سفر به دنیای ناشناخته‌ها

جلد دوم سفرنامه ابن بطوطه هم به پایان رسید. کتابی که روایت سفرهای یک جهانگرد مراکشی به دنیای کهن را به ما ارائه می‌دهد. او با همت بسیار و گذران زمان طولانی، با جهاز سفری که قابل مقایسه با روزگار ما نیست، جهان را زیر پا گذاشته است.
از افراد مختلف  گفته، کرامات بسیار دیده، در محضر پادشاهان و سلاطین بوده و آداب و رسوم حکومتها را در نواحی مختلف تجربه کرده و بعد از بیست و پنج سال سفر در کشور خود آرام گرفته است.
شگفتی هایی که او در این جلد ما را به دیدن  آن دعوت کرد بیشتر مربوط به نواحی هندوستان،پس از آن چین و در نهایت آفریقا می باشد.نوع رفتار حاکمان هند واقعا عبرت آموز بود با اینکه اسما مسلمان بودند در خونریزی و خشونت دست سایر حکومتها را بسته بودند. در کنار این ویژگی چنان در بذل و بخشش هدایا و مناسب حکومتی اسراف می نمودند که اگر بخت با مسافری یار بود می توانست ثروتی هنگفت به هم بزند.
البته قوانین عجیب و غریب هم کم نداشتند و ابن بطوطه حوادث جالب و البته تا حدودی ترسناک را از سر گذرانده است.‌
 و اما سرزمین چین؛ در آن دوران نسبت به سایر بلاد از نظر کشورداری و ابداعات و اختراعات پیشتاز و جلوتر بوده است. ابداعات آنها  جالب توجه و کشورشان در حد قابل قبولی از پیشرفت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قرار داشت.
بعد از ِآن هم با آفریقایی که خواستگاه سیاهان است آشنا می‌شویم. بدویت و رفتارهایی که از دوران کودکی و عدم رشد بشر  باقی مانده است در سرزمین‌های مرکزی آفریقا  دیده می‌شود.
آدم‌خواری و برهنگی و ملخ خواری در آن دوران و آن سرزمین رواج داشته است. اما با این حال صداقت و پاک دستی نیز در رفتار حاکمان آفریقایی بیشتر از نواحی دیگر گزارش شده است.

 در مجموع آنکه با خواندن مقرری هر هفته سفرنامه، خود را به حوادث قرن هشتم می سپردم و زندگی دیگری را تصور می‌کردم. خوراک پوشاک نحوه تولد و ازدواج و جشن‌ها و عزاداری ها، آداب زندگی و شکار و سفر و دینداری متفاوتی را تجربه می‌کردم و از خود می پرسیدم زندگی در کدام دوران بهتر است؟ 
زندگی سریع و مدرن امروز ، که ما را  به یک فرم و سبک خاصی  از آن سوق داده است و تنوع و تکثر را در لایه های زیرین خود پنهان کرده یا روزگاری که افراد با کمال آرامش و آهسته در بوم و اقلیم خود زندگی می کردند و مسکن و خوراک و پوشاک خاص خود را داشتند. 
پاسخ به این سوال آسان نیست اما سفرنامه ها مواقفی هستند که ما را به تأمل در این  سوال دعوت می‌کنند.
چون در بعضی بخش ها  شرح سفر منجر به ردیف کردن اسامی و افرادی بود که برای خواننده امروزی معنایی ندارد لذا امتیاز اثر را ۴ در نظر می‌گیرم.
و سخن آخر اینکه سفرنامه ابن بطوطه قابل توصیه به اهل پژوهش و دوستداران سفر‌ در زمان و یک سند تاریخی ارزشمند است.

#سفرنامه_ابن_بطوطه_جلددوم
#نشر_کارنامه
#ترجمه_محمدعلی_موحد

https://eitaa.com/vazhband
        

          «در تاریخ ترجمه‌ی ایران، ترجمه‌ای که بتواند ارزش‌های هنری و ادبی این ترجمه را داشته باشد بسیار انگشت‌شمار است. و یکی از محاسن بزرگ این ترجمه، یادداشت‌های محمد علی موحد بر این کتاب است که محقق را قدم به قدم جلو می‌بَرَد».

داریوش رحمانیان در مجلس رونمایی از کتاب،
ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی چهاردهم، سال ۱۳۹۵.
             
