نیزه‌ها…تفنگ‌ها آخرین طرح داستانی ژوزه ساراماگو است که در واپسین سال‌های عمرش آغاز شد اما با درگذشت او در سال ۲۰۱۰ نیمه‌کاره ماند. داستان آن در یک کارخانه‌ی اسلحه‌سازی در دوران جنگ جهانی دوم روایت می‌شود و دغدغه‌های اخلاق فردی را در برابر ماشین جنگ به تصویر می‌کشد.

متن نیمه‌کاره، به همراه مقاله‌ای از روبرتو ساویانو، در سال ۲۰۲۴ منتشر شد. ساویانو روزنامه‌نگار و نویسنده‌ای است که عمدتاً به سبب مبارزه با مافیا شهرت دارد. نوشته‌ی او تأملی است بر مضمون ضدجنگ و وجدان اخلاقی در اثر ساراماگو.

نیزه‌ها…تفنگ‌ها کتاب کوتاه اما تکان‌دهنده‌ای است که حساسیت ادبی و اخلاقی ساراماگو را نشان می‌دهد، نویسنده‌ای که تا پایان عمر از طرح پرسش‌های دشوار درباره‌ی قدرت و مسئولیت دست نکشید.

*

«حس وظیفه آن‌گاه معنا می‌یابد که حرفه‌ای را که در پیش گرفته‌ای، با عشقی آتشین دوست بداری و چون بر سر دوراهی قرار بگیری، بر اساس نداری وجدانت دست به انتخاب بزنی. یک‌سو، زندگی در پناه سکوت تحمیلی و سوی دیگر، مرگی همراه با طلیعه‌ی فریاد واپسین حقیقت.»

«”نویسنده‌ای که تصمیم می‌گیرد روشن بنویسد، در طلب خواننده است؛ نویسنده‌ای که مبهم می‌نویسد، بیش‌تر در طلب تفسیر است.” کامو راست می‌گفت. ساراماگو پاسخی درخور داشت: «جنبه‌ی دلپذیر کلماتِ ساده این است که بلد نیستند گول بزنن.» و یافتن کلماتِ ساده دشوارترین کاری است که نویسنده‌ای می‌تواند برگزیند. کلماتی ساده و ناتوان از فریب. کلماتی که شاید عاقبت‌به‌خیر شوند.»/ از متن