بریده‌های کتاب تفکر

همین خیلی معرفت است که آدم بفهمد بی معرفت است؛ فهم بی معرفتی خیلی معرفت میخواهد: تا بدانجا رسید دانش من که بدانم همی که نادانم

پرسش: آیا پیش‌فرض های دینی مانع تفکر آزاد نیست؟ پاسخ: نه، شما این‌طرف و آن‌طرف جوی، برای اینکه آب برود و هرز نرود، لبه گذاری می‌کنید. این لبه گذاری برای هرز نرفتن است، مانع که سر راه آب نگذاشته‌اید. برای اینکه حرام نشود و هرز نرود، این‌طرف و آن‌طرفش هم لبه می‌گذاری. بایدها و نبایدهای دین لبه‌گذاری است. لبه‌گذاری برای پیشگیری از تلفات است و مانع نیست.

مرگ، آخر این دنیاست و چیزی که آخرش این باشد، اولش چیست و چه ارزشی دارد؟ مرگ اول آخرت است، اینکه منزل اولش این قدر خطرناک است، وای به منزل بعدش! وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۵

«أَکْثِرُوا ذِکْرَ هَادِمِ اللَّذَّاتِ.» زیاد یاد کنید از آنچه لذت‌ها را منهدم می‌کند. این به تقوای انسان کمک می‌کند که تفکر فی‌امراللّه بکند؛ یعنی فکر کند که خداوند متعال با فرعون چه کرد، با موسی (ع) چه کرد و عاقبت موسی چه شد، فرعون عاقبتش چه شد. در تمام این امور فکر کند و ببیند که مثلاً هر کدامشان به چه عاقبتی رسیدند و فکر کند که آن کار فرعون چه عاقبتی داشت. سلطنتی که آخرش غرق است سلطنت نیست، اسارت است؛ و رنج‌هایی که آخرش نجات است رنج نیست، راحتی است. بالاخره باید نگاه کند و بگوید که یک روز ذلت و یک ساعت رنج است؛ اما بعد از آن همیشه راحتی است.

همین خیلی معرفت است که آدم بفهمد بی معرفت است؛ فهم بی‌معرفتی خیلی معرفت می‌خواهد: تا بدانجا رسید دانش من که بدانم همی که نادانم همین اندازه که انسان بگوید من غلط کردم، برای اینکه بعد از این غلط نکند، خیلی خوب است.

ملائکه هم طور دیگری اعتراض کردند. شیطان گفت: من بهترم. اما ملائکه این را نگفتند و گفتند: این‌ها خون‌ریزی و فساد می‌کنند و ما نمی‌کنیم. گفت: بله شما نمی‌کنید. چون تعلق ندارید. انسان را من متعلق می‌آفرینم و بخاطر تعلقش گناه می‌کند. اما چون تعلقش را بخاطر من رها می‌کند، به من تعلق پیدا می‌کند. وقتی علقه هایش را قربانی می‌کند به من نزدیک می‌شود. تو علقه نداری که برای من قربانی کنی...

حیاتِ طیّبه، دلِ زنده است.

زود به نتیجه رسیدن، زود جواب دادن، پاسخ فوری خواستن، اینکه شما می‌خواهید آماده‌خوری کنید نتیجه‌اش می‌شود «تعطیلی فکر». این راحت‌طلبی است، به خود زحمت ندادن است و در حقیقت نفهمیدن است. آدم یک اعتراف می‌کند که نفهمیده است و می‌رود تا بفهمد، نه اینکه اصرار داشته باشد که من می‌فهمم...

اجانب مسائل کشورهای استعمارزده را از حالت مسئله به صورت قضیه درمی‌آورند؛ یعنی کاری می‌کنند که همه نمره‌ی قضیه را بگیرند ، نه نمره‌ی مسئله را. نمره‌ی قضیه را بگیرند ، یعنی اینکه مسئله را مثل یک درس، معلم برای این‌ها اثبات کند و این‌ها آن را فرا بگیرند و جواب بدهند؛ از این جهت ، علم در کشور ما به صورت قضایاست، نه به صورت مسائل.در تمام دانش‌ها ، ما همین مصیبت را داریم.

علمی را به انسان می‌دهند، اگر انسان عمل کرد، چیزی را هم که نمی‌داند به او می‌دهند.

استعمار می‌خواهد اصلا تو «نیازی» به «فکر» نداشته باشی.