بعد ار اینکه کتاب را تمام کردم داشتم به این فکر میکردم که موش ها و ادم ها در گوشه ی سردی از همان جهان خوشه های خشم رقم میخورد، در گوشه ای دو دوست راهی سفر هستند و درگوشه ای دیگر خانواده ای ، و نقطه مشترک هردو رستگاری دردناک  و پایانی  است که انتظارشان را میکشد، ادم ها جایی در این سفر و صفحات باید تمام شوند.
خوشه های خشم به واسطه فیلمی که جان فورد با اقتباس از ان ساخته شناخته شده تر است ولی اگر نظر من را بخوانید این کتاب همان چیزی است که باید باشد بدون توصیفات بسیار طولانی و شخصیت های بسیار خوشه های خشم و قدرت داستانگویی و اثرگذاری هزاران برابری ، این کتاب یک جمله اضافه ندارد ، در صفحات کم داستانش را میگوید و تمام میکند و یک کلمه  نتیجه گیری و جملات سنگین ندارد چون درستش همین است .
 نام این داستان از سروده رابرت برنز برگرفته شده‌است : چه بسیار نقشه های موشها که توسط ادم ها نقش بر اب میشود . { موش در اینجا نماد کارگران و تهی دستان است }
        

          یه نظرم برای لذت بردن از سبک نوشتار و موضوعات خاصی که کوئیلو به انها میپردازد ، اول باید درباره ی خود کوئیلو و مسیر زندگی اش دانست تا بشه راحت تر درکشان کرد .
 
        

          نقاشی :  خودنگاره با مرگ اثر  آرنولد بوکلین ، نقاش نمادگرای سوئیسی
این کتاب اولین کتابی بود که من را مجاب کرد ساعت ها و روزها درباره اش فکر کنم  ،    نگاه کنم و خیل عظیم ایوان ایلیچ های اطرافم را ببینم و خودم را مورد پرسش قرار بدم  که آیا طلسم ایوان ایلیچ طور زندگی کردن در این  دنیا ناگریز نیست ؟  
تولستوی در سراسر کتابش سعی در مطرح کردن پرسش داره ، پرسش هایی خودش هم جوابی براشون نداره چون  اصلا جواب مشخصی براشون وجود نداره  
در خواندن این کتاب لحظه ای تردید نداشته باشید و بهتر است بعد از خواندن کتاب برگردید و درادامه فصل آخر یک بار دیگر فصل اول را بخوانید