یادداشت‌های مصطفی رسته مقدم (10)

          زاویه دید رمان منحصر به فرد و جذاب است. خط داستانی همان روایت کلیشه‌ای انحراف انقلاب‌هاست اما این رمان از زاویه ای بدیع و منحصر به فرد این خط را دنبال می کند و در مجموع توانسته  از همین منظر، رمانی خوب، بنویسد.
        

          این کتاب از جمله کتاب‌هایی بود که اگر بخواهم لیستی درست کنم از کتاب‌هایی که نباید خواند، احتمالاً این کتاب یکی از سرلیست‌ها خواهد بود.
کتابی به غایت ایدیولوژی زده و پر تبختر که هر خطش مثل سوهانی بود بر اعصابم.
        

          قلم مسعود بهنود، بسیار گیراست.تاریخ نمی‌گوید اما روایتش از تاریخ، خواندنی‌ست. در «خانوم» بهنود مؤلفه‌ای از تاریخ معاصر که حمله تروریستی یازده سپتامبر باشد را بر می‌گیرد به شخصیتی در گذشته ایران گره می‌زند.  همین جذابیت این روایت را دو چندان می‌کند.
این رمان ورای لایه رویی‌اش که حکایتی است تاریخی، در کنه خودش برای من افسوسی مضاعف داشت. گاه یک اتفاق، یک حادثه و یا روی ندادن یک واقعه، می‌تواند اثری خارج از تصور بر جای بگذارد. اتفاقی که در بدو امر کوچک به نظر می‌رسد اما تاریخ می‌توانست چیز دیگری باشد اگر آن اتفاق رخ می‌داد یا نمی‌داد.
        

          بعضی از کتاب‌ها برای این هستند که فقط بخوانیدشان. نیازمند تعمق چندانی نیستند. این به معنی خوب نبودن‌شان نیست بلکه به این معنی است که مفهوم قابل دسترسی دارند. کتاب «عادت‌های اتمی» از این دست کتاب‌هاست. یک نفر که یک سری چیزها را تجربه کرده است را با دیگران به اشتراک گذاشته است. البته که تلاش کرده این تجربه را مستند به تحقیق کند، گاهی موفق بوده و گاهی هم نه. تلاش داشته که همه چیز را فرمولیزه کند. در این امر هم گاهی توفیق داشته و گاهی هم نه.
در کل کتابی است که می شود در اوقات فراغت، دست گرفت و همین طور روزنامه‌وار خواند.
        

          رمان «غرامت مضاعف» برای منی که به نسبت کم رمان می‌خوانم و رمان جنایی تقریباً اصلاً نخوانده‌ام، واقعاً جذاب بود. حتی می‌توانم مدعی شوم که غافلگیر کننده بود. 

این رمان پر بود از تعیلق و کشش به موقع. روند داستان، به اندازه کافی تند بود. همچنین طوری نبود که از مقطعی از رمان، حوصله‌ات سر برود.

همین نامکشوف بودن رمان و همین حسی که در هر گام ممکن است غافلگیر شوی، باعث می‌شود که این رمان را با اشتیاق زیاد و بلکه با حرص و ولع بخوانی.

رمان، رمان کوتاهی است و می‌شود یک روزه تمامش کرد. من اما ترجیح دادم که شیرینی اش زیر زبانم بماند و کمی مزه مزه اش کنم.

برای همین خواندنش را یکی دو روز طولانی تر کردم. راضی‌ام هستم. جذابیتش به جانم نشست.
        

          مصطفی ملکیان بارها و بارها تصریح کرده است که نه دغدغه سنت را دارد و نه دغدغه مدرنیته بلکه دغدغه اش انسان گوشت و پوست و استخوان داری است که درد را حس می‌کند. این سه مصحابه، چکیده اندیشه‌ی «آن زمان» ملکیان است.

«آن زمان» و در هنگامه و زمانه انتشار این کتاب، ملکیان مشغول پروژه معنویت بود و از معنویت در مقابل «روشنفکری دینی» دفاع می‌کرد و روشنفکری دینی را مفهومی متناقض می‌دانست. امروز نه تنها مدرسه روشنفکری دینی از رونق افتاده بلکه کلاً پروژه فکری ملکیان عوض شده و با روی آوردن به روانشناسی، می توان گفت به صورت تلویحی برخی از وجوه گذشته خود را نقد می‌کند.

البته در این کتاب ملکیان نظرش را درباره خدا و خدای غیر متشخص می‌دهد که می‌توان آن را نشانه‌ از ظهور ملکیان متأخر دانست. ملکیان متأخر، معنای زندگی را در خود زندگی می‌جوید، به دنبال کشف نیست بلکه در پی ساختن معناست. البته هرچند ملکیان شیفت پارادایمی داشته و به شیوه اسپینوزایی تفلسف می‌کند اما محوریت فکری وی همچنان، «اصالت فرد» است.
        

          آرنت، اندیشمندی با است که استاد نگاه از زاویه‌ای دیگر است. نگاه آرنت، نگاهی است که تکثر را ارج می‌نهد.

در مقاله «آزادی آزاد بودن» آزادی را به دو گونه می‌بیند: رهایی از فقر و فلاکت و دیگری آماده شدن برای مشارکت در زندگی سیاسی از جایگاه برابر.

آرنت، برتری جویی را یکی از مشخصه‌های انسان‌ها می‌داند، برای همین بر فردیت و برابری تأکید دارد.‌ فرد انسان و یکایک آنها در جامعه از جایگاهی برابر با یکدیگر رقابت می‌کنند تا بر هم برتری یابند.

از همین منظر، دیکتاتور خودش را محروم از زندگی انسانی می‌کند، زیرا که از نشستن با دیگران به صورت برابر می‌هراسد برای همین تلاش می کند بر دیگران حکومت کند.
        

          جای خالی سلوچ را مدت‌ها پیش خواندم.
ویژگی اصلی رمان‌های دولت آبادی از نظر من، توجه به فرهنگ عامه مردم است.
کلیدر را که می‌خوانی، پر است از روایت فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها که در متن جاریست. در رمان جای خالی سلوچ هم این ویژگی کاملاً عیان و نمایان است.
نکته مهم این رمان، توصیف زیبای جایگاه زن در فرهنگ محلی و روستایی است.
به زعم من، یکی از نکات و مؤلفه‌های مهم لایه‌های زیرین داستان، همین روایت زندگی روزمره از نگاه یک زن است.
        

          برای اینکه از ترجمه بد این کتاب حرص نخورید، به شدت توصیه می کنم که کتاب را به صورت صوتی و با گویندگی اشکان عقیلی‌پور گوش کنید. با خوانش زیبا، کتاب را دلپذیر می‌کند.
در این کتاب متئو‌ پری، بی پروا و صادقانه با خود و خواننده روبرو می‌شود. این برخورد سرشار از صداقت، با عرق‌ریزی‌های فکری برای خودش و مخاطبان همراه است که همین کتاب را جذاب می‌کند.