مجموعه‌ی تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران مجموعه‌ای است که زیر نظر محمد هاشم اکبریانی در نشر ثالث منتشر می‌شود. در این مجموعه، نویسندگان، شاعران و مترجمان ایرانی از خاطرات خود می‌گویند.


ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال 1395.
          

            من این کتاب رو نزدیک به ۲۰ سال پیش به جای درس خوندن برای کنکور، در کتابخانه محله خوندم. اثری که در ذهنم ته‌نشین شده و از اون زمان با منه اینه که: 
داستان مسخ داستانِ استحاله آدم‌ها در اثر غرق شدن در عادت‌های روزمره و توجهِ افراطی به بعدِ مادیِ زندگیه. شخصیت اصلی داستان که یک بازاریابه و تمام فکر و ذکرش بیشتر پول در آوردنه، مسخ شده. کافکا این شخصیت رو به شکل یک سوسک بد منظر و چندش آور تصویر کرده که همه با دیدنش پا به فرار میذارن و یا می‌خوان با وسیله‌ای از بین ببرنش. 
این اثر رئالیستی نیست که با دلالت‌های صریح به معنی اون دست پیدا کنیم؛ مملو از دلالت‌های ضمنی و استعاره‌ها و تمثیل‌هاست. مثل کرگدن که در اثر یونسکو نماد انسان‌های سرد، تنها و افسرده‌ی قرن بیستمه و هر کسی امکان داره به کرگدن تبدیل بشه.
          

            شرّ و شیطون و عاشق
_________________________________________________
«من داله جمع میکنم. داله دوتا شاخه به هم چسبیده است عینهو حرف دال که ازش تیرکمان سنگی درست میکنند»
کمتر شخصیت شیطون و شرّی را همانند داوود داله میشناختم. کاراکتر جدید و ملموسی بود که روانِ متفاوتی داشت. حداقل تصور من از یک نوجوون دهه شصتی چنین چیزی نبود. سرش درد می‌کند برای ساختن تیرکمان که با داله درست می‌شود. پیدا کردن داله ها خودش داستانی دارد و فصل های این رمان را میسازد. علاوه بر داله ، کش هم نیاز دارد. کشی محکم و قوی که پاره نشود و بتواند با آن چند ده گنجشک را بزند. یواشکی سعی دارد از دستکش پوسیده پدرش که قبلا با آن بنایی میکرده ، تکه ای بردارد  برای کش تیرکمانش. داوود داله باید شروری اش را هم نشان دهد. نباید مقابل بچه محل‌هایش کم بیاورد. کتک میخورد و کنایه می‌شنود ولی آنقدر مخش تاب دارد که صاحب تیرکمان های خفن محله‌شان می‌شود. داوود داله داستان مُضاف بر این ها ، عاشق هم هست. نویسنده با تبحرش در ریزه روایت ها این را به ما می‌فهماند. داوود دلش پیش لیلا است. هر وقت او را می‌بیند ، دلباخته اش می‌شود. حتی داله ای هم به اسم او در جعبه انبارشده اش دارد. داله لیلا. 
«کارخانه اسلحه سازی داوود داله» داستان جذابی است که آقای شرفی خبوشان با ذوقش آن را خلق کرده است. بعد از کتاب «بی کتابی» که برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است ، این اثر از ایشان نوشته‌ی جدیدی است که فضای متفاوتی دارد. رساندن پایان این اثر به یک اتفاق غیرمنتظره در مقابل سیر کتاب ، آن را جذابش می‌کند. بخوانیدش که تجربه جالبی است
          

            نکته اخلاقی کتاب: مثل محسن نباشید! مثل محمد باشید😅 البته ما آدما بیشتر شبیه محسن‌ایم:) اشتباه میکنیم، پشیمون میشیم، تلاش میکنیم، اصلاح میکنیم، جبران میکنیم و مدام در تلاش برای بهتر شدنیم چون هیچ کس خوب مطلق نیست... 
کتاب شیرینی بود؛ آخر داستان واقعا اشکم درومد و حس غریب یا شاید قریبی داشتم:')..
          

            در شرایط امروز و فاصله‌ی زیادی که بین نسل جدید و نسل قدیم ایجاد شده، خواندن کتاب‌های این‌چنینی برای نسل جدید به شدت لازم است.
زندگی با پدربزرگ و مادربزرگ برای ما دهه‌ی شصتی‌ها و نسل ما قبل ما، چیز غریبی نیست. اما قطعا نسل جدیدتر درکی از این مدل زندگی ندارند.
 خواندن خاطراتی که حول محور مادربزرگ دانا و مهربان خانواده می‌چرخد، بسیار شیرین است و برای نسلی که زندگی با پدربزرگ و مادربزرگ را تجربه نکرده‌اند می‌تواند جالب باشد.
همچنین خواندن داستان‌های کوتاه و چند صفحه‌ای  این کتاب قطعا برای نوجوانان راحت‌تر است.
 این کتاب را به نوجوانان اطرافم پیشنهاد خواهم کرد.
          

