به نام او

به "مادر" نوشته ماکسیم گورکی لقبِ تخت‌ترین رمان را می‌دهم. مادر تخت‌ترین و بی‌فراز و فرودترین رمانی بود که تا به امروز خوانده‌ام، چونان جاده صاف و همواری که از آغاز انجامش مشخص و پیداست.

 "مادر" اولین رمانی بود که از گورکی می‌خواندم، نویسنده‌ای که به بزرگترین نویسنده شوروی کمونیستی شهرت دارد و او را مبدع سبک رئالیسم سوسیالیستی می‌دانند. مادر به یک بیانیه حزبی و سیاسی بیشتر شباهت دارد تا یک داستان. و اصلا اهمیت تاریخی‌اش به همین خاطر است. بالاخره کسی که رمان‌خوان است باید از ماکسیم گورکی هم کتاب بخواند و قاعدتاً اولین اثر هم مشهورترین کتاب او است. امیدوارم کتابهای دیگرش خواندنی‌تر باشد.
          

            از آن کتابهایی که نان ایدئولوژیک بودنش را خورده.  وگرنه از لحاظ پرداخت دراماتیک یک سوژه سیاسی، حرفی برای گفتن ندارد. خود نویسنده هم به نظر قصد داستان گویی نداشته و هدفش مکتوب کردن مانیفست کمونیسم با قلمی ادبی بوده. که موفق هم شده. 
مقایسه کنید با رمان های سیاسی جرج اورول...  نه!  حتی مقایسه هم نکنید. 
          

            جزو اولین رمان‌های خارجی بود که سال‌ها پیش خوندم؛ ولی تاثیری که در وجودم گذاشت هنوز ماندگاره:
_ احترام پاول به مادر رنج‌دیده
_ صبوری مادر
_ برملا شدنِ مفهوم آزادی و حقیقت برای مادری بی‌سواد و رنج‌دیده 
_ مقاومت پاول و دوستانش
_ ادامه دادن مادر، در مسیر و خط‌فکری پاول
و...
          

            رمان مادر، یکی از بهترین های ادبیات روسیه ست.
رمان در مورد زنی به نام پلاگی است که در کتاب بارها او را مادر خطاب می‌کنند. پلاگی، شوهری دائم الخمر، بی منطق و بی احساسی دارد که به کوچکترین بهانه ای او را به باد کتک می‌گیرد.
پس از مرگ شوهر، پلاگی و پسرش پاول محور داستان قرار می‌گیرند.
کتاب در مورد رنج بی پایان کارگران روسیه تزاری است.
اشاره به ظلم و ستم تزار و کارگزارن او، آنهم در سال ١٩٠۶، به واقع خود مقدمه ای بر انقلاب سال ١٩١٧ بود.
ماکسیم گورکی که ١۵ سال در سراسر امپراتوری روسیه سفر کرده و خود نیز مدتی طعم فقر و فلاکت و کارگری را چشیده، به خوبی توانسته از درد و رنج این طبقه بگوید.
آنچه در این کتاب به آن اشاره شده، نقش بی بدیل و حساس زنان در انقلاب است کما اینکه قهرمان داستان هم یک زن است که پا به پای مردان در راه آزادی وطن از ستم و استبداد از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند.
گورکی این کتاب را به سفارش لنین نوشته  و الحق که از پس نگارش کتابی که مردم را به جوش و خروش انقلابی وادار کند برآمده است.
با مطالعه این کتاب به‌خوبی می‌توان دریافت که حلقه مفقوده فلسفه و فلاسفه و انقلاب و مردم، ادبیات است.
گورکی اندیشه های سوسیالیستی کارل مارکس را در قالب رمان مادر به جامعه ی استبداد زده ی روسیه ی تزاری عرضه می‌کند و بیراه نیست اگر بگوییم یکی از پایه های موفقیت انقلاب اکتبر روسیه، همین رمان است. 
          

            .

مهمترین مفهوم نظریه مارکس که بر جهان داستان‌های گورکی سایه انداخته است، «طبقه اجتماعی» است. مارکس همه چیز را برآمده از مکانیزم عمل طبقات اجتماعی می‌دید و دیگر امور را در نسبت با آن توضیح می‌داد. خود طبقه هم ماهیتی ابزارسازانه داشت که در اقتصاد و معیشت متبلور می‌شد. انسان داستان‌های گورکی هم کاملا در نسبت با طبقه خویش تعریف می‌شود و مناسبات طبقاتی، چگونگی و سرنوشت زندگی‌اش را رقم می‌زند. و از آنجا که او در انتهای قرن نوزده می‌زیست، یعنی زمانی که فئودالیسم روسی کنار رفته و نظام سرمایه‌داری در شهرهای بزرگ شکل گرفته بود، مهمترین طبقه اجتماعی را کارگران می‌دانست که تعیین‌کننده بسیاری از حوادث اصلی و سویه حرکت جامعه بودند. به وضوح می‌توان دیالکتیکی را که مارکس بین مناسبات طبقه کارگر و سرمایه‌دار قائل بود، در آثار گورکی دید. به عنوام مثال در رمان «مادر»، او حتی روستای حاشیه شهر را هم در نسبت با کارخانه روایت می‌کند و با تمرکز بر طبقه کارگر آنجا، داستان را پیش می‌برد. پس نیروهای اصلی پیش‌برنده داستان در رمان‌های گورکی، کنش کارگران در حیث جمعی خود برای تغییردر پیرامون خویش است. ابزار تولید و مناسباتی که حول آن شکل می‌گیرد، ذهنیاتی که معطوف به تولید است و اخلاقیات و روحیاتی که تولید ایجاد می‌کند، همه و همه جهت حرکت داستان را مشخص می‌کنند و اگر هم صحبتی از فرهنگ، فکر، هنر، اخلاق و مسیحیت هست، به عنوان بازیگران فرعی و حاشیه‌ای متن جامعه بدان‌ها نگاه می‌شود.
          

            
همگی صلوات بفرستید بالاخره این کتاب تموم شد🥲😂درسته که مشغله و وقت نداشتن باعث شد خوندنش اینقدر طولانی بشه، ولی حس می‌کنم اینکه داستانش اونقدرا هم برام جذاب نبود، روی طولانی شدن این بازه‌ی زمانی تاثیر داشت.‌ راستش تنها دلیلی که این کتاب رو تا آخر خوندم قلم قشنگ نویسنده و مترجم و توصیفات به شدت زیباش بود. این کتاب از لحاظ ادبی به شدت غنیه و خیلی چیزا ازش یاد گرفتم. 
داستانش راجع به شورش سوسیالیست‌ها در برابر حکومته. و خب مشخصا با خیلی از افکارشون مخالفم. ولی بازم می‌گم اینقدر قشنگ نوشته شده بود که دلم نمیومد نصفه رهاش کنم. شخصیت‌پردازیش خدا بود؛ جوری که برای فرعی‌ترین شخصیت‌ها جزئیات منحصربه‌فرد اختصاص داده بود. 
و در حالی که کتاب در ستایش افکار سوسیالیست نوشته شده بود اما سعی نکرده بود مقدس‌سازی کنه. توی این کتاب توده هم اشتباه می‌کرد و انقلابی هم گاهی مرتکب خطا می‌شدند.‌
و چی بگم؟ اگر می‌خواید از قدرت ادبیاتش لذت ببرید بخونیدش:>