لا إکراهَ فِي الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشدُ مِنَ الْغَيِّ (سورۀ بقره، آیۀ ۲۵۶) هیچ اجباری در دین نیست؛ [زیرا] راهِ درست از راهِ انحرافی روشن شده است. برخی در فهم این آیۀ شریف به خطا می‌روند و گمان می‌کنند که اسلامْ آزادی در پذیرفتن یا نپذیرفتن دین را برای انسان تضمین کرده و بر پایۀ اصل آزادی فردی که تمدّن‌های نو به آن معتقدند، هرگونه اجبار بر دین‌داری را منع کرده است؛ امّا این پندار کاملاً خطاست، زیرا اسلامی که از اساس برای آزادی انسان از پرستش بت‌ها براساس توحید آمده، امکان ندارد اجازه دهد که انسان از اصل آزادی‌اش [آزادی از پرستش بت‌ها] عقب‌نشینی کند و در پرستش بت‌های زمین غرق شود. همچنین اسلام برخلاف تمدّن‌های غربی، عقیدۀ توحید را موضوعی مربوط به رفتار شخصیِ فردی افراد قلمداد نمی‌کند، بلکه آن را قاعده‌ای بنیادین برای همۀ وجود تمدّنیِ‌خود می‌داند و چنانکه دموکراسی غربی، هر اندازه هم که به آزادیِ فردی معتقد باشد، به افراد اجازه نمی‌دهد که با خودِ اندیشۀ آزادی مبارزه کنند و اندیشه‌های دیکتاتوری و فاشیسم را بپذیرند، اسلام نیز نمی‌تواند هرگونه تمرّدی را در برابر پایه‌های بنیادین خود به رسمیّت بشناسد. مقصود اسلام از نفی اجبار در دین این است که راه هدایت از راه انحراف روشن شده و حق گمراهی از هم متمایزند و ازآنجا که نشانه‌ها روشن و برهان آشکار و تفاوت بین تاریکی و روشنایی بر همهْ هویداست، دیگر نیازی به اجبار نیست و از اساس امکان اجبار بر پذیرشِ دین وجود ندارد؛ زیرا دین تنها کلماتی بی‌روح نیست که بر زبان جاری شوند یا آداب و رسومی سنّتی نیست که اعضا و جوارح انسانْ آن‌ها را انجام دهد؛ بلکه دین، باور و نظام و شیوه‌ای برای اندیشیدن است.

پس بر ماست که -در زندگی‌مان با دیگران و در اثرگذاری‌مان بر دیگران- تنها به تأثیر در سطح نظریه‌ها چشم ندوزیم. این عامل گرچه ضروری است، کافی نیست. ما باید در کنار اثرگذاری در سطح نظریه‌ها، به پالودن جان‌هایمان و کامل کردن روحمان و نزدیک ساختن رفتارمان به رفتار انبیا و اوصیا(علیهم السلام) نیز بپردازیم تا بتوانیم با بودنمان، آن ارزش‌ها و آرمان‌ها را در برابر حس دیگران تجسم بخشیم؛ پیش از آن و یا هم‌زمان با آنکه این ارزش‌ها و آرمان‌ها را به‌دست عقل‌های دیگران می‌دهیم.

و امّا پندی که در رابطه با دیگران برمی‌گیریم این است که باید به این بیندیشیم که تنها از راه ارائۀ مفاهیم و اعطای نظریه‌های محض و نگارش کتاب‌های ژرف، به هدایت دیگران چشم نداشته باشیم. ارائۀ نظریه‌های محض و نگارش کتاب‌های ژرف، بسنده نیست. سخنرانی‌های نظری کافی نیست، بلکه بر ماست تا اثرگذاری‌مان در دیگران را در سطح حس نیز تحقّق بخشیم. باید کاری کنیم که دیگران از ما تأثیر حسی بگیرند و در این راه از هر وسیله‌ای که از آن تأثیری پاک و پالوده و دینی می‌گیرند، استفاده کنیم؛ زیرا دیگران نیز همانند ما هستند. دیگران نیز بشرند و بشر بیش از عقل با حس تأثّر می‌پذیرد. پس بر ماست که بیش از تکیه بر آن دستاورد، به این دستاورد تکیه کنیم.

صد کتاب نظری هرگز با یک زندگی که در پیروی از راه پیامبران نمود یافته، برابر نیست. هنگامی که زندگیِ این‌چنینی را با وجودت، با وضعیتت، با اخلاقت و با ایمانت به دوزخ و بهشت زندگی کنی، هنگامی که ایمانت به دوزخ و بهشت، به مرتبۀ حس و به مرتبۀ مراقبتشدید و به مرتبۀ عصمت فروآید، امری محسوس می‌گرد. این‌چنین، ایمان امری محسوس می‌شود و در این هنگام، دیگران را جذب می‌کند و بر دیگران پرتو می‌افکند.