            بالاخره ادبیات مدرسه سودی رساند! 
بعد از خفقان پی در پی سر کلاس و حبس شدن در کلاس به جهت لو ندادن سوالات آزمون به آن یکی کلاسه به جاهای خوبش هم رسیدیم. آن از اتاق آبی سهراب و یکهو به خودم آمدم دیدم اسم نیما و جلال به گوشم می‌آید؛ همان لحظه بغل دستی ام نگاهم کرد که: اع جلال آل احمد! همان تکه از کتاب ارزیابی شتابزده یک طرف و ذوق و شوق ما برای مطالعه آثار جناب جلال یک طرف. از خانم عرفانی پرسیدم و گفتن که با مدیر مدرسه شروع کنید. و ما خوردیم به تعطیلاتِ «سه‌گانهٔ شنبه‌ای» که در همان اولی و دومی شروع شد و تمام شد.
تاریخ تکرار می‌شود! 
بله همینقدر کلیشه ای و درست، از مقایسه فرهنگ و آموزش پرورش خودمان که درست بود تا در نظر گرفتن ساختمان شیک فرزانگان و تداعی کردن اتفاقات، اجسام و افراد داستان که هیچ شباهتی به آن ندارد گرفته تا قیاس رفتار آقای مدیر داستان جلال و دختر همکلاسی این روز های من در برابر شرایط اضطراری که این یکی خیلی هم درست بود و لبخند بر لبم آورد. 

اولین بار بود که از جناب جلال خواندم، جالب بود، بخوانیم ببینم چه می‌شود؛ باشد که مشتری شویم.

دوستی قبل از از من گفته بود n نفر قبل از او یادداشت نوشته‌اند و این کار باعث شده در نوشتن یادداشت و دست بردن به صفحه کلید مردد شود، باید بگویم منم همینطور دوست عزیز.
          

