آموزش و پرورش «قابلگی‌»ای است که به دانشجو کمک می‌کند تا توانایی‌ها و قدرت‌های خویش را متولد کند. او به آگاه شدن از قابلیت‌های خویش ترغیب می‌شود و هیچ چیز بر او تحمیل نمی‌شود. آنچه اهمیت دارد فردیت تجربی نیست بلکه خود حقیقی ماست که در جریان خودشکوفایی پدیدار می‌شود. معلم سقراطی در مقابل این که دانشجویانش وی را صاحب اقتدار و مهارت بدانند مقاومت می‌کند. وسوسه‌برانگیز‌ترین چیز برای دانشجویان در همین‌جا نهفته است. معلم آن‌ها را از خود دور می‌کند و به خودشان بازمی‌گرداند. او در پارادوکس‌ها پنهان می‌شود و خود را دست نیافتنی می‌سازد. در اینجا ارتباط اصلی میان معلم و دانش‌آموز از جنس تسلیم و تقدیم نیست بلکه تقلای حقیقت است. معلم می‌داند که او هم انسانی بیش نیست و می‌خواهد دانشجویانش میان امر انسانی و امر الهی تفاوت بگذارند.

در هر سه نوع آموزش و پرورش «احترام» عامل اصلی است. در آموزش مَدرَسی احترام متمرکز بر سنتی است که در پایگان‌های ساختار اجتماعی نیز وجود دارد. در تلمذ احترام بر شخصیت استاد متمرکز است؛ و در آموزش سقراطی بر شأن و مرتبه‌ی متعالی ذهنی که بار جدایی دو جهان را بر زندگی انسان تحمیل می‌کند. در آموزش احترام اجتناب‌ناپذیر است. بدون آن در بهترین حالت تنها کارگری باقی می‌ماند. احترام جوهر هر آموزش و پرورشی است.

به دانشجوی حقیقی می‌توان اعتماد کرد که از میان دشواری‌ها و اشتباهاتش راه خود را پیدا کند، دشواری‌ها و اشتباهاتی که برای رشد فکری اجتناب‌ناپذیر و ضروری اند و او البته کسی است که در میانِ فراوانیِ مسیرهای پیشنهادی دچار سردرگمی نمی‌شود. گزینشگری و انضباط، راهبر اصلی چنین دانشجویی هستند. باید این حقیقت را بپذیریم که کسانی که چنین راهنمایی ندارند چیز خاصی یاد نمی‌گیرند. راهنماهای تصنعی مانند خلاصه‌نویسی‌ها، برنامه‌های کمک آموزشی و تمهیدات فنی دیگری که دانشگاه را به دبیرستان بدل می‌سازند با آرمان دانشگاه مغایرت دارند. این مسائل نتیجه‌ی سازگار کردن دانشگاه با نیازهای دانشجوی متوسط است، یعنی تأکید بر زمینه‌هایی که خیل عظیمی از دانشجویان باید بیاموزند تا دانش کافی را دست‌کم برای گذشتن از سد امتحانات کسب کنند. این شیوه که مناسب دبیرستان است برای دانشگاه که دانشجویانش فارغ از سن و سال به بلوغ رسیده‌اند زیان‌بار است.

سه چیز در دانشگاه مورد نیاز است: تعلیم حرفه‌ای، آموزش و پرورش کلی انسان و تحقیق. زیرا دانشگاه همزمان مدرسه‌ای حرفه‌ای، مرکزی فرهنگی و نهادی پژوهشی است. مردم سعی کرده‌اند دانشگاه را مجبور کنند که میان این سه امکان یکی را انتخاب کند. دانشگاه‌ها می‌خواستند کاری را انجام دهند که از آن‌ها انتظار می‌رفت. پس از آنجا که دانشگاه نمی‌تواند همه‌ی کارها را انجام دهد باید میان این سه امکان یکی را انتخاب کند. حتی پیشنهاد شده که دانشگاه آن‌طور که هست برچیده (شود) و به جای آن سه نوع مدرسه‌ی تخصصی دیگر تأسیس شود: ۱-نهادهایی برای تعلیم حرفه‌ای و شغلی ۲-نهادهایی برای آموزش و پرورش عمومی که می‌تواند شامل یک گروه تخصصی باشد و ۳-نهادهای تحقیقاتی. با این همه، در ایده‌ی دانشگاه این سه به شیوه‌های جدایی‌ناپذیر متحد اند و اگر یکی از آن‌ها جدا شود زمینگیر و بی‌اثر می‌شود و بدین ترتیب ذات‌فکری دانشگاه از هم می‌پاشد. این سه عنصر با هم سازنده‌ی یک کل زنده هستند و با تفکیک و جدا کردن آن‌ها روح دانشگاه نابود می‌شود.