از سیدنی لومت، از مشهورترین کارگرادانان سینمای جهان، چندی پیش کتابی منتشر شد با نام فیلم ساختن. جالب این‌که این کتاب را بهمن فرمان‌آرا ترجمه کرده که خودش یکی از کارگردانان مهم سینمای ایران است. اینن کتاب به خیلی‌ها می‌آموزد چگونه فیلم بسازند، چگونه دوربین به دست بگیرند، کی کات کنند و خلاصه این‌که چه کنند تا به یکی از بهترین کارگردانان جهان تبدیل شوند. سیدنی لومت با آثاری مانند «بعدازظهر سگی» و «مرد خشمگین» یکی از مهم‌ترین سینماگران جهان است. او بیش از پنجاه فیلم ساخته و چهل بار نامزد اسکار بهترین کارگردانی شده. این کتاب در واقع نسخه‌ای است از بهترین تجربیات این فیلم‌ساز پرکار سینما که یکی از مهم‌ترین خصوصیاتش جذب بازیگران بزرگبه پروژه‌هایش بوده است. فرمان‌آرا در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد: «یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این کتاب این است که چیزهایی را درباره‌ی بازیگرها و کار با آنان می‌گوید که در هیچ کلاس درسی نمی‌توان آن‌ها را شنید و یاد گرفت».  سیدنی لومت در این کتاب توضیح می‌دهد تمرین و روخوانی چه فایده‌ای برای فیلم دارد یا چه فیلم‌نامه‌هایی را باید ساخت و رویشان سرمایه‌گذاری کرد. مراحل فنی فیلم‌برداری، تدوین و حتی مراحل عمومی نمایش فیلم را گام‌به‌گام توضیح می‌دهد و در این باره می‌نویسد که فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده، بازیگر، مدیر فیلم‌برداری و سایر اعضای گروه چگونه باید مانند یک تیم دائماً با هم کار کنند و ارتباط داشته باشند. به عقیده‌ی لومت، فیلم خوب نتیجه‌ی کار گروهی خوب است. این کتاب به کسانی که می‌خواهند فیلم بسازند ــ و حتی به مخاطبان علاقه‌مند سینما ــ می‌آموزد آثار مهم سینمایی حاصل چه شرایط و چه نوع شیوه‌های کاری‌اند و درک درستی از فضای فیلم‌سازی به خواننده می‌دهد. با خواندن این کتاب از تجربه‌های یکی از معتبرترین سینماگران جهان آگاه می‌‌شویم. 


به قلم مـهرناز آزاد، ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی دوم، سال ۱۳۹۴.
        

          برای من کتاب بالینی بود به معنای واقعیش. انگار شب‌ها قبل از خواب، درست آن لحظه‌ای که احساس می‌کردم دیگر برای آرزوهای نوجوانیم کاری نمی‌کنم و غرق شده‌ام در روزمرگی بزرگسالی، کتاب را باز می‌کردم، چند صفحه‌ای می‌خواندم و  بعدش احتمالا با لبخند محوی می‌خوابیدم. خواندش برای من انگار گپ زدن با کسی بود که زندگیش را دقیقا بر اساس آرزوهای دست نیافتنی تو تنظیم کرده و حالا که به پیری رسیده، دارد خاطراتش را می‌ریزد بیرون که خودش را خالی کند، و در کنارش برخی تجربیاتش را به جوانک دلقکی که روبرویش نشسته منتقل کند. انگار کارگردانی که دوستش دارم در سالهای آخر عمرش نشسته پشت میز کافه‌ای دنج و سیگاری روشن کرده و پراکنده هر چی به ذهنش می‌آید را می‌گوید.

سیدنی لومت یکی از پنج کارگردانی‌ست که تقریبا کارهایشان را می‌پرستم. از همان ۱۲ مرد خشمگین معروفش گرفته تا کارهای کمتر دیده‌شده‌اش. سبک کارگردانی‌اش در دوره‌ای که هالیوود هر سال مسیر ادایی شدن را سریع طی می‌کرده، امید آدم به فیلم مستندگونه و قاب‌بندی‌های ساده و تمیز را زنده نگه می‌دارد. امید می‌دهد که هنوز پلات‌های خلوت و اصولی را با تدوین تمیز و بدون ادعا بسازی، خروجی خوب خواهی داشت. در مجموع، این کتاب من را برد درون ذهن کارگردان محبوبم و نشانه‌هایی برایم داشت که بهتر فهمیدم آن خروجی‌های قوی، محصول چه نگاه و چه ذهنی هستند.

کتاب پراکنده‌ست. یک ساختار کلی نظم دهنده دارد اما در هر کدام از بخش‌هایش نویسنده هر چی دلش خواسته گفته. بیشتر از تجربیاتش، گاهی هم از نکات فنی، گاهی هم توصیه به بقیه. همین احتمالا باعث می‌شود جاهایی از خواندنش با خودت بگویی «خب که چی؟» و گاهی هم باعث می‌شود از همین شلوغی و پراکندگی و طبیعی‌ماندن مسیر فکری ( و محدود نکردنش به ساختار کتابی) لذت ببری.
بعد از هر چند صفحه‌خواندنش، دلم می‌خواهد بروم و سرپیکو را دوباره ببینم، یا بعدازظهر سگی یا حتی برای بار دهم همان دوازده مرد خشمگین را.

کتابی که من دارم جلد سبز قشنگی دارد با عکس خود سیدنی لومت در حالی که از ویزور دوربین نگاه می‌کند و ابهت کارگردانیش در همان قاب هم معلوم است. نمی‌دانم نشر چشمه چه فکری کرده که عکس لومت را برداشته و آل‌پاچینویی که کلا دو سه خط از کتاب در موردش حرف زده شده را آورده روی جلد. آن هم با کراپی مسخره از نمایی به این مهمی که هر کس فیلم را دیده باشد از این کراپ عصبی می‌شود. عکس پاچینو فروش بیشتر دارد؟ به درک 😈
        

          🔻 کتاب پیش‌رو یک کتاب آموزشی نیست و در آن خیلی با قواعد و اصول ابتدایی فیلمسازی و آموزش‌های فنی سروکار ندارید. این کتاب در حقیقت یک «کارگاه انتقال تجربه» است که در آن سیدنی لومت، کارگردان مشهور سینمای هالیوود، تجربیات جالب خودش را از ساختن چند فیلم و قرار گرفتن در مقام کارگردان با شما به اشتراک گذاشته است؛ تجربیاتی که شاید در هیچ کتاب یا کلاسِ نظری‌ای پیدا نکنید.

🔻 در «فیلم ساختن»، کارگردان نامیِ آمریکا از تعامل با عوامل مختلف در یک پروژهٔ سینمایی، نحوهٔ دورخوانی فیلمنامه، تجربیات کار با کمپانی‌ها و تهیه‌کننده‌ها، سختی‌های سرِ صحنه، مشکلات اتاق تدوین و... برای خوانندگان می‌گوید و در تلاش است به همهٔ چالش‌هایی بپردازد که یک کارگردان در مراحل پیش‌تولید، تولید و پس‌تولید ممکن است تجربه کند.

🔻 به نظر من کتاب مفید و آموزنده‌ای بود. رویکرد متفاوت و سبک شبه‌خاطره‌نویسی‌اش جالب بود و درس‌های جذابی برای من داشت؛ اما اگر به‌دنبال یک کتاب دربارهٔ «آموزش قواعد کارگردانی» و «یادگیری تکنیک» هستید، احتمالاً این کتاب به کار شما نمی‌آید.