            تقدم وجود بر ماهیت سرلوجه‌ی فلسفه‎‌ی اگزیستانسیالیسم است. فلسفه‌ای که درخت اندیشه‌ی کامو در آن ریشه داشت. درختی که بیگانه، شاخه‌های رشدیافته و پربارش هستند.
کامو عمیقاً باور داشت که در صحنه‌ی هستی، آنچه مهم است و باید به آن پرداخت، این است که وجود خود را دریابیم، مهم نیست از کجا و به دست چه کسی و چرا به اینجا آمده‌ایم، مهم این است که کجا می‌رویم و با وجود خویشتن چه می‌کنیم. یگانه موضوع اساسی فلسفه از نگاه او، خودکشی است، اینکه آیا این زندگی ارزش زیستن دارد و یا خیر. 
کامو در زمانه‌ی پس از انقلاب لیبرالیسم می‌زیست. قرن 19 زمانه‌ی معطوف شدن اندیشه‌ها به موضوع مهم آزادی بود. با وجود تمام تغییرات وکم‌رنگ کردم سایه‌ی بورژوازی، بشر در عمق وجود خود آزادی را نیافت و طعم سعادت را نچشید. از این زمان، فلاسفه موضوع خود را به آزادی‌ای معطوف کردند که درون آدمی رخ می‌دهد و برایش احساس خوشبختی را به ارمغان می‌آورد. کامو در این زمان پیام‌آور آزادی انسانِ در بند جبرِ زندگی پوچَش بود.
او پوچی زندگی را پس نزد، بلکه این هیولای تیره‌ی بدهیبت را با آغوش باز پذیرفت و آن را در جهت آزادی به کار گرفت. او سیزیف را آزاد و رها دید و جملگی بنی‌آدم را به مثابه سیزیف‌هایی دید که محکوم به بالا بردن روزمره‌ی سنگی به بالای کوه شده‌اند و در انتهای روز، درست پیش از درک رضایت، تلاش‌هایشان را بی‌ثمر می‌بینند. با این حال، او از دل این سرنوشت رقت‌بار، آزادی بیرون کشید، و خود نیز در همین آزادی، شادمانه زیست.
مورسوی کامو به راستی نماد اگزیستانسیالیسم است. موجودی خیالی که تمام ماهیت‌ها برایش ارزشی ندارند. نه ادراکی از عواطف دارد و نه زیر بار قوانین می‌رود. از هر قید و بندی آزاد است و بدون آنکه بداند به کجا، فقط می‌رود. اما آیا اگزیستانسیالیسم می‌تواند به چنین آرمان دور از ذهنی، یعنی تربیت نسلی از انسان‌های این چنینی دست پیدا کند؟ آیا بشر روزگاری زیر بار چنین نگاهی به جهان می‌رود؟ آیا این نگاه آزادی را به ارمغان می‌آورد؟ 
" یکدفعه چراغ‌های خیابان روشن شدند و ستاره‌های اول شب را کم‌رنگ کردند. حس کردم چشم‌هایم از انبوه آدم‌ها و نور پیاده‌روها خسته شده. چراغ‌ها سنگفرشی خیس را براق کرده بود و ترامواها با فاصله‌ای منظم نورشان را روی موهای براق، یک لبخند یا النگویی نقره می‌انداختند. کمی بعد، با تک و توک تراموا و شبی که بالای سر درخت‌ها و چراغ‌ها، سیاه شده بود، محله بفهمی نفهمی خالی شد، تا جایی که اولین گربه از کوچه‌ای که تازه خلوت شده بود، آرام گذشت. فکر کردم حالا دیگر باید شام بخورم. از بس به صندلی تکیه داده بودم، گردنم درد گرفته بود. رفتم پایین تا نان و ماکارونی بخرم. آشپزی‌ام را کردم و ایستاده خوردم. خواستم کنار پنجره سیگاری بگیرانم، اما هوا خنک شده بود و کمی سردم شد. پنجره‌هایم را بستم و موقع برگشتن توی آینه قسمتی از میز را دیدم که چراغ الکلی‌ام در کنار مقداری نان روی آن بود. هنوز فکر می‌کردم که این یکشنبه هم گذشت. حالا مامان توی خاک بود و باید کارم را از سر می‌گرفتم. خلاصه چیزی تغییر نکرده بود."
کامو این طور فکر نمی‌کند. و این نگاه خود را در بخش دوم بیگانه به وضوح بیان می‌دارد. جایی که عواطف سرکوب‌شده سرانجام راهی برای ظهور پیدا می‌کنند. بالآخره این ذات زندگی‌دوست آدمی است که پرده‌ها را می‌درد، با پوچی زندگی تلاقی می‌کند و زیستن را دردناک می‌سازد. رسالت کامو در این میان، برقراری صلح و آشتی میان این دو نیروی متخاصم است. هدف او گشودن گره این تناقض، در سایه‌ی فلسفه‌ی خویشتن است. او این تناقض را به بهترین شکل ممکن به ما نشان می‌دهد: 
"نفهمیده بودم که روزها تا کجا می‌توانند هم بلند باشند هم کوتاه. حتماً برای زندگی کردن بلند بودند. اما آن‌چنان کشدار بودند که سرآخر روی هم سرریز می‌شدند. آنجا دیگر اسم‌شان را از دست می‌دادند. کلمات دیروز و فردا تنها کلماتی بودند که هنوز برایم معنا داشتند. تا اینکه یک روز نگهبان به من گفت پنج ماه است که اینجا هستم. باور کردم، اما درکش نکردم. از نظر من یک روز بود که مدام در سلولم گسترده می‌شد و یک کار بود که دنبال می‌کردم."
در اینجا کامو ذات متناقض زندگی را نشان می‌دهد. مورسوی او چشم ‌در چشم پوچی این زندگانی می‌دوزد، با این حال شوق به زیستن او را کلافه می‌کند. در این میان هیچ چیز به او آرامش نمی‌دهد. مورسو هیچ چیز به جز خودش را ندارد، و آزادی او هم درون اوست. او در سلول خود می‌نشیند و آزادی خود را پیدا می‌کند. آزادی او، اختیاری است که بر احساس خویشتن دارد. آزادی او، سرنوشتی است که باید آن را زندگی کند، سنگی است که باید به بالای کوه برد، تیغ گیوتینی است که سر از تنش جدا می‌کند. 
کامو این چنین زیبا، سخن فروید را تکرار می‌کند که: زندگی هر لحظه، از دل نبردی با مرگ برمی‌آید و تداوم پیدا می‌کند. اما او برداشت متفاوتی از این مفهوم دارد و این پند خویش را در واپسین صفحات کتاب به ما می‌دهد. زندگی را مسیری می‌داند که هدف مشخصی ندارد اما ما مجبور و محکوم به پیمودن آن هستیم، و همین که هدف مشخصی ندارد، ما را مختار و آزاد می‌کند، که هر مسیری که می‌پسندیم برویم و سنگ خود را هر طور که دوست داریم به بالای کوه بغلتانیم. او این آزادی را سعادت انسان می‌داند و بیان می‌دارد: تلاش برای رسیدن به بالای کوه برای دلخوشی انسان کافی ا‌ست، ما باید سیزیف را خوشحال بدانیم.  
و این چنین، مورسوی کامو رمز خوشحالی را به ما می‌آموزد. زندگی از عواطف و احساسات خالی نیست. همین عواطف و احساسات البته آن را سخت می‌کنند، اما تلاش برای فرار از آن‌ها، تنها زندگی را سخت‌تر می‌کند. پس می‌بایست آن‌ها را پذیرفت و معنای زندگی خویش را در سایه‌ی آن‌ها تدوین نمود. و در همین حال می‌باید واقف بود که آزادی، تنها و تنها در درون ما یافت می‌شود، خواه در رفیع‌ترین قله‌ی آزادترین نظام بشری نفس بکشیم یا در پست‌ترین سیاه‌چال انسانی زندانی باشیم. و این آزادی، همان رمز احساس سعادت و خوشبختی است. 

