امشب ماه غروب می‌کند! 
شهر تاریک، میزبان خورشید است!
داستایفسکی به عنوان یک نویسنده ( جریان اصلی ) همیشه در تاریخ ماندگار خواهد بود. جنگ شود، خون ها ریخته شود، پرچم ها عوض شوند، غروب ها طلوع شوند... هیچگاه داستایفسکی بزرگ، به مرداب فراموشی سپرده نخواهد شد.
شب های روشن او، داستانی بلند ( رمانی کوتاه! ) و عاشقانه است. عاشقانه ای لطیف که حتی به نظر من شیرین تر از عشق شاهزاده میشکین به ناستاسیا فیلیپونا است در رمان ابله! 
داستان عاشقانه یک خیالبافِ حیران، در شب های روشن روسیه. مردی که در میان پیچ و تاب خیابان ها، گم می‌شود و خود را در آغوش عشق می‌یابد...
خواندنش برای هر ( داستایفسکی دوست! ) واجب است و تجربه ای دلپذیر هدیه می‌کند به هر خواننده.
          

            شب شده است. ما همه به طرف شب می‌رویم. ما دیگر همانی نخواهیم بود که آمده‌ایم. 
شب است. نیمه‌شب است. فیودور داستایفسکی ما را به لمس لمحه‌ای از جوانی خود فرامی‌خواند: «شب‌های روشن». چهره‌ای دیگر از این مردِ مجنون‌وشِ باشکوه روس خود را می‌نمایاند: اینجا دو رویابین، دو خیال‌پرداز چهار شب را به درازای یک زندگی با هم می‌گذرانند. غیاب آن‌ها را به این حضور کشانده است، غیاب معشوقی که عشق او چونان دولتِ مستعجلی برای دختر بود. حالا دختر پس از سالی آمده تا بلکه آن که از نظر غایب شده و بیدلش رها کرده را بازبیند؛ مرد نیامد اما. یک تصادم، در یک صحنه‌ی بی‌نقص، یک صحنه چونان نقاشی، رویابینِ بزرگِ داستان را به دختر می‌رساند:
«... زنی کنار راهم ایستاده، به جان‌پناه آبراه تکیه داده بود. بر طارمیِ جان‌پناه آرنج نهاده بود و پیدا بود به آب تیره خیره شده است. کلاه زردرنگ بسیار قشنگی بر سر داشت با روسری توری سیاه دلفریبی روی آن. در دل گفتم «باید دوشیزه‌ی جوان سیاه‌چشمی باشد.» پیدا بود که صدای پای مرا نشنیده بود و حتا وقتی نفس حبس کرده با دلی به شدت تپان از کنارش گذشتم از جا نجنبید. فکر کردم: «خیلی عجیب است! حتماً غرق فکر و خیال است!» و ناگهان انگاری در جا میخکوب شدم. صدای گریه‌ی خفه‌ای به گوشم رسید. بله، اشتباه نکرده بودم. دختر جوان گریه می‌کرد و ظرف یک دقیقه چند بار صدای هق‌هقش را شنیدم. وای خدایا! هاج و واج ماندم. ولی اینجور چیزها کم اتفاق می‌افتاد... برگشتم و چند قدمی به طرف او برداشتم و می‌خواستم به او بگویم: «خانم محترم!» ولی یادم آمد این دو کلمه به قدری در داستان‌های روسی که همه می‌خوانند تکرار شده که دیگر مبتذل شده است. و همین زبانم را بست. اما ضمن اینکه دنبال کلمه‌ای می‌گشتم دختر به خود آمد و نگاهی به جانب من انداخت و با قدم‌های نرمی از کنار من گذشت و در کنار آبراه دور شد. من بی‌اختیار به دنبالش رفتم. اما او حدس زد که در پی‌اش افتاده‌ام و آبراه را گذاشت و به آن طرف خیابان رفت و روی پیاده‌رو به راه افتاد. من جرئت نکردم به دنبالش به آن طرف بروم. دلم مثل مرغک گرفتاری می‌تپید...»  
این سرآغاز یک سلوک استثنایی برای مردی است که پرسه می‌زند و رویا می‌بافد و پرسه می‌زند و چشم را می‌چراند بر مناظر و آدم‌ها. عشق را که چون فرشته‌ی کوچکی در سر داشته و مجسم کرده است، چون مجسمه‌ای مومین می‌پروراند و شب چهارم که زمان جدایی او از آن عاشق _دختر_ است زمان آن رسیده که در خود شعله‌ی حالابرخاسته را روشن نگه دارد. به مدد این شعله است که گرم خواهد ماند، همین شعله برای باقی راه او را بس است. دیگر پرسه‌هاش به هم‌کلامی با ساختمان‌ها و تعقیب سرنوشت و سرگذشت آدم‌ها در ذهن سپری نخواهد شد، او «به تماشا رفت، اما خود تماشا شد»؛ به یاری یک عاشق رفت، دلِ خود را هم به او داد. 
اما آن عاشق، ناستنکا، یک بار خود را نزد دیگری می‌شکافد، از شدت عشق می‌شکوفد و می‌شکوفاند، در شبی دیگر دلهره می‌گیرد، شبی مأیوس می‌شود و در پرتگاه سرخوردگی بی‌پناه خود را می‌یابد، تا به گرمیِ دمِ یارِ رویابینِ خود به چهارم‌شب برسد و سرانجام مراد دل بیابد و ببوید. او هم یک سلوک را از سر می‌گذراند. 
نباید گذشت از ترجمه‌ی بی‌‌نظیر استاد سروش حبیبی در این نسخه از کتاب که با تصویرسازی‌های چشم‌نواز مستیسلاف دابوژینسکی همراه است. سروش حبیبی _که این اثر را مستقیم از روسی به فارسی برگردانده است_ نثری خوشخوان دارد و زبانی روان به کار می‌گیرد که در عین حال با فخامت خاصی همراه است و تداعی‌گر آن زبان شیوا و شیرین رمان‌های ترجمه‌ی چند ده سال پیش در زبان فارسی است؛ به‌قاعده، درست، دقیق، ادبی و در نهایت صمیمیت. زبانی که معمولِ کار او نیست بلکه در این اثر منحصربه‌فردِ داستایفسکی آن را ابداع کرده است.
از میان اقتباس‌های سینمایی این کتاب دو مورد برای من از همه چشم‌گیرتر است؛ «چهار شب یک رویابین / Quatre nuits d'un rêveur» (1971) نوشته و ساخته‌ی روبر برسون و «شب‌های روشن» (1381) فرزاد موتمن به نویسندگی سعید عقیقی. در اقتباس ایرانی آن _که پر از جزئیات قابل تأمل است_ مرد در انتها کتاب داستایفسکی را در کافه‌ای که همیشه شلوغ بوده است اما این بار خلوت است در دست می‌گیرد و دختر را بدرقه می‌کند به نگاهی اشکی؛ «شب کم‌نظیری بود، خواننده‌ی عزیز! از آن شب‌ها که فقط در شورِ شَباب ممکن است.» 

