من این ترجمه را نخواندم. این کتاب را از نشر چشمه خواندم. متن خیلی زیاد است. افت و خیز چندانی ندارد. روایت است دیگر! یک روایت دوگانه از دوران انقلابهای شوروی؛ از دوره تزارها بگیر تا انقلاب کمونیستی و بعد دوره اصلاحات و روسیه جدید.
جالب است که نوع "غرها"ی مردم از دوران کمونیستی شبیه غرهای این روزهای ماست! با این تفاوت که وضعیت واقعا هولناک‌تر از وضعیت فعلی ما بوده. خیلی هولناک‌تر.
موقع خواندن این کتاب باید حواسمان باشد با وجود همه ادعاهای نویسنده مبنی بر بی‌طرفی و شنیدن "همه" روایتها، درنهایت این کتابی‌ست که به مذاق جهان غرب خوش بیاید. بنابراین خیلی زیرپوستی و یواش یواش احساسی را که میخواهد در خواننده برمی‌انگیزد.
          

            در شماره‌ی 13 اکتبر 2016 «نیویورک ریویو آو بوکز» مروری شده بر ترجمه‌ی جدید کتابی از سوتلانا الکسییویچ (برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات در سال 2015) با عنوان «زمان دست دوم: روزهای آخر جماهیر شوروی». فقط در ایران خود ما نیست که جایزه‌ی نوبل باعث شهرت یا معرفی نویسندگان می‌شود. در غرب هم خانم الکسی‌یویچ قبل از اینکه نوبل ببرد نویسنده‌ی ناشناخته و مهجور بود، هر چند یکی دو کتاب از او به انگلیسی ترجمه شده بود. اما بعد از اعلام جایزه‌ی نوبل، منتقدان غربی به صرافت افتادند سر از کار نویسنده درآورند. اما همانند نویسنده‌ی این تاریخ‌های شفاهی، یا «تاریخ عواطف انسانی»، خودِ مقوله‌یِ تاریخ شفاهی در روسیه‌ی شوروی مقوله‌‌ای مهجور بود. آکادمی علوم شوروی هرگز تاریخ شفاهی را به‌عنوان رشته‌ای مستقل به رسمیت نشناخت، و به همین علت این رشته نتوانست هیچ‌گاه جزیی از مطالعات تاریخی در این کشور بشود، به‌خصوص که دولت کنترل شدیدی روی تاریخ داشت و دستگاه تبلیغات آن کوشید تنها یک قرائت از تاریخ انقلاب و تکیل حکومت شورایی در بین مردم رایج باشد. حالا کتاب زمان دست دوم (Secondhand time) با روزهای تجزیه‌ی شوروی و شکل‌گیری روسیه‌ی جدید سروکار دارد. و شاید این روایت تجزیه از همه بیش‌تر با فرم کارهای الکسی‌یویچ همخوان باشد که مبتنی است بر روایت حقیقت از زبان شاهدان علمی مختلف. 


ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی سیزدهم، سال 1395.
          

            اثری روایت‌گونه از ادبیات روسیه که دو فصل دارد. با ترجمه عالی و روان دکتر همت‌زاده و مقدمه‌ای از ایشان که لازم است و عالی.
زمان دست دوم، از شوروی، روسیه و دوران گذار می‌گوید و هم از انقلاب، اعتراضات مردمی، مردان سیاست دوران کمونیسم و سوسیالیسم، تغییرات فرهنگ و اجتماعی مردم در دوران شوروی و پساشوروی، راهپیمایی‌ها، کودتا، کا گِ بِ، داس و چکش، اردوگاه‌های کار اجباری، جنگ، خون، حکومت نظامی، کاپیتالیسم، اعتصابات، فروپاشی شوروی، جنگ با هیتلر و آلمانی‌ها و تیرباران یهودی‌ها و پیروزی بر آلمان‌ها، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیست، و سقوط کمونیست و...
گفتنِ خاطرات افرادی که پیش‌ازاین، در زمان شوروی زیسته‌اند و حالا از خاطرات آن دوران و تحولش و ازبین‌رفتن شوروی می‌گویند، برای نویسنده‌ی روزنامه‌نگاری که خاطرات را می‌نویسد.
          

            تمام مدتی که کتاب را می‌خواندم اول به این فکر می‌کردم که در چه زمان مناسبی کاملا اتفاقی شروع به خواندن این کتاب کردم و دوم به این فکر می‌کردم که چرا باید حرف‌های مردم کشوری دیگر درباره‌ی اوضاع اجتماعی‌سیاسی‌شان این همه برایم جالب باشد؟ راستش خودم فکر می‌کنم در بخش عمده‌ای از صحبتهای مردم می‌توانستم شرایط مشابهی را لمس کنم و در نتیجه احساس هم‌ذات‌پنداری کنم. به‌خصوص با آنهایی که بعد از پروستریکا باوجود تحصیلات عالی بیکار شدند و یک عده توانستند پول پارو کنند. این کتاب را دوست داشتم و دلم برای مردم روسیه سوخت. به‌خصوص وقتی می‌خواندم خیلی‌شان اتحاد جماهیر شوروی و حکومت کمونیستی استالین را با آن اردوگاه‌های کار اجباری و دستگیری‌ها و بزن و بکش‌هایش به حکومت کاپیتالیستی بعد از آن ترجیح می‌دادند. دلم برای مردمی سوخت که به چه خیالی انقلاب کردند و چه نصیبشان شد. آن‌ها آزادی می‌خواستند اما نمی‌دانستند با آن باید چه‌کار بکنند.