بریده‌ کتاب‌های علی اکبر حسنی

جدایی جامعه از تاریخْ خطرناک و بحران‌زاست. فاصله گرفتن آحاد مردم از هویت خود نتیجه‌ای جز تعلیق فرهنگی معنوی ندارد. جامعهٔ پادرهوا ناتوان از تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و ناچار از تصمیم‌پذیری است و یکی از تصمیماتی که خیلی زود برایش گرفته می‌شود قبولاندن هویت جدید، بلکه بدلی است. عقب‌نشینی تاریخ یعنی پذیرش خطر از دست دادن هویت. مسئولیت حکومت‌ها به جای خود، آیا مسئولیتی بزرگ‌تر از این جلوگیری از عقب نشینی تاریخ، روی دوش روشنفکران و نخبگان یک ملت وجود دارد؟

🔹 دست‌بوسی و تسلیم حق بودن! 🔹 #شهید_بهشتی برای دوستان نقل کردم، یک بار از سفری آمده بودم، دوستان می‌خواستند دست ببوسند و من نمی‌گذاشتم. یکی از همین آقایان اهل علمی که خیلی اهل صفا نیست در جلسه دید و بازدید کنار من نشسته بود و می‌دید که من از این که دستم را ببوسند امتناع می‌کنم. همان جا تاب نیاورد و البته خیلی هم با پرخاش گفت چرا چنین صف‌شکنی می‌کنی؟ در مناسبات مردم با اهل علم بدعت می‌گذاری! بگذار دستت را ببوسند! گفتم: جوابت را بعداً می‌دهم بگذار خلوت شود. خلوت که شد به او گفتم: می‌دانی چرا از این کار خودداری می‌کنم؟ برای این که می‌ترسم خودم خراب شوم. من از درون می‌توانم کرم خورده شوم و نمی‌خواهم خراب شوم؛ من بر خود می‌ترسم. گفت: چه می‌گویی؟ و اسم برد که تو فکر می‌کنی فلان و فلان اسیر دست بوسی مردم بوده‌اند؟ گفتم من دربارۀ اشخاص قضاوت نمی‌کنم و تو هم نام کسی را نبر. چون داوری درباره تک تک افراد کار مشکلی است. من می‌گویم بر خودم می‌ترسم. در اینکه دیگر حرفی نیست! تو هر چه می‌خواهی حساب کن؛ بگو تو آدم ضعیفی هستی بگو خیلی‌ها از تو قوی تر هستند، اما من که نمی‌توانم خود را اغفال کنم! من از تو سؤالی دارم؛ ... بیا بینک و بین الله به من بگو در میان این چهره های گوناگونی که از نزدیک می‌بینی ... یکی را شهادت بده که اسیر این دست بوسیدن‌ها و سلام و صلوات‌ها در زندگی است و جایی که پای حمایت از حق و پا نهادن روی تمام این حرف‌ها پیش آید، حاضر است به سمت حق برود و از همۀ آنها صرف نظر کند. شهادت بده. لنگ ماند! باز هم خدا پدرش را بیامرزد که جدل نکرد و گفت نمی‌توانم بگویم. گفتم: مرد حسابی! تو در میان آنها که می شناسی حاضر نیستی دست روی یک نفر بگذاری، چرا می‌خواهی ما را فاسد کنی و دعوت به فساد می‌کنی؟ آن وقت من هم کرم‌خورده می‌شوم. گفت: ما به تو امیدها داشتیم! گفتم: بیخود داشتید! من خودم را بهتر از تو می‌شناسم و می‌گویم من هم قابل خراب شدن هستم.

یعقوب: تو اگر تنها باشی خدا یک وعده غذا به تو می‌دهد و اگر قرار به مهمان داشته باشی، روزی او را هم پیش از آمدن در سفره تو می‌گذارد. پس آن وعده دوم اصالتاً مال تو نیست. امانتی نزد توست، چشم انتظار آمدن صاحبش.

یعقوب: آن عقلی عقل سلیم است که انسان را به اطاعت از خدای رحمان دعوت کند نه به اطاعت از نفس و شیطان.

یوسف: توان و قدرت انسان، متناهی و محدود است. این توان متناهی اگر به قدرت نامتناهی متصل شود، قدرتی نامحدود پیدا می‌کند و موفق به کارهای خارق العاده می‌شود. پیشینیان حتی به فرض داشتن صداقت و سلامت برخوردار از توانی محدود بودند. این قدرت نامتناهی خدایی است که من معتقد و متکی به اویم. پیشینیان برای خود یا حداکثر برای شما کار می‌کردند و این یعنی اتکا به توان محدود بشری. من بر این باورم که خدای من به کاری که برای او انجام شود به اضعاف مضاعف برکت می‌بخشد و بهترین گواه همین کارنامه هفت ساله است.