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ایـن کتـاب درواقـع تجدیدچـاپ کتابـی اسـت کـه پیش‌تر نشـر آ گاه در دهە‌ی هفتاد منتشـر کرده بود و مدت‌هاسـت نایاب اسـت و دوسـتداران ایـن کتـاب حتـی در کهنه‌فروشـی‌ها هـم نمی‌یابنـدش.
 نشـر کارنامـه، که به وسـواس مدیـر فقیـدش، محمدزهرایـی، مشـهور اسـت، در چـاپ کتاب‌هـاش تأخیـر می‌کنـد، اما نتیجـە‌ی این همه وقتـی که می‌گـذارد معمولاً دلچسـب و چشـم‌نواز از کار درمی‌آیـد. 


ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی ششم، سال 1394.
        

          جلد دوم سفرنامه ابن بطوطه در هند و آفریقا می‌گذرد.چرخیدن در دایره حکومتی و دینی از هر شهر و کشوری مساله پراهمیت برای این جهانگرد است.برای اهلش شاید جذاب باشد اما برای من که تشنه دانستن از طبقه متوسط و عام جامعه هستم اين کتاب به ندرت برایم مطلبی داشت.
        

          سفرنامه ابن بطوطه رو نشر کارنامه بصورت دو جلدی چاپ کرده. همراه گروهی آهسته خوانیش کردم. محمد ابن بطوطه ی جهانگرد مسلمون و مراکشیه که تو قرن هشتم زندگی می کرده. حدود ۲۵ سال در سفر بوده و به کشورها و شهرهای مختلف سفر کرده. بعد برگشتن، سفرنامه و تجربیات خودش رو نوشته و به یادگار گذاشته. تو جلد اول کتاب از سفر کوتاهش به آبادان، ماهشهر، شوشتر، ایذه، اصفهان و شیراز و تبریز هم میگه. تو این کتاب ما با آداب و رسوم مردمان کشورهای مختلف تو اون دوره آشنا میشیم. اینکه چیکار میکردن، چی میخوردن، چی میپوشیدن، رسم و رسومشون تو غم و شادی ها چی بوده، پادشاهان چطور حکومت میکردن، ظالم بودن یا عادل، بخیل بودن یا سخاوتمند و... ی سری چیزای جذاب و عجیب غریب هم میخونیم. من فقط با دوتا چیز مشکل داشتم. ابن بطوطه مالکی مذهب بود و گاهی بغض خودش رو نسبت به رافضی و شیعه نشون میده تو کتاب درحالی که همین رو نسبت به کفار نداره و سعی میکنه بدون تعصب روایت کنه. و دومی نگاهی که به زن داشته و شاید اون زمان عادی بوده. ی نکته ای هم که این سفرنامه رو منحصر به فرد خودش میکنه اینکه ابن بطوطه خودش شیخ بوده و ارادت زیادی به مشایخ و قضات داشته، پس هرجا وارد میشده اول سراغ این دسته میرفته و بخشی از شگفتی ها هم مربوط به همین قسمت هاست. هفت سال تو دهلی و دربار بوده و درباره هندوستان اون زمان اطلاعات زیادی میده. به مکه و عراق و چین و اندلس و آفریقا... هم رفته. در کل یکبار خوندش خالی از لطف نیست  مخصوصا اگر به سفرنامه های تاریخی و بررسی احوال مردم و پادشاهان علاقه مندید‌.
        

          به لطف مجتبی که می آید اینجا و گاهی با هم ابن بطوطه می خوانیم این کتاب را در دست خواندن دارم. ترجمه خیلی خیلی خوبی دارد و سفرنامه هم که بسیار دلچسب است توصیه می کنم شما هم به تنهایی این کتاب را نخوانید حتماً دو یا سه نفری بخوانید اینطور مزه‌اش چند برابر میشود.
        

