بریده‌های کتاب جوان خام

نسل امروز بی.تاب است و درک ضعیفی از واقعیت دارد؛ و با آن که این مسئله در مورد جوانان همه زمان ها صدق می‌کند، در زمان ما بیشتر محسوس است...

می‌توانید هر کاری خواستید با من بکنید، و من در دل به این خصلت لعنت می‌فرستم. به‌خاطر نوعی نیک‌طبعی مبتذل، گاهی آمادگی داشته‌ام به یک متظاهر باب روز تسلیم شوم و دلخوشی‌ام صرفاً خوشرویی‌اش بوده است، یا گذاشته‌ام به بحث با یک ابله کشانده بشوم که نابخشودنی‌تر از هر کار دیگری است. همه‌اش به خاطر عدم تسلط بر نفس است و به‌خاطر آن است که در انزوا بزرگ شده‌ام، اما فردا باز هم وضع به همین منوال خواهد بود: به این علت است که گاهی مرا جای یک پسر شانزده‌ساله می‌گیرند. ولی به عوض تسلط بر نفس، حتی الان هم ترجیح می‌دهم که هرقدر هم انسان‌گریزانه باشد باز هم بیشتر توی لاک خودم فرو بروم.

تمام ادیان و مکاتب اخلاقی دنیا به یک چیز ختم می‌شوند: «نیکی کن و از بدی بپرهیز.» آدم فکر می‌کند هیچ چیز ساده‌تر از این نیست. اما فقط تلاش کن کار نیکی بکنی و از یکی از بدی هایت بپرهیزی؛ فقط تلاش کن.

این که مثل خرگوشی هراسان به این طرف و آن طرف بدوم و به هر چیز جزئی کشیده شوم - البته فقط حماقت من بود. با آن که از مدت ها قبل می‌دانستم که قادر نیستم زیرکانه یا معقولانه چیزی را بیان کنم و بهتر آن است که همیشه ساکت باشم، چه چیزی مرا برانگیخت که به خانه درگاچف بروم و خرفتی و کندذهنی خودم را آن‌طور برملا کنم؟ و واسین نامی یا هرکس دیگری بیاید به من دلگرمی بدهد که هنوز پنجاه سال دیگر زندگی در پیش رو دارم و نباید نگران باشم؟

می‌بایست شجاع‌تر باشم، می‌بایست مردانه‌تر عمل کنم. ضمن آن که از واسین خشنود بودم، احساس شرمساری می‌کردم و خودم را کودکی بی‌اهمیت می‌انگاشتم.

در خفا دچار این سوءظن شده است (درواقع نمی‌شد متوجهش نشد) که همه طور خاصی نگاهش می‌کنند، و رفتارشان شباهتی با رفتارشان با یک مرد سالم ندارد. این تصور حتی در مطبوع‌ترین فعالیت های اجتماعی هم در ذهنش وجود داشت. پیرمرد بدگمان شده بود و به طرز نگاه کردن دیگران هم شک داشت. فکر می‌کرد همه او را دیوانه می‌پندارند، و همین عذابش می‌داد.

راست است که چیزی از زندگی عملی نمی‌دانستم؛

در واقع، وقتی در گوشه‌ای بودم که آن همه سال در آن سنگر گرفته بودم، به رغم آن که از این کار پشیمان نیستم، می‌دانستم که باید در میان جمع با سخت‌گیری بیشتری عمل کنم.

بگویید ببینم چرا مجبورم آن‌قدر شریف باشم، مخصوصاً این که همه‌اش لحظه‌ای بیشتر نمی‌پاید؟