ننه مجدله: گفتند که اسم خریداران یوسف را می‌نویسند و هر که بیشتر خرید، به او می‌دهند. من آمدم که اسمم جزء خریداران یوسف نوشته شود. آخر یوسف که همین جمال ظاهر نیست. یوسف یک حقیقت است.

-یوسف: هزاران بهار و گلستان و شکوفه‌زار می‌آیند و می‌روند. این عمر وصال است که کوتاه است. -یساکر: چه کسی گفته عمر پدر کوتاه است؟! -یوسف: (وحشتزده) زبانم لال! عمر پدر را نگفتم. دوران وصال را گفتم. -یساکر: از کجا معلوم؟ -یوسف: از آنجا که دفتر عمر عشاق هماره پر بوده است از مرثیه فراق. این سنت تغییرناپذیر عالم است که معمار روزگار تا می‌تواند میان عاشق و معشوق دیوار فراق می‌کشد.

هیچ زنی را به خاطر حسادت نباید شماتت کرد. عشق و حسادت، در زنان همزاد همند. اگر گل عشق را طالبید نمی‌توانید خار حسادت را نادیده بگیرید.

امیدوارم در آن لحظه که می‌میرم و از این بدن فاصله می‌گیرم، زیباتر از آن باشم که تو حالا می‌بینی! این بدن پیر می‌شود؛ از ریخت می‌افتد و عاقبت خواهد پوسید و خاک خواهد شد. به جای آن که عمری را در آرزوی ظاهری زیبا بگذرانی، بهتر است برای یک بار هم که شده چشم دلت را باز کنی و به روح و روانت نگاهی بیندازی. اگر این بدن چندان قابل تغییر نیست، در عوض، روح و روانت را می‌توانی با کارهای شایسته، صفا بدهی و زیبا کنی. کسی نمی‌تواند تو را سرزنش کند که چرا از زیبایی ظاهری سهمی نداشته‌ای؛ به همین شکل به دنیا آمده‌ای، ولی زیبایی باطنی، در اختیار خودت است. اگر به فکر آن نباشی، قابل سرزنش خواهی بود.

دانشمندان علوم ارتباطات معتقدند در یک رابطه حقیقی رودررو، ۵۵٪ از معنایی که فرد به طرف مقابل خود منتقل می‌کند از طریق حرکات جسمانی و ژست بدن هنگام ادای کلمات است و ۳۸٪ از معانی نیز از طریق لحن و آهنگ صدا به مخاطب منتقل می‌شود و خود کلمات تنها ۷٪ از معانی را با خود حمل می‌کنند. ... در ارتباط مجازی، جسم از روابط متقابل تقریباً حذف می‌شود و ویژگی‌های ذهنی و فکری برجسته می‌شود. ... همین مسئله ممکن است باعث انواع متعدد سوء تفاهم در درک معنای کلمات از طرف مخاطبین با سن و سواد و میزان اطلاعات عمومی متفاوت شود.

و حسین که دوباره افسوس بدرقه راهشان کرد و عاقبت بخیری، و یک درخواست: «تا می‌توانید دور بروید؛ خیلی دور. آنجا که صدای مظلومیتم را نشنوید و فریاد نصرت‌طلبی‌ام، که هر که بشنود و به یاری نخیزد خدا در قیامتش به روی در آتش نشاند.»

علم به ما روشنایی و توانایی می‌بخشد و ایمان، عشق و امید و گرمی؛ علم ابزار می‌سازد و ایمان مقصد؛علم سرعت می‌دهد و ایمان جهت؛ علم توانستن است و ایمان خوب خواستن؛ علم می‌نمایاند که چه هست و ایمان الهام می‌بخشد که چه باید کرد؛علم انقلاب برون است و ایمان انقلاب درون؛ علم جهان را جهان آدمی می‌کند و ایمان روان را روان آدمیت می‌سازد؛ علم وجود انسان را به صورت افقی گسترش می‌دهد و ایمان به شکل عمودی بالا می‌برد؛ علم طبیعت ساز است و ایمان انسان ساز؛ هم علم به انسان نیرو می‌دهد، هم ایمان؛ اما علم نیروی منفصل می‌دهد و ایمان نیروی متصل. علم زیبایی است و ایمان هم زیبایی است؛ علم زیبایی عقل است و ایمان زیبایی روح؛ علم زیبایی اندیشه است و ایمان زیبایی احساس. هم علم به انسان امنیت می‌بخشد و هم ایمان؛ علم امنیت برونی می‌دهد و ایمان امنیت درونی. علم در مقابل هجوم بیماری‌ها، سیل‌ها، زلزله‌ها و طوفان‌ها ایمنی می‌دهد و ایمان در مقابل اضطراب‌ها، تنهایی‌ها، احساس بی‌پناهی‌ها و پوچ انگاری‌ها. علم جهان را با انسان سازگار می‌کند و ایمان انسان را با خودش.

