از قصه کرد تا نهایت به خودم امدم و پایان صفحات رو‌به‌رو شدم...
        

          داستان بلند "آوسنه باباسبحان" تصویری از زندگی پررنجِ روستاییان تنگدست است که در سال ۱۳۴۷ نوشته شده.
ساختار این اثر کلاسیک بوده و عليرغم برخی از واژه‌های غیرداستانی، ادبی و ثقیل، زبانی داستانی دارد. 
دیالوگ‌ها درعین‌حال که لهجه دارند ولی گویا هستند و لحن دارند.
فضاسازی روستا به‌خوبی انجام شده اما گاه به برخی روایات زیادی پروبال داده شده، مثلاً پرداختن به ماجرای خروس‌ها. پایان‌بندی هم تلخ و البته ضعیف است، مخصوصاً بخش معرفی کردن خود به پلیس.
"آوسنه بابا سبحان" به‌خاطر متن تصویری، قابلیت فیلمنامه شدن دارد. این داستان بعداً الهام‌بخش فیلم "خاک" اثر مسعود کیمیایی می‌شود. اگرچه دولت‌آبادی مدعی است که کارگردان به داستان وفادار نبوده و غلام را شرورتر از آنچه باید نشان داده است.
او می‌گوید در شرایطی که نیاز به پول داشتم "آوسنه باباسبحان" را به سینما فروختم، آن زمان باید خرجی و بدهیِ خانوادهٔ برادرم که به تازگی او را از دست داده بودیم، می‌دادم. نارضایتی خودم را همان موقع طی نوشته‌ای ابراز کردم. آنچه در این فیلم معرفی شده، ساخته و پرداختهٔ من نیست. چهره و کسی دیگر است. کار کیمیایی را در فن، تکنیک و خلق بعضی صحنه‌ها می‌توانم دوست بدارم، اما پاره‌های بسیار و ناسالمی که به داستان افزوده، به لحاظ غیرمنطقی بودن برخوردها، روابط و برداشت اصلاً نمی‌توانم به خودم بقبولانم، و برای حضور چنین صحنه‌ها، آدم‌ها و نحوهٔ توجیه در فیلم متأسف و حتی منزجرم.
من در این داستان محور کار خود را (؟) نیمه ملک‌داری و روابط محدود اجاره‌کاری قرار داده‌ام. تراژدی این داستان فراتر از این مناسبات و افراد موجود در خود داستان نیست، و این افراد هیچ‌گونه وصله‌ای را به قبای خود نمی‌پذیرند.
در همان سال‌ها نمایشنامه‌ای نوشته بودم به نام "تنگنا"؛ وقتی به زندان افتادم این نمایشنامه بدون اجازهٔ من به فیلم برگردانده‌ شد و نامش شد "گوزن‌ها" آن هم بی‌هیچ اشاره‌ای به نمایشنامه و نویسنده‌اش!
در مصاحبهٔ دیگری آمده، برادر کوچکم را از دست دادم و همین آسیب عاطفی من را به جای فلسفه به وادی ادبیات سوق داد که "آوسنه باباسبحان" را نوشتم.

🔺 ادامهٔ یادداشت داستان را لو می‌دهد:
"آوسنه باباجان" ماجرای جدال بر سر زمین بین ارباب و رعیت است؛ زمینِ خانواده‌ای که نان شبش را از آن درمی‌آورد و مالکِ بیوه‌زنی که از روی طمع و هوس می‌خواهد زمین را به دیگری اجاره دهد.  
در سال ۱۳۴۵ جلال آل‌احمد هم داستانی به نام "نفرین زمین" می‌نویسد که دربارهٔ زمین، خاک و به حاشیه رفتن روستا است. گویی این مسائل در آن سال‌ها موضوعیت داشته است.