کتاب دو نیمه دارد. یک نیمه خورش قیمه با سوسیس، نیمه‌ی دوم هم پیتزای قورمه‌سبزی! نیمه‌ی اول ایرانی است که ایرانیان‌ش ایرانی نیستند، نیمه‌ی دوم ناایرانیانی‌ند که تلاش می‌کنند روایتی ایرانی برسازند. 
 سه یار دبستانی و قلعه‌ی الموت و خداوند الموت و حتا خواجه‌ی تاج‌دار نه ادبیات بودند و نه تاریخ. چیزی بین این دو... همان شترمرغ که نه بار می‌برد و نه می‌پرد... بگذریم که شادروان ذبیح‌الله منصوری دست کم هنر این را داشت که متن خوش‌خوانی خلق کند!
کتاب ما را به روح خیام نزدیک نمی‌کند آن‌چنان که پناه بر حافظ مرحوم اسماعیل فصیح نکرد... ادبیات آن چیزی است که کتاب موت صغیر، گاه ناچیزی مرگ، نوشته‌ی علوان را برای ما می‌سازد. موضوع ابن‌عربی و خیام نیست، موضوع ادبیات است. جالب است که این دو کتاب شباهتی در خط هم دارند. هم سرگذشتی از نویسنده و هم سرگذشتی از کتاب نویسنده. اما علوان با هنرمندی ادبیات می‌آفریند و ادبیات ما را هم‌راه می‌کند...
        

          کتاب محترم #سمرقند را خواندم. امین معلوف نویسنده لبنانی فرانسوی که گویا هیچ وقت پایش را به ایران نگذاشته، در این کتاب از زمانه خیام و با محور قراردادن ماجرای کتاب رباعیات او و در مثلث شخصیتهای مهمی مثل حسن صباح و خواجه نظام الملک، تاریخ را بر سبیل داستان روایت می کند و انصافا شیرین. 
البته این ماجرا همراه کتاب رباعیات خودنوشت خیام، جغرافیاها و تاریخ‌های مختلفی از سر می‌گذراند و در نهایت سر از کشتی تایتانیک درمی‌آورد و در اعماق اقیانوس آرام می‌گیرد.
کتاب در بخشهای بعدی مشروطه را و قتل ناصرالدین شاه را و تلاشهای سیدجمال الدین اسدآبادی را و ماجرای انقلاب تبریز و ... را داستان می‌کند و شاید برایتان عجیب باشد که راوی کل داستان یک آمریکایی است.
کتاب خودآگاهی خوبی از استعمار انگلیس و روسیه دارد و البته با آمریکا مهربان است.
خواندن این کتاب را برای کسانی که حوصله ندارند تاریخ ایران را ریز به ریز پیگیری کنند میشود توصیه کرد.
دو اشکال بر کتاب مترتب است. اول اینکه اینکه نگاه روایت و روایت همچنان از سمت غرب است. یعنی همان نگاه مرکز عالم بودن غرب و توجه از بالا به پایین به شرق.
دوم با اینکه کار شخصیتهای جذابی دارد و حادثه ها همدیگر را حمایت میکنند، ولی معلوف نتوانسته جهان داستانی منحصر به فرد بسازد. البته این اشکال خیلی فنی است.
به هر حال معلوف اطلاعات زیادی از ایران جمع کرده برای نوشتن این کتاب ولی در نهایت ایرانی را آنطور که باید نشناخته.
        

          در کتاب‌ها افسانه‌ای آمده‌است که گفت‌وگو از سه یار دبستانی می‌کند که هر کدام به‌نحوی در آغاز هزارهٔ دوم اثر گذاشته‌اند: خیام که دنیا را نظاره کرده، نظام‌ملک که بر دنیا حکومت کرده‌ و حسن صباح که آن را به‌ وحشت انداخته.

می‌گویند آنان در نیشابور یاران دبستانی بوده‌‌اند. این افسانه حقیقیت ندارد چون سن نظام سی‌سال بیش از عمر بوده و حسن تحصیلاتش را در ری و بخشی در زادگاهش قم به انجام رسانده و یقینأ هرگز مقیم نیشابور نبوده‌است. آیا حقیقت امر در «دستنوشتهٔ سمرقند» یافت می‌شود؟‌شرح وقایعی که در حاشیهٔ آن نوشته شده تاکید می‌کند که این سه مرد برای نخستین‌بار در اصفهان با هم رو‌به‌رو شدند، در دیوان وزیر اعظم و به ابتکار خیام، شاگرد ناشی و کوردل سرنوشت.

سمرقند، امین معلوف
        

          روایت های تاریخی کتاب را با سوظن باید خواند!
و با احتیاط تصویرسازی از شخصیت های مطرح شده در این کتاب را  نظاره کرد، خیلی با احتیاط

خوبی اش فهم ارتباطات حوادث و آدم هاست.

ولی حتما با کتاب های مستند تاریخی به دنبال واقعیت باشید.
        

          کتابی با قصه گوییِ جذاب از تاریخ و شخصیت‌های ادبی و تاریخی ایران زمین.دو فصل کتاب در دوران خیام و حسن صباح می‌گذرد و دو فصل دیگر در دوران مبارزات انقلاب مشروطه. نخ تسبیح این دو بخش هم خیام است. عده‌ای اشکالات تاریخی به کتاب گرفته‌اند. ولی باید توجه داشت که با کتابی داستانی مواجهه هستیم نه تاریخی. تعلیق‌ها و ماجراهای عاشقانه و بیان تاریخ با قصه عالی است. با این کتاب مشتاق شدم دیگر کتاب‌های نویسنده را هم بخوانم.
        

          کتاب دو قسمت کلی داره.
قسمت اول شامل دو بخشه که بخش اول با روایت برهه‌ای از زندگی خیام شروع می‌شه و با آشنایی‌‌ش با نظام‌الملک و حسن صباح و ادامه پیدا می‌کنه، بخش دوم بیشتر به فعالیت‌های حسن صباح و گروه حشاشین می‌پردازه و مقداری شخصیت خیام کمر‌نگ‌تر می‌شه. می‌شه گفت این دو بخش (فارق از اینکه تا چه حد مستند تاریخی هستن) داستان‌وار و دلچسب جلو می‌ره.
 اما قسمت دوم کتاب داستان حول محور انقلاب مشروطه می‌چرخه. 
نقش خیام توی این قسمت از کتاب خیلی کمر‌نگ می‌شه و فقط در حد یک "دست‌نوشته" ازش یاد می‌شه.
به طوری که اگه کتاب خطی رباعیات خیام (که البته شروع‌کننده‌‌ی خیلی از اتفاقات‌ هست) توی این قسمت از کتاب حضور نداشت، علناً قسمت اول و دوم کتاب به هم ربط پیدا نمی‌کردن.
از طرفی، به نظرم این قسمت درگیر جزئیات خیلی زیادی می‌شه که ممکنه برای کسایی که زیاد اهل تاریخ‌ نیستن جذاب نباشه.
در کل اگه ایرادات تاریخی به کتاب نگیریم و صرفاً کتاب رو به عنوان یه رمان در نظر بگیریم، کتاب شروع نسبتا خوبی در قسمت اول داره، ولی قسمت دوم به اون اندازه جذاب نیست، پایان‌بندی رو هم به دیده‌ی اغماض می‌تونیم پایان‌بندی جالبی در نظر داشته باشیم.