مسأله اساسی امروز نه دسترسی به اطلاعات بلکه انفجار اطلاعات است. حجم اطلاعات تولید شده بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ معادل ۱۴۰۸ برابر کل اطلاعات تولید شده در طول تاریخ بشریت تا سال ۱۹۸۰ است.

شاید باور کردن این نکته مشکل باشد اما یک مقایسه تاریخی نشان می‌دهد حجم اطلاعات وارد شده به ذهن یک انسان امروزی اعم از خبرها، کتاب‌ها، تابلوهای تبلیغاتی و دیده‌ها و شنیده‌ها در یک روز، برابر کل اطلاعات دریافتی توسط یک انسان قرن هجدهمی است!

باید به این واقعیت اذعان کرد که در کشوری مانند ایران که درآمد سرانه بالا نیست، پس انداز بخش خصوصی به تنهایی برای توسعه کشور کافی نیست و باید از منابع خارجی بهره برد. از آنجا که در سال‌های پس از انقلاب ایدئولوژی مخالف با تمدن غرب و تجلیات آن حاکم شد، مسئولان نظام سیاسی ایران نوعاً نگاهی منفی به کل مقوله ارتباط با جهان خارج از جمله استفاده از منابع خارجی داشته‌اند. بسیاری از مسئولان و سیاستمداران، دریافت وام را معادل فروختن کشور و از دست رفتن استقلال کشور و پیش درآمدی برای از دست رفتن تمامیت ارضی و کیان کشور قلمداد می‌کردند. به همین علت استفاده از این منابع غالباً با دشواری و فرسایش زیاد صورت گرفته است.

جهان پر سماع است و مستیّ و شور ولیکن چه بیند در آئینه کور؟ نبینی شتر بر نوای عرب که چونش به رقص اندر آرد طرب؟ شتر را چو شور و طرب در سر است اگر آدمی را نباشد خر است

امروز برای کتاب‌فهمی و سنت‌فهمیِ زنده و پویا و نه متحجر و ایستا یا حتی ارتجاعی، ... ، به یک سلسله معلومات دیگر نیز به صورت کمک نیازمندیم. یعنی اگر انسان بخواهد ببیند وحی درباره‌ی روند جامعه چه می‌گوید، تا الفبایی از جامعه‌شناسی نداند نمی‌تواند اصلا بفهمد وحی درباره‌ی روند جامعه چه می‌گوید.

انسان در زندگی اگر بخواهد در حد انسانیت زندگی کند، قبل از هر چیز باید بینشی، جهان بینی‌ای، هدفی، راهی و مبنایی درست داشته باشد، و الا حیوانی است که جلوی آخور رهایش کردند و یا در آخورش پوست هندوانه و پوست گرمک است، ... ، یا عسل و مربا و کره و مرغ و فسنجان و چلو کباب ریخته‌اند؛ ولی بالاخره حیوانی سر در آخور است!

این‌ها دنبال چیز دیگری آمده‌اند. اینها اگر به حوزه قم می‌آیند، اگر به رشته جامعه شناسی دانشگاه می‌روند، دنبال این هستند که بر چیز دیگری دست یابند. این‌ها در سنین نوجوانی آزادانه لمس کرده‌اند که: «وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا مَتَٰعُ ٱلۡغُرُورِ»! (آل عمران؛ آیه ۱۸۵) پوچی، بی‌ارزشی، بی‌محتوایی، بی‌پایگی زندگی منحصر در تولید و مصرف و در دور نافرجام تولید و مصرف پوسیدن را لمس کرده‌اند. آنها که از خانواده‌های مرفه برخاسته‌اند، داشته‌اند و لمس کرده‌اند. آنها که از خانواده‌های دردمند برخاسته‌اند، نداشته لمس کرده‌اند.

«...ای مرشد! من نه تنها بسیار بسیار کوچک‌تر از حسین بن علی، که از ذره نیز کوچک‌ترم و خاک‌تر، اما از آنجا که دل به عزت و شوکت این جهان نسپردم و روح خویش به تکدی وانداشتم و لقمه از سفرهٔ گستردهٔ شاهان برنگرفتم، باش تا ببینی که چگونه ملاصدرای شیرازی سده‌ها و سده‌ها خواهد ماند، سربلند و سرافراز و باد این گروه را که با من این ظلم کردند چون پر کاهی با خود خواهد برد. چندان که پس از سالی چند هیچ‌کس نام و نشانی از این جماعت که در این مجلس حاضرند و به کینه آمدند نخواهد جست؛ هرچند که عمر بر سر این کار گذارند.»