جامعه خوش دارد کمتر بداند و بیشتر محکوم کند

بزرگترا همیشه کوچکتر هارا میخورند

با این همه دولت ساسانی به رغم شکوه و عظمت ظاهری که داشت، روی به پستی و پریشانی می‌رفت. در پایان سلطنت نوشیروان، ایران وضعی سخت متزلزل داشت. سپاه یاغی بود و روحانیت روی در فساد داشت. فسادی که در وضع روحانیون بود، از قدرت و نفوذ موبدان برمی‌خاست و موبدان در ریا و تعصب و دروغ و رشوه غرق بودند. ... بدین‌گونه سپاهیان یاغی و روحانیان فاسد را پروای مملکت‌داری نبود و جز سودجویی و کامرانی خویش اندیشه‌ای دیگر نداشتند. ... بنابراین مملکت بر لب بحر فنا رسیده بود و یک ضربت کافی بود که آن را به کام توفان حوادث بیفکند. این ضربتی بود که عرب وارد آورد و مدت دو قرن دراز کشوری آباد و آراسته را عرصه دردناک‌ترین توفان حوادث کرد.

در دو قرنی که سکوت کردند، چه گذشت ؟

در برابر سیل هجوم تازیان، شهرها و قلعه‌های بسیار ویران گشت. خاندان‌ها و دودمان‌های زیاد بر باد رفت. نعمت‌ها و اموال توانگران را تاراج کردند و غنایم و انفال نام نهادند. دختران و زنان ایرانی را در بازار مدینه فروختند و سبایا و اسرا خواندند. از پیشه‌وران و برزگران که دین مسلمانی را نپذیرفتند به زور باج گرفتند و جزیه نام نهادند. همه این کارها را نیز عربان در سایه شمشیر و تازیانه انجام می‌دادند.