          به نام او

《سفرنامه ابن بطوطه شاهدی‌ست ‌گویا بر نفوذ گسترده‌ی فرهنگ و زبان ایرانی در سرتاسر اقطارِ اسلامی آن عصر》

شواهد اثبات کننده این جمله از دکتر محمدعلی موحد (که در دیباچه کتاب آمده است) در متن فراوان است، در ادامه تعداد اندکی از بخشهایی را که به نفوذ فرهنگ ایرانی، به خصوص اشخاص ایرانی در سرتاسر سرزمینهای اسلامی گواهی می‌دهد را آورده‌ام و البته اینها سوای رواج فوق العاده زبان فارسی‌ست که دامنه آن از آسیای صغیر تا دربارهای هند و سرزمینهای چین و مجمع الجزایر مالدیو بوده است

تونس
《خانقاه شیخ جمال‌الدّین ساوه‌ای پیشوای گروهِ معروف قرندریه (قلندریان)، که ریش و ابروان خود را می‌تراشند، در دِمیاط واقع شده است》

مصر
《از جمله دانشمندان مصر شمس‌الدین اصفهانی بود که در علوم معقول سرآمد روزگار به شمار می‌آمد》

شام
《این مسجد سیزده پیش‌نماز دارد و مقدم بر همه پیش‌نماز شافعیان است که در هنگام ورود مت به آن شهر قاضی القضات جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن قزوینی این عنوان را داشت... جلال‌الدین مذکور بعدها قاضی القضات مصر شد》

عراق عرب
《امیر بصره هنگامی که من آنجا رفتم رکن‌الدین عجمی توریزی (تبریزی) بود و او مرا مهمان کرد》

سند و هند
《در لاهری با شیخ عابد و زاهد شمس‌الدین محمد شیرازی که مردی سالخورده بود ملاقات کردم》

《شمس‌الدین تبریزی که رئیس خنیاگران بود با مردان و زنان خواننده و رقاصگان که همه از غلامان پادشاه‌اند، برای این جشن دعوت شدند》

《قاضی کولم مردی فاضل از اهل قزوین است و بزرگ مسلمانان آنجا》

سیلان و بنگال
《از کُنکار مسافرت کردم به مَغاره‌ای رسیدیم که به استاد محمود لُری معروف است》
《سلطان بلاد معبر، نام او غیاث‌الدین دامغانی‌ست》
《قصد من از آمدن به این کوهستان زیارت یکی از اولیا بود به نام شیخ جلال‌الدین تبریزی که در آنجا مسکن دارد》

چین
《تاج‌الدین اردبیلی قاضی مسلمانان شهر زیتون، که مردی فاضل و کریم بود با شیخ‌الاسلام کمال‌الدین عبدالله اصفهانی که یکی از صلحای روزگار به شمار می‌رفت به دیدار من آمدند، همچنین بزرگان تجار آن شهر گروهی از جمله شرف‌الدین تبریزی که از بازرگانانی بود که من هنگام ورود به هندوستان از آنان وام گرفته بودم به ملاقات من آمد... از مشایخ بزرگ این شهر برهان‌الدین کازرونی را دیدم که در بیرون شهر زاویه‌ای داشت و بازرگانان نذوراتی که در حق شیخ ابواسحاق کازرونی داشتند به او می‌پرداختند》
        

          "ابن بطوطه" در خانواده‌ای از قضات بسیار متشرع به دنیا آمده است. در سال ۱۳۲۶ با ترک شهر خود، طنجه، طی ۲۷ سال به مصر، شام، فلسطین، حجاز، عراق، ایران، یمن، بحرین، ترکستان، بین النهرین و بخشی از هند و چین، جاوه، شرق اروپا و شرق آفریقا سفر کرد. احتمالا "ابن بطوطه" را بتوان یکی از بزرگ‌‎ترین سیاحان تاریخ بشری محسوب کرد.
کتاب دو نقطۀ قوت دارد. اول اینکه از قرون وسطی، کمتر سفرنامه‌ای هست که قابل مطالعه باشد و از این حیث ارزش مطالعه دارد و دوم هم نثر بی‌نظیر استاد محمدعلی موحد در ترجمه است. ترجمه‌ای که خواندنش، شیرین و آموزنده است.
اما این مجموعۀ دوجلدی انتظارات را برآورده نمی‌کند. توصیفات فرهنگی، معماری، اجتماعی و زیست مردمان ملل بسیار کمتر از آن چیزی است که از یک سفرنامۀ تاریخی انتظار داریم. در مجموع برای علاقمندان به تاریخ قابل توصیه است. کتاب را در طول امسال همراه رفقای درجه‌یک گروه سه‌کتاب خواندیم.
و البته که گمان می‌کنم رگه‌هایی از خالی‌بندیِ استادانه هم در روایات جناب ابن‌بطوطه وجود دارد. :)