از کجا می‌دانید دیوانه نیستید؟
چه کسی گفته ما عاقلیم و آن‌هایی که در غل و زنجیر کرده‌ایم مجنون‌اند؟
آیا چیزی جز یک قرارداد اجتماعی و قدرت اکثریت این تقسیم را منطقی کرده است؟
کتاب تاریخ جنون میشل فوکو، تنها بررسی تاریخی یک اختلال روانی نیست؛ بلکه کاوشی در تاریخ سرکوب و نظم‌بخشی به غیرعادی‌هاست. فوکو در این اثر، نه‌فقط به سرگذشت بیماران روانی، بلکه به سازوکارهایی می‌پردازد که طی قرون، "جنون" را از یک شگفتی و موهبتی الهی به یک وسوسه شیطانی، سپس نشانه‌ی بیماری و نهایتاً جرم اجتماعی تبدیل کردند. در این بررسی موشکافانه،‌ جنون گاهی التقاط اخلاط و گاهی مرضی روحی و گاهی جرمی برای برهم زدن جامعه قلمداد شده است.
او با نگاهی تاریخی-انتقادی، نشان می‌دهد که چگونه جنون در قرون وسطی نه تنها ننگ نبود، بلکه گاهی نشانه‌ای از قداست یا شهود فراتر از عقل معمول تلقی می‌شد. دلقک‌ها، دیوانگان مقدس، و مجانین عاشق – همه در فرهنگ، هنر و عرفان جایگاه داشتند. اما با ورود به عصر روشنگری، دگرگونی عظیمی رخ داد؛ دیوانگان به حاشیه رانده شدند و درون دیوارهای تیمارستان‌ها محبوس گشتند؛ نه برای درمان، بلکه برای نظم اجتماعی.

📌 فوکو با رد تاریخ‌نگاری پزشکی کلاسیک، نشان می‌دهد که پزشکی، ابزار اصلی سیاست در انقیاد دیوانگان شد. از مالیخولیای شاعرانه گرفته تا مالیای خطرناک اجتماعی، همگی به‌تدریج به پرونده‌هایی در نظام پزشکی-حقوقی سپرده شدند. درمان سنتی جای خود را به حبس، مراقبت اجباری، و نهایتاً دارو و شوک‌درمانی داد.

در این روند، مرز میان «بیمار» و «بزهکار» مبهم شد. جنون، به‌جای آنکه فهمیده شود، کنترل شد. فوکو از این زاویه، دیوانه را نه تنها بیمار، بلکه قربانی سازوکار قدرت معرفی می‌کند؛ قدرتی که در لوای مراقبت، به‌دنبال انضباط، کنترل و حذف تفاوت‌هاست. ابتدا جامعه از این‌که مجانین را کنار بزهکاران زندانی می‌کرد شرمسار بود و سپس بزهکاران از اینکه باید هم‌بند دیوانگان باشند خشم‌گین!
🔍 آنچه تاریخ جنون را متفاوت می‌کند، ارتباط ژرف آن با مفهوم آزادی‌ست. فوکو می‌پرسد: «آیا ما دیوانگان را درمان می‌کنیم یا مطیع می‌خواهیمشان؟» پاسخ او تلخ است: آزادی عقلانی مدرن، بر بنیاد حذف ناخردان بنا شده. و دیوانه، نخستین قربانی این حذف است.
        

          کتاب **«تاریخ جنون»** اثر میشل فوکو یک بررسی جامع و انتقادی از نحوه برخورد جوامع غربی با مفهوم جنون از دوران قرون وسطی تا قرن بیستم است. فوکو در این کتاب به تحلیل چگونگی تغییر درک و برخورد با افراد مبتلا به اختلالات روانی می‌پردازد و نشان می‌دهد که جنون چگونه از یک امر اخلاقی و فلسفی به موضوعی پزشکی و نهادی تبدیل شده است.

### مفهوم کلی کتاب
مفهوم اصلی کتاب بر این نکته تأکید دارد که جنون، نه یک واقعیت ثابت و طبیعی، بلکه پدیده‌ای تاریخی و اجتماعی است که تعاریف و برخوردهای متفاوتی با آن در زمان‌های مختلف شکل گرفته است. فوکو جنون را به عنوان یک ابزار قدرت مورد بررسی قرار می‌دهد؛ یعنی جامعه و نهادهای مختلف از جمله کلیسا، دولت و علم پزشکی، همواره تلاش کرده‌اند تا جنون را در چارچوب‌های خاصی تعریف و مدیریت کنند. این فرآیند به وسیله نهادهایی مانند آسایشگاه‌ها، زندان‌ها و بیمارستان‌های روانی صورت گرفته است که هدف اصلی آن‌ها کنترل اجتماعی و نظم‌بخشی به جامعه بوده است.

### خلاصه کلی کتاب
کتاب در سه بخش اصلی به بررسی تاریخ جنون می‌پردازد:

1. **قرون وسطی تا رنسانس**: در این دوره، جنون به عنوان یک امر متافیزیکی و اخلاقی درک می‌شود. دیوانگان به عنوان افرادی که از نظم الهی خارج شده‌اند، معمولاً مورد ترس و نفرت قرار می‌گیرند و در برخی موارد، به دلیل جنون‌شان، تقدس یا قدرت ماوراء طبیعی به آن‌ها نسبت داده می‌شود.

2. **قرن 17 تا 18 (عصر کلاسیک)**: این دوره شاهد تغییر اساسی در برخورد با جنون است. جنون به تدریج از جامعه جدا می‌شود و دیوانگان به عنوان افرادی انحرافی و خطرناک، در مکان‌هایی جداگانه مثل آسایشگاه‌ها محبوس می‌شوند. این انزوا بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای نظم‌بخشی و کنترل اجتماعی در جوامع مدرن است.

3. **قرن 19 و 20**: در این دوره، جنون به عنوان یک بیماری روانی شناخته می‌شود و علم پزشکی بر نحوه برخورد با آن غالب می‌گردد. پزشکان به عنوان صاحبان دانش تخصصی، کنترل آسایشگاه‌ها را به دست می‌گیرند و رویکردهای درمانی و تربیتی به بیماران اعمال می‌کنند.

### یادداشت کلی
کتاب «تاریخ جنون» اثری فلسفی و تاریخی است که به نحوی عمیق و انتقادی به تحلیل و بررسی پدیده جنون و نحوه برخورد جوامع با آن می‌پردازد. فوکو نشان می‌دهد که آنچه ما امروز به عنوان اختلالات روانی می‌شناسیم، نتیجه فرآیندهای تاریخی پیچیده‌ای است که به شدت تحت تأثیر قدرت و سیاست قرار داشته است. این کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه شکل‌گیری نهادهای اجتماعی و پزشکی مرتبط با جنون پیدا کنند و آن‌ها را به چالش بکشند. «تاریخ جنون» از آثار بنیادین در مطالعات فوکویی است و تأثیر عمیقی بر رشته‌هایی چون جامعه‌شناسی، فلسفه، و تاریخ علم داشته است.