«هرمنوتیزم تاریخی» این است که سعی می‌کنیم یک اثر را وابسته به افق عالم و معنای مستور و پنهان آن بشناسیم حتی فراتر از معنا؛ در واقع روح و جان پنهان اثر را که امری است در ارتباط با ظهور تاریخی؛ چون ما در تلقی هرمنوتیزم تاریخی معتقدیم که هر اثر هنری، هر اثر داستانی، هر حوزه تفکری، ظهوراتی تاریخ مند دارند؛ حقیقت امری است ثابت و ورای زمان و مکان، اما ظهور حقیقت تاریخ مند است اگرچه ذات حقیقت ثابت است؛ ما نسبی انگار نیستیم و نمی‌گوییم که حقیقت ذاتاً امری نسبی است، ذات حقیقت ثابت است، اما ظهوری تاریخی دارد. هنر و ادبیات هم چون صورتی از حقیقت هستند به تفکر نزدیک می شود و چون تفکر تاریخ مند است این ها هم تاریخ مند می شوند؛ بدین ترتیب ظهورات تاریخی هستند که برای فهم حقیقت آن ما باید آن را تاریخی بفهمیم. تاریخی فهمیدن این گونه است که ما بتوانیم در عمق روح و باطنِ عالم تاریخی که اثر در آن ظاهر شده است ورود کنیم و این ورود همان «هرمنوتیزم تاریخی» است.

در قرن هجدهم «مارکی دو ساد» را داریم که الان خیلی مورد توجه است، چرا که بسیاری او را آن سوی عقل روشنگری و خردمندی فردی می دانند و با مارکی دو ساد وجه پنهان عقلانیتِ روشنگری یعنی وجه بی خرد آن، وجه خرد ستیز و حتی فراتر از آن، وجه سادیستیک آن مورد توجه قرار می گیرد. حدود سی الی چهل سال است که فیلسوفان در مورد «ساد» صحبت می کنند و چون قرن هجدهمی و متعلق به دوران روشنگری است، او را در نسبت با عقل روشنگری می سنجند؛ اگر «آدورنو» و «هورکهایمر» در سال های 1940، «دیالکتیک روشنگری» را نوشتند و از این بحث کردند که: روشنگری دارد ضد خود را تولید می کند، عقلانیت روشنگری، عقلانیت ابزاری است و...؛ الان در مورد این نوشته می شود که در آن سوی بحث های عقلانیت روشنگری، حقوق بشر و غیره، سادیسم مارکی دو ساد قرار دارد‌‌؛ این آنتی تز عقلانیت نیست، آن روی سکه است. در اینجا بحث می شود که عقل، آن چیزی که ما فکر می کنیم نیست، برای همین است که از این عقل، فاشیسم شکل می گیرد‌‌؛ اقتداری که «فوکو» آن را نقد می کند، شکل می گیرد و... ‌؛ تمام این ها روی تاریک سکه ای هستند که روی دیگرش کاملاً نورانی است.

... پس هر دورۀ تاریخی یا عالم تاریخی، یک طبیعت تاریخی درست می‌کند و آن طبیعت تاریخی، طبیعت عام انسانی ما را احاطه می‌کند، پرسش‌ها و پاسخ ها را کانالیزه می‌کند، نیازها را کانالیزه می‌کند و تعیین می‌کند که به کدام نیاز بیشتر و به کدام نیاز کمتر توجه شود، به هر نیاز چقدر پاسخ داده شود و چقدر پاسخ داده نشود، هر پاسخ چگونه باشد و...؛ اینها را چه چیزی تعیین می‌کند؟ طبیعت تاریخی ما.

... شما معشوق پترارک(لائورا) را با معشوق دانته(بئاتریس) مقایسه کنید؛ «دانته» نقطه ی اتصالِ تمام شدن قرون وسطی و آغاز غرب مدرن است؛ او مانند چهره دوگانه ی «ژانوس» است: یک نگاه به گذشته و یک نگاه به آینده؛ یک سر در قرون وسطی دارد و یک سر در عالم مدرن. دانته روایت عاشقانه ای در «کمدی الهی» دارد؛ تصویر معشوق او بئاتریس را ببینید: بئاتریس اثیری است، خیلی عینی نیست، ریز نیست. دانته هم دوره با «پترارک» که او هم شاعر است و از عشق حرف می‌زند؛ نمی‌خواهم بگویم، عشق پترارک شبیه عشقهای زمینی قرن بیستمی در رمانهاست که آنها را بسیار نزدیک می‌بینید و احساسشان می‌کنید، نه! اما لائورای پترارک را_که واقعیت عینی هم داشت_ با بئاتریس دانته بئاتریس دانته، هم گویا واقعیت عینی داشت، مقایسه کنید؛ اتفاقاً هیچ یک از این خانم ها، این آقایان را تحویل نمی‌گرفتند و این‌ها فقط برای خودشان عاشق بودند، عشق‌های کاملاً یک طرفه؛ اما به وصف ها توجه کنید! در مقایسه با دانته، وصف بوکاچیو زمینی تر، عینی تر، عقل معاشی تر، انضمامی تر و به افق تفصیل، به شدت نزدیک تر است، همین اتفاقی که در شعر پترارک می‌افتد و زمینی می شود، در نثر بوکاچیو که هم زمان با پترارک است یعنی در «دکامرون» او رخ می‌دهد؛ نمی‌گویم«دکامرون» رمان است به هیچ وجه چنین چیزی نمیگویم اما «دکامرون» آغاز حرکت در مسیری است که دو یا سه قرن بعد سر از رمان در می‌آورد؛ البته با یک واسطه که رابله است...