          

            با گذشت بیش از ۳۰ سال از پایان جنگ هشت ساله، شهر خرمشهر هنوز یک شهرک نه، که یک شهر سینمایی است که برای فیلمبرداری سکانس‌های جنگی، نیازی به حضور طراحان صحنه را در خود احساس نمی‌کند. خرمشهر به عنوان یک شهر قوی، دچار هجمه‌ای شد که تابش را نداشت. هنوز هم کسی به داد بی‌تابی‌اش نرسیده. خرمشهر مانند مادرش خوزستان تنهاست.

با گذشت بیش از ۲۰ سال از حادثه چرنوبیل، حادثه‌ای که تنها حدود ۹ روز زمان برد، هنوز آثار این فاجعه را می‌توان در تولد ناقص نوزادان منطقه مشاهده کرد. چرنوبیل مجموعه‌ای بود از خطاهای انسانی و فنی. هرچه بوده گذشته، اما هنوز ادامه دارد.

عشق احتمالا فاجعه‌ای است شبیه آن چه بر سر خرمشهر آمد. آن چه بر سر چرنوبیل آمد. گاهی مقدس است. گاهی خطاست. هرچه هست خانمان‌سوز است. ویران می‌کند، بی‌خبر. هر جانی تحملش را ندارد. عشق، مصیبت است.

در زندگی بسیاری از ما، شب‌های روشنی بوده که هنوز، یادش، یادآوری‌اش، خاموش می‌کند. می‌سوزاند. قلب را. ذهن را. جان را. شاید اگر تنها نبودی، ویران نمی‌شدی. شاید اگر به محدودیت‌ها سنجاقت نمی‌کردند، طوفان از میان روزنه‌ای وارد نمی‌شد که زندگی‌ات را ببرد. مهم نیست. حالا هرچه هست ویرانی است. عجیب‌تر از آن کجاست؟ رضایت تو به این ویرانی. کدام عاشقی را سراغ دارید که از طوفان‌زدگی‌اش شکایت کند و از ویرانی‌اش گلایه؟ عاشقان، شاکرند. که ویرانی، نشان اول آبادی است.