          

            افغاستان خوب نمادیست برای بازار آشفته خاورمیانه. روی دیوارها و خانه‌هایش رد خونِ جان‌های زیادی مانده. درد، ترس، عزا، خون و غم سنجاق زنان افغانستان است. مهاجرانش در پی هویت خود می‌گردند و ساکنانش در پستوهای خانه‌شان تا دم مرگ سوگوارند. سوگوار صلح و جان‌های عزیزشان. شنیدن روایت‌های زنان افغانستانی گاهی چنان سخت می‌شود که آخرین دانه‌های طاقت شنونده را طاق می‌کند. این کتاب‌ هم از جنس همان روایت‌هاست. روایت‌هایی که زنان قهرمان‌ و خسته روای آن‌ها هستند.
نویسنده از جنس همین زنان است‌‌؛ اما به قول خودش بخت با او یار بوده تا مثل تار مویی بارها از دهان مرگ بیرون کشیده شود. 
این کتاب را یک نفس نخوانید. غم آن ویرانتان می‌کند.
          

            یادمه چندین ماه پیش به یکی از کوت‌های نویسنده‌ی این کتاب برخوردم که می‌گفت:«تو آسمانی و باقی چیزها فقط آب و هوا هستند.» و خیلی به دلم نشست سرچ کردم دیدم یه خانم پیر بودیست هستند که یه چندتایی کتاب هم نوشتند.  وقتی هم که این دوران قرنطینه شروع شد تصمیم گرفتم که این کتاب رو بخونم.

تو این کتاب درباره‌ی این می‌گه که چرا ما به امنیتمون دو دستی چسبیدیم و چطور این ناحیه‌ی امن به اضافه‌ی خیلی از باورهامون باعث رنج کشیدن ما می‌شه.

بخشای موردعلاقه‌ی من از کتاب فصلایی بود که درباره‌ی چهار کیفیت نامحدود و دشمنان دور و نزدیکش و این که چطور با تمرین‌های مدیتیشن این کیفیت‌ها رو در خودمون پرورش بدیم بود. 
و بخشی که پذیرشش برای من خیلی سخت بود و حتی نمی‌دونم چه قدر قابل اعتماده این بود که هیچ زمین سفتی زیر پای ما نیست.

The Four Limitless Ones Chant

  May all sentient beings enjoy happiness and the root of happiness.
  May they be free from suffering and the root of suffering.
  May they not be separated from the great happiness devoid of suffering.
  May they dwell in the great equanimity free from passion, aggression, and prejudice.
          

            بخشی از کتاب:
اگر زندگى کلاف نخى باشد… من آنرا باز کرده مى‌بینم. کاملا گسترده و صاف. پیچ و تابش نمى‌دهم و رشته‌هایش را به دست و پایم نمى‌بندم. براى همین است که عده‌اى را دوست مى‌دارم و عده‌اى را دوست نمى‌دارم. اما به کسى کینه ندارم. آماده‌ام که به دیگران کمک کنم، زیرا دلیلى نمى‌بینم که از این کار سرباز زنم. هوا و آفتاب و عشق و غذا و علم و مرگ و حیات و کوهها را مى‌پسندم و به آنها دل مى‌بندم. به هرچیز قانعم، اما آن قناعتى که نتیجه‌ى تصور خاص من از زندگى است.