هیچ چیز دشوارتر از پاسخ دادن به این سوال نیست که «چرا باید شرافتمند باشیم؟» می‌دانید که سه نوع رذل در دنیا وجود دارد؛ رذل نادان، یعنی رذلی که معتقد است رذالتش عین فضیلت است؛ رذل شرمگین، یعنی رذلی که هرچند مصمم است رذالت خود را حفظ کند اما از آن شرمسار است؛ و بالاخره رذل ساده یعنی رذل ناب. مثلاً من یک همکلاسی داشتم به نام لامبر که در شانزده سالگی به من گفت که وقتی به ثروت برسد بزرگ‌ترین لذتش این است که گوشت و نان بخورد و در همان حال کودکان تهیدست از گرسنگی بمیرند؛ و هنگامی که این کودکان سوختی ندارند تا آتش درست کنند او یک انبار هیزم بخرد، توی مزرعه‌ای روی هم بچیند و آتش بزند و یک دانه هیزم به فقرا ندهد. این بود احساسات او! بگویید ببینم اگر رذل نابی مثل او از من بپرسد که چرا باید شرافتمند باشد، چه باید به او بگویم؟ مخصوصاً حالا در این زمانه که شما به این شکل درآورده‌اید و هیچ‌چیز هیچ‌وقت بدتر از حالا نبوده. جای هیچ چیزی در جامعه ما معلوم نیست. خدا را انکار می‌کنید، متوجهید، قهرمانی را انکار می‌کنید. کدام ذهن کور و کر و گنگی می‌تواند مرا به اقدام در جهت خاصی وادارد، در شرایطی که به نفع من باشد خلاف آن عمل کنم؛

وقتی شب می‌شد، و توی بسترم در تنهایی کامل، بی آن که سر و صدای دیگران را در اطرافم بشنوم، به خلق دوباره زندگی بر مبنای یک نقشه متفاوت می‌پرداختم، بسیار شادمان بودم. تا هنگام شکل گرفتن «اندیشه» به گونه‌ای لاعلاج رویایی بودم.

خودش نبود. نمی‌دانم باور می‌کنید یا نه، اما به خدا قسم که حواس درستی هم نداشت! از زمانی که در آن مکان بدنام تحقیر و توهین شده بود تاریکی و تردید بر قلبش چنگ انداخته بود... بر مغزش هم چنگ انداخته بود.

این را که می‌گفتم صدایم می‌لرزید و می‌دانستم که دارم خودم را ابله جلوه می‌دهم.

تقریباً در نخستین تماس با دیگران، از هم می‌پاشیدم.

بی‌تردید کمی نا آرام بودم. البته به هیچ نوع جمعی عادت نداشتم. در مدرسه با همکلاسی هایم روابط خوبی داشتم اما به‌ندرت با کسی دوست می‌شدم؛ گوشه کوچکی برای خودم درست کرده بودم و در آن زندگی می‌کردم. اما چیزی که مرا آشفته می‌کرد این نبود. به هر حال، با خودم عهد بستم که وارد مباحثه نشوم و غیر از آنچه لازم است چیزی نگویم به طوری که هیچ‌کس نتواند درباره من به نتیجه گیری برسد؛

گفتم که اعضای خانواده همیشه باهم بودند، ولی البته من مستثنی بودم. من مثل آدم های مطرود بودم.

هرکس اگر حدس می‌زد در ذهنم چه می‌گذرد به من می‌خندید. به همین دلیل بود که آن‌قدر مخفی‌کاری را دوست داشتم. اصلاً تمام انرژی‌ام صرف رویاها می‌شد، آن‌قدر که وقت گفت‌وگو نداشتم. همین باعث می‌شد که معاشرتی نباشم، و پریشان حواسی‌ام دیگران را به قضاوت های نامطلوب‌تری نسبت به من می‌کشاند اما گونه های قرمز من سوءظن‌شان را برطرف می‌کرد.

اما آخر او اگر این‌قدر دوستم داشت چرا در زمان سقوط و تباهی‌ام نظارتی بر من نمی‌کرد؟ اگر کلمه‌ای گفته بود شاید خودم را بالا می‌کشیدم. البته شاید هم نمی‌کشیدم. اما او جلف‌بازی مرا دید، جلوه‌گری خودنمایانه مرا دید...

اگر آن‌قدر به هیجان نمی‌آمد، و گاه بر سر مسائل جزئی به اضطراب نمی‌افتاد، به‌خاطر هیچ و پوچ از صندلی خود بلند نمی‌شد یا به هرچیز جدیدی که می‌شنید آن‌قدر بدگمانی نشان نمی‌داد تا مطمئن شود همه چیز به خیر و خوشی سابق است، بله در این صورت ظاهرش خیلی هم بشاش به نظر می‌رسید.