داستایوفسکی در رمانی کوتاه به نام شب‌های روشن به عشق می‌پردازد و بیش از آن که عشق را بگوید، جان‌هایی را می‌گوید که عشق بر سرشان آمده. چه بودند و چه شدند. داستایوفسکی مثل همیشه شخصیت‌ها را نه از لابه‌لای اتفاق‌ها و روند جاری قصه که از میان دیالوگ‌های ناتمامش می‌شناساند. داستایوفسکی پیش و بیش از آن که رمان‌نویس باشد، روانشناس است. این دلیل رمان‌نویس نبودن او نیست. که معتقدم قلم داستایوفسکی احتمالا از خرده‌های عصای موسی (ع) ساخته شده. سحر می‌کند. معجزه است. صلی الله علیه.
          

            عشق دنیای مرا سوزاند اما پیشکش!
- در آخر کتاب این مصرع از سجاد سامانی عزیز در سرم امد، داستان حول چند شب از زندگی یک انسان خیال پرداز و تنهاست. که ابتدا اشنایی، عشق، وابستگی و آخر هم فراق و تمام شدن همه چیز را تجربه میکند. به نظرم لازم است هر آدم فارغ از داشتن تجربه ی عشق، یکبار این کتاب را بخواند. داستایوفسکی با مهارت به تصویر میکشد ماجرایی را که شاید بارها و بارها با انسان های مختلف در قرن های مختلف و با شکل های دیگر به وقوع بپیوندد. داستان یک ماجراست که در تمامی قرون با تغییر بازیگران و تغییر دکور درحال اجراست. زیباست.
          

            شخصیت پردازی راوی و دیالوگ هایش به شدت ظرافتمندانه صورت پذیرفته است.
موشکافی بعدهای روانی و جنبه های شخصیت او نیز به خوبی پرداخت شده و گویی توسط این نویسنده بزرگ تراش خورده است و هرچه صفحات رمان به پیش می رود به مرور بیشتر به عمق و زیبایی این هنرمندی استادانه پی برده و آگاه می شویم.
یک نکته دیگر هم که به کرات در کار تکرار شده است اثرگذاری و اثر پذیری ذهن راوی بر جهان پیرامونش(اشیا؛آب و هوا؛خانه ها؛المان های شهری و..) می باشد؛به بیان دیگر تغییر در رنگ آسمان یا ابرها بر شادی و غم او تاثیر میگذارد و سویه گفتارها و صداهای ذهنی اش را منحرف میکند و بالعکس وقتی او از گفت و گو و ارتباط های انسانی اش رنج یا لذتی کسب میکند جهان پیرامون خود را با نشاط تر یا مغموم و گرفته تر تصور میکند؛نکته جالب در این حالت این است که پا فراتر از تصور میگذراد و گویی شخصیت راوی جهان را اینگونه می بیند و چیزی ورای خیال یا شاعرانگی اوست یعنی هنگامی که دلش به درد می آید و احساس پیری میکند واقعا دیوار ها و اتاق را گرفته و پیر و شکسته می یابد.در جای جای کتاب و به ویژه صفحه های آخر میتوان شاهد مثالی برای این امر یافت.
این کتاب به زعم من بسیار انسانی نگاشته شده  و تغییر پاساژ های ذهنی سریع و اوج و حضیض های احساسی متوالی راوی کاملا باور پذیر،طبیعی و روانشناسانه می باشد و هیچگونه تصنع و تکلفی در آن احساس نمی شود.
جزئیات به کار رفته هم استادانه در متن گنجانده شده است که در ظاهر شاید برای مخاطب عام بی معنی یا اضافه جلوه کند اما در حقیقت لایه ها و  ابعاد تازه ای را به روی خواننده باز می کند بی آنکه نیاز بوده باشد چندین بند قلم فرسایی کرده باشد.
برای نمونه اینکه راوی دو ساعت زودتر سر قرار حاضر میشود یا اینکه در انتهای صحبت هایش مدام قصد عذرخواهی دارد و از لفظ ببخشید مکررا استفاده میکند یا اینکه لفظ و عبارتی که وابسته به موقعیت،ناستنکا را با آن مورد خطاب قرار میدهد یا حتی بر زبان آوردن نام ناستنکا به حد افراط و به گونه ای وسواسی ابتدای جمله هایی که میخواهد شروع کند و...
همه و همه جزئیاتی هستند که اطلاعات وسیع ؛دقیق و جامعی راجع به شخصیت او به خواننده می گوید و همانطور که اشاره کردم اوج استادی او این است که همه این هارا با کوتاه ترین جمله و کوچک ترین  کلمه به مخاطبش منتقل میکند بی آنکه مجبور شده باشد بندهایی طولانی صرف نوشتن آن کند و  جالب اینکه حتی بیشتر از آن بند های طولانی ملام آور، مفید و موثر عمل کرده اند این جزئیات موجز پربارش.

