دین سنتی + فرهنگ مدرن = دو اسارت مکمل
گراسمن با نقدی تند، نشان میدهد که چگونه:
دین سنتی، انسان را از طریق ترس، گناه و اطاعت کور، به زنجیر میکشد؛
و فرهنگ مدرن، با وعدههای پوچ، مصرفگرایی، رقابت و سرعت، او را از معنا تهی میکند.
هر دو، نوعی از اسارت روانی میسازند.
راه رهایی چیست؟
فلسفه اسپینوزا میگوید:
تنها راه رهایی، شناخت خود و طبیعت و خداوند است؛
شناختی عقلانی و شهودی که انسان را به درک وحدت همهچیز میرساند؛
و به او این بینش را میدهد که همهچیز بهضرورت هست، نه تصادفی یا عبث.
وقتی این شناخت حاصل شود، دیگر از جامعه تقلید نمیکنی، بلکه با نوری درونی زندگی میکنی.