در جامعه‌های سازمان‌یافته ضرورت دارد که تقسیم کار بیش از پیش به این ایده‌آل یعنی خودجوشی‌ای که تشریح شد، نزدیک شود. کوشش این جوامع برای محو تساوی‌های خارجی تا حد ممکن، تنها بخاطر زیبا بودن این اقدام نیست، بلکه از آن روست که هستی این جوامع در بند همین مسأله است. این جوامع قادر به حفظ خود نیستند، مگر آنکه تمامی اعضای تشکیل‌دهنده‌اش همبسته باشند و همبستگی هم فقط به این شرط امکان دارد. پس می‌توان پیش‌بینی کرد که هرقدر تیپ سازمان‌یافته توسعه بیابد، عدالت مورد نظر کامل‌تر خواهد شد، ولی با وجود اهمیت ترقیات متحقق در این جهت، بازهم تصویری که این ترقیات از پیشرفت‌های آینده عرضه می‌کنند، رنگ پریده است.

قدرت مدیره [یا دولت] [...] بطور خلاصه وظیفه‌اش دفاع از وجدان مشترک یا جمعی در برابر دشمنان داخلی و خارجی است. [...] حیات وجدان نیز در قدرت مورد بحث سریان می‌یابد. [...] نیروی قدرت مدیره نظیر روح و جان جامعه، دافع هر نوع نیروی متخاصم است، حال آنکه خود جامعه این تخاصم را یا بطور شدید و یا اصلا احساس نمی‌نماید. یعنی نیروی قدرت مدیره بر پیشانی افعالی که جریحه‌دارش می‌سازند، مهر و نشان جرم می‌زند، در صورتیکه افعال مذکور احساس جمعی را به همین اندازه جریحه‌دار نمی‌کنند. [...] کارمایه نیروی قدرت مدیره از همین احساسات جمعی اخذ میگردد و همین انرژی سبب میشود که وی بتواند جنحه و جنایت را مشخص سازد. [...] نیروی مذکور نمیتواند از چیزی دیگر و یا از هیچ چیز سرچشمه بگیرد [...]. دامنه عمل سازواره حکومت بر شماره و کیفیت افعال مجرمانه، به نیروی این سازواره بستگی دارد.

جامعه، شرط فرعی و ثانوی نیست، بلکه عامل تعیین‌کننده پیشرفت است. جامعه واقعیتی است که نه ساخته دست ماست، نه مصنوع عالم خارج است. و در نتیجه برای آنکه بتوانیم زندگی کنیم، باید در برابر این جامعه سرخم کنیم و چون جامعه تغییر می‌کند، ما باید تغییر نمائیم. برای آنکه پیشرفت متوقف شود، لازم است که در یک برهه از زمان محیط اجتماعی به یک حالت سکونی برسد و [...] چنین فرضیه‌ای با تمامی فرض‌های عالم مخالف است. بنابراین یک نظریه مکانیستی از پیشرفت یا ترقی،‌ نه تنها ما را از ایده‌آل محروم نمی‌سازد بلکه موجب این باور است که ما هیچگاه این ایده‌آل را از دست نخواهیم نهاد و چون ایده‌آل قائم به محیط اجتماعی است، اساسا متحرک است و پیاپی جابجا می‌شود. پس این ترس بیجاست که ما زمینه را از دست می‌دهیم و فعالیتمان به پایان می‌رسد و افق در برابر فعالیت‌ها بسته می‌شود. گرچه ما همواره در پی هدفهای معین و محدود هستیم ولی میان نقاط حدی که بدان‌ها می‌رسیم و هدفی که متمایل بدان هستیم، همیشه فضائی خالی برای کوشش ما وجود دارد و وجود خواهد داشت.

تنها در خارج از روابط قراردادی عمل اجتماعی احساس نمیشود، بلکه در طرز این روابط نیز عمل مذکور احساس میگردد. در قرارداد همه چیز قراردادی نیست. تنها تعهداتی شایسته این نامند که افراد آنها را اراده کرده و خواسته‌اند و خاستگاهی جز اراده آزاد افراد ندارد. بعکس هرگونه تعهدی که مورد رضایت طرفین قرار نگرفته باشد در خود واجد امر قراردادی نیست. در هرجا که قرارداد وجود دارد، این امر تابع نوعی نظم و قرار است که اثر جامعه است و نه اثر اشخاص خصوصی. این نظم و قرار نیز مرتبا پرحجم‌تر و پیچیده‌تر میشود. در حقیقت متعاقدان میتوانند توافق کنند که در برخی موارد از مقررات قانون تخطی نمایند. باید دانست که حقوق آنان درین باب نامحدود نبوده است، مثلاً توافق دو طرف نمیتواند قراردادی را که واجد شرائط صحت قانونی نیست، معتبر بسازد.