پایان تراژیک رمان را هم دوست داشتم؛از آن دوست داشتن های توامان با رنج و درد!

خلاصه که شخصا بسی لذت بردم از شب های روشن،
شب های همگی خوانندگان این یادداشت،روشن!
          

            شب‌های روشن به قلم فئودور داستایفسکی را با ترجمه‌ی خانم هانیه چوپانی از انتشارات کوله‌پشتی خواندم. 

داستان در مورد مرد جوانی‌ست که در تنهایی‌ غرق شده و در محله‌ای دورافتاده در پترزبورگ ساکن است. او انقدر تنهاست که تنها رفقایش ساختمان‌های شهر به شمار می‌آیند٬ از برقراری رابطه‌ی دوستی ناتوان است٬ از زندگی دست کشیده و در تخیلات خود زندگی می‌کند تا اینکه شبی در خلوت‌ِ شهر با دختری روبرو می‌شود که...

از آنجایی که کل کتاب ۸۰صفحه است٬ به جزئیات داستان ورود نکردم چون خواندن آن وقت زیادی از خواننده نمی‌گیرد اما مختصری نوشتم که موضوع داستان را بدانید. من به شخصه یکی از علاقه‌مندانِ بی‌شمارِ قلمِ داستایفسکی هستم و قبلا با خواندن کتاب‌هایش از جمله: قمارباز٬ جنایت و مکافات و برادران کارامازوف عاشق قلمِ او شدم و حتی از برادران کارامازوف تا مدت‌ها به عنوان برترین کتابی که خوانده‌ام یاد می‌کردم هرچند همین حالا هم از آن به عنوان دومین کتاب برتر یاد می‌کنم اما از آن دسته از دوستان هم نیستم که بخاطر نام نویسنده بی‌جهت ۵ستاره به این کتاب بدهم. موضوع داستان حقیقتا جذاب بود و فکر من را درگیر کرد اما هرچه ورق می‌زدم داستان با دیالوگ‌های خسته‌کننده٬ اغراق آمیز و باورنکردنی حوصله‌ام را سر می‌برد به حدی که از دید من با توجه به نبوغی که از نویسنده سراغ دارم خودش نمی‌خواست داستان را اینگونه جلو ببرد و حتی اگر خود او امروز زنده بود و این کتاب را می‌خواند آن را پاره کرده و دور می‌انداخت. نهایتا برای امتیاز به ۵ستاره و ۴ستاره که اصلا فکر نکردم اما بخاطر موضوع داستان و فضاسازی‌هایی که انجام داده بود ۲ستاره را هم خیلی کم دیدم و تصمیم گرفتم ۳ستاره بهش بدم هرچند اگر  امکانش بود  را ۲.۵نمره‌ای عادلانه‌ای برایش می‌دانستم.
          

            - چرا این کتاب را مطالعه کردم؟
+ چون در سال ۱۸۴۸ و قبل از شهرت بالای داستایوفسکی نوشته شده و جزو اولین آثار اوست.

- موضوع کتاب؟
+ به گفته‌ی مترجم (سروش حبیبی) فریاد دو اشتیاق است که طی چند شب در هم بافته شده است. پژواک ناله‌ی دو جان مهرجوست که در کنار هم روی نیمکتی به ناله درآمده‌اند و راهی به سوی هم می‌جویند و در گشوده‌ی بهشت خدا را به خود نزدیک می‌یابند.

- خواندنش را به چه افرادی توصیه می‌کنم؟
+ علاقه‌مندان به ادبیات روسیه، داستان‌های کوتاه و همچنین افرادی که خیلی حوصله‌ی کتاب خواندن ندارند اما می‌خواهند داستان خوبی را بخوانند.

- خواندنش را به چه افرادی توصیه نمی‌کنم؟
+ آن‌هایی که داستان‌های عاشقانه را نمی‌پسندند و افرادی که اتفاقات در داستان برایشان نسبت به مکالمات با اهمیت‌تر است زیرا داستانی دیالوگ‌محور است.

- تعداد صفحات؟
+ ۱۰۹ صفحه.

- شروع و اتمام مطالعه‌اش چقد طول کشید؟
+ تقریبا یک روز.

- آیا کتاب‌های دیگری از این نویسنده مطالعه کرده‌ام؟
+ داستان کوتاه دیگری به نام "یک اتفاق مسخره".

