بهتر انتخاب کن، بهتر بخوان

یادداشت‌های علی محمدی (24)

            کتاب، تاریخ شورویِ استالین را از دید جورج اورول نشان میدهد، جورج اورول کسی است که در اسپانیا برای کمونیسم و سوسیالیسم جنگیده (که در کتاب زنده باد کاتالونیا شرح داده شده) و در ادامه عمر از عملکرد رهبران این ایدئولوژی ناامید شده است.

جورج اورول به عنوان کسی که مانند نویسنده های دیگر کمونیست‌ستیز نیست نقد منصفانه‌تری از این تفکر و ضعفش در بقای خود به مخاطب داده، جدای از این دری جدید رو به دیدگاه‌های سیاسی باز میکند و در کتاب ۱۹۸۴ ادامه‌ی این تفکر در قالب داستانی دیگر شرح داده می‌شود و سعی میکند نشان دهد که آفاتی مثل تمامیت خواهی و کنترل‌گری فارغ از نوع حکومت‌ها و ایدئولوژی‌های حاکم امکان وقوع و نشر دارند.

این کتاب در قالب یک داستان تفکر سوسیالیستی و برابری‌خواه حیوانات یک مزرعه که از زیردست انسان ها بودن خسته شده‌اند را به تصویر می‌کشد، حیوانات مانند مردم روسیه تزاری در انقلاب اکتبر، قیام کرده و اقدام به بیرون کردن انسان‌ها از مزرعه می‌کنند و در ادامه داستان خوک‌ها که نماد حزب بلشویک هستند رهبری حیوانات را به دست می‌گیرند و داستان آغاز میشود
          
            یک دوک مالیخولیایی که علی‌رغم احمق بودن، ارزش زیادی برای تفکر قائل است و برای هرچیز نظریه‌ای ساده‌انگارانه دارد؛ روایت کلی داستان اتفاقاتی‌ست که در یادداشت‌های روزانه عالیجناب ثبت شده، دوک پیری که با بیماری دست و پنجه نرم میکند، به انزوایی خود خواسته کشیده میشود و دچار فروپاشی ذهنی میشود. جذابیت اصلی داستان اما در خورده روایات‌هایش بود؛ دیدار باغبان پیر که چهره پیری و مرگ را به دوک نشان میدهد، گیرمال نابینا که جهان بینی دوک را تغییر می‌دهد، دو خواهر که مدعی هستند درون بدن را میبینند و توانایی درمان دارند، دو خدمتکار که در تلاش برای محافظت از دوک هستند، دستگیری جوان معلولی که استعداد ریاضی عجیبی دارد در ملک دوک، حفر تونلهایی در املاک دوک، غارگردی با کشیش و گم شدن در خیابانها. در حین خواندن رمان چنان با دوک احساس نزدیکی به وجود می‌آید که انگار عضوی از خانواده است.
کتاب مرد زیر زمینی از آن دست کتابهاست که شاید از ترس تمام شدن بشود نیمه رهایش کرد.
          
            یک مرد، یک شب، تلفن همراه‎ش را خاموش می‎ کند، صدای تلفن روی کابینت آشپزخانه را می‎ بندد و سیم تلفن اتاق خود را قطع می ‎کند تا صدای تلفن مزاحم خوابش نشود مثل هر شب. به تختخواب خود می‏ رود تا قبل از خواب کتاب بخواند که سکته می ‎کند.

کتاب «یک مرد، یک شب» خود‏‎زندگی‎نامه‎ ی مسعود فروتن مجری و کارگردان سینما، تلویزیون و رادیو و همچنین کارگردان تلویزیونی آثار زیبایی مانند مثل ‎آباد و همه بچه های من است که در قالب داستانی کم حجم و گیرا با روایتی جالب و جذاب نوشته شده. داستان از یک سکتهِ مرگبارِ فرضی شروع می ‎شود. در حالی که شخصیت داستان در زمان مضارع ناتوان در جای خود افتاده و در تلاش برای پیدا کردن راه نجاتی برای خود است، داستان با فلاش‎ بک ‎هایی به گذشته می‎رود و قطعه‎ ای از پازل زندگی مرد را در قالب خاطره‎ای نشان داده می ‎شود.

وقتی که مرد به تلفنی که روی کابینت است و اگر بتواند به آن برسد نجات پیدا خواهد کرد فکر می‎ کند، فلاش بکی به گذشته می‎خورد و خاطره‎ای از شخصی که تلفن را هدیه داده و حال احوال کنونی آن نقل می‎ شود. وقتی که مرد درد پشت خود را توصیف می‎ کند، یاد درد پشت پدرش می ‎افتد و خاطره مرگ پدر را نقل می‎کند. وقتی که مرد به پیدا شدن شخصی امید دارد که کلید دارد و می‎ تواند وارد شود، خاطره‎ای از اتفاقی مشابه بر اثر سؤتفاهم را می‎ گوید. یا وقتی که به پیری خود فکر می ‎کند دوستان و گذر زمان را بخاطر می‎ آورد و دیدگاه خود در مورد پیری را می‎ گوید و از خاطرات خواهر بزرگترش می گوید که عمر کوتاه و پرباری داشت و به قول خودش همه اتفاقات برای او زود رخ می دادند. و از این دست جرقه‎ هایی که خاطره ‎ای در گذشته را به یاد مرد می ‎آورد.

راوی داستان اول شخص است و با توجه به خود‎زندگی‎نامه بودن داستان تمایز بین حقیقت یا تخیل بودن اتفاقات مضارع (یعنی سکته کردن و جزئیات آن از قبیل گم کردن صفحه کتاب یا شنیدن صداهای پشت پنجره و یا موارد دیگر که هیجان بسیار زیادی به روایتِ اصلیِ شب داده ‎اند) را تا پایان داستان ناممکن ساخته است. به طور کلی داستان یک شخصیت دارد ولی در روایت‎هایی که از گذشته نقل می‎ شوند اشخاص زیادی از جمله پدر، مادر، برادران، خواهران، دوستان، همکاران، همسر و فرزند وارد ماجرا می‎شوند. صداقت بی‎ بدیل مسعود فروتن در بازگو کردن حتی دردناکترین اتفاقات زندگی‎ اش ارزش بسیار زیادی به داستان داده، این که نویسنده مخاطب را محرم اسرار خود قرار داده است.

داستان نتنها برای طرفداران زندگینامه ‎ها به واسطه روایت داستانی‎ که دارد جذاب خواهد بود، بلکه برای طرفداران داستان و رمان نیز به واسطه پشتوانهِ حقیقیِ روایت گیرایی و تاثیر دو چندانی خواهد داشت. از طرفی طرفداران مسعود فروتن که با صدای خاص و سبک نفس گیری ایشان در هنگام حرف زدن در برنامه ‎های یادگاری و رادیو هفت آشنا هستند، احتمالا با لحن ایشان کتاب را برای خود می خوانند. هر چند که نسخه صوتی داستان «یک مرد، یک شب» با صدا و خوانش نویسنده موجود است. یکی دیگر از نکات قابل توجه کتاب کوتاه و موجز بودن آن است به طوری که در چند ساعت می شود به طور کامل آن را مطالعه کرد