- هزینه‌ی کتاب چقدر است؟
+ چاپ هفتاد و هفتم، ۵۵۰۰۰ تومان.

- بخوانیم یا نخوانیم؟
+ بخوانید. داستایوفسکی‌ای که برای من با برادران کارامازوف و جنایات و مکافات تعریف می‌شد این بار در قالب یک داستان کوتاه و البته گیرا ظاهر شده بود که خواندنش خالی از لطف نبود.

#بخوان
          

            شب های روشن از داستایوفسکی رو خیلی دوست دارم. وقتی این کتابو خوندم، تو دنیای داستان فرو رفتم و خودمو توی دوران جوونیم پیدا کردم، دیگه چه حرفی! نویسنده واقعاً عمق و واقعیت زندگی رو تو هر شخصیتی که ساخته، نشون داده بود. توصیفات واقعاً عالی بودن و احساسات رو برام جان دادن. همینطور که داستانو میخوندم، یه ارتباط عمیق باهاش برقرار کردم و احساساتمو دیدم.
 این کتاب جز ده تا کتاب برتر زندگی من جا داره! ❤️
          

            یادداشتی بر شب های روشنِ داستایفسکی

کتاب شب های روشن یکی از آثارِ بلند معروف فئودور داستایفسکی است.این کتاب توسط نشر ماهی و با ترجمه‌ی سروش حبیبی به چاپ رسیده است.حبیبی از چیره دست ترین مترجمان زبان روسی است و کار او ارزش های زبان اصلی اثر را تا حد زیادی حفظ می کند و روانی مورد انتظار خوانندگان زبان مقصد را داراست. در صفحات نخست این داستان آمده است:
《هشت سال است که در پترزبورگم و نتوانستم یک دوست یا حتی آشنا برای خودم پیدا کنم. ولی خوب دوست و آشنا می خواهم چه کنم؟ بی دوست و آشنا هم تمام شهر را می شناسم.برای همین بود وقتی می دیدم مردم همه، شهر را می گذارند و می روند ییلاق، به نظرم می رسید که همه از من دوری می کنند.این تنها ماندگی برایم سخت بود و سه روز تمام در خیابان ها پرسه می زدم》
داستان شب های روشن داستانِ تنهایی است.تنهایی در میان خیابان هایی که زنده‌اند ومردمی که دلخوشند.مردمی که دست در جیب پالتو ، غرق در افکار خود با عجله از کنار مرد تنها رد می شوند.خیلی از وقت ها فرصت نمی کنند حتی کلاهی به احترام هم بردارند.
یک جوان بیست و شش ساله،در شهری است که کورسوی امیدی برای فرار از تنهایی ندارد.بی هدف ساعت ها برای فرار از ملالت خانه و خدمتکار پیرش کوچه و خیابان را زیر پا می گذارد.نه یک بار و دو بار،آنقدر که خانه ها را می شناسد با آنها حرف می زند و درددل های آنها را می شنود.
همه چیز در این زندگیِ کسالت بارِ یکنواخت ناگهان تغییر می کند. انگار که خورشید در نیمه شب طلوع کرده باشد.در همان شبی که هیبتی انسانی روی پل ،آرنج به نردبان پل تکیه داده و امواج تیره آب را نگاه می کند.او کسی است که معنای زندگی جوان را زیر و رو می کند.

داستایفسکی از نوابغ نویسندگی است.جامعه خویش را به خوبی می شناسد و به لایه های پنهان شخصیتها نفوذ می کند.روابط انسانی را تشریح کرده و به کُنه آرزوهای بشری دست می یابد.داستان های او مرهمی است بر پرسش هایی که بشر سال‌های دراز مطرح کرده است و پاسخی برای آن نیافته است.
‌اوست که می داند تردید،شک،انتخاب و تصمیم چطور انسان را در گرداب می اندازد و حالا شخصیت های داستان خود باید به فکر نجات خویش باشند.آنها را چنان خوب پرداخت می کند که هیچ ردپای از نظر نویسنده در کتاب دیده نمی شود.آدم هایی که به واسطه قلم داستایفسکی،زنده شده اند و مخاطب را به دنبال کشف سرنوشت خویش می کشند.
شب های روشن کتابی است که مخاطب را به فکر فرو می برد.داستانی قصه گوست که نمی گذارد خواننده، کسالت را تجربه کند.مرزهای اخلاق را نمی شکند و چراغی است در تاریکی.
خواندن این داستان بلند به علاقه مندان ادبیات کلاسیک روسیه